NHỮNG ĐIỀU BẠN CẦN BIẾT VỀ MỤN

Mụn là gì?

Da của chúng ta có những lỗ nhỏ gọi là lỗ chân lông có thể bị tắc bởi dầu, vi khuẩn, tế bào da chết và bụi bẩn. Khi điều này xảy ra, bạn có thể nổi mụn, đôi khi còn được gọi là mụn nhọt hoặc mụn bọc.

Nếu bạn thường xuyên nổi các đốm đỏ (nhọt) trên da, đặc biệt là nổi nhiều vị trí cùng một lúc, bạn có thể đã bị mụn. Nói cách khác, mụn là tình trạng da nổi nhọt.

Mụn rất phổ biến. Trên thực tế, nghiên cứu ước tính rằng 9,4% người trên toàn thế giới bị mụn. Tại Hoa Kỳ, mụn là tình trạng gặp phải trên da phổ biến nhất, theo Học viện Da liễu Hoa Kỳ (AAD).

Mặc dù mụn không gây rủi ro nghiêm trọng cho sức khỏe tổng thể của bạn, nhưng nó vẫn có thể gây đau đớn, đặc biệt nếu bạn bị mụn nặng. Theo thời gian, mụn cũng có thể gây ra sẹo.

Không thể phủ nhận rằng mụn có thể góp phần gây ra cảm xúc buồn bã và đau khổ. Mụn trứng cá và sẹo mụn trên mặt và các vị trí dễ nhìn thấy khác trên cơ thể có thể ảnh hưởng đến lòng tự trọng và sự tự tin, thậm chí chúng có thể góp phần gây ra cảm giác lo lắng hoặc trầm cảm.

Nếu bạn sống chung với mụn, hãy biết rằng đó là một tình trạng phổ biến.

Bạn cũng nên nhớ rằng mụn rất dễ điều trị. Có một số phương pháp điều trị mang lại hiệu quả, vì vậy bạn có rất nhiều lựa chọn để giảm số lượng mụn và giảm thiểu khả năng để lại sẹo.

Các loại mụn khác nhau

Một người có thể gặp phải sự kết hợp của nhiều loại mụn khác nhau.

Mụn đầu trắng và mụn đầu đen, còn được gọi là mụn không viêm, là những tình trạng tổn thương do mụn phổ biến nhất.

• Mụn đầu đen, hoặc mụn trứng cá mở, xuất hiện ra trên bề mặt da của bạn. Oxy trong không khí (không phải bụi bẩn) làm cho bề mặt của những nốt mụn này sẫm màu hơn.

• Mụn đầu trắng hay còn gọi là mụn trứng cá đóng kín, hình thành dưới dạng mụn nổi lên dưới bề mặt da của chúng ta. Chúng vẫn có màu da thịt.

Các tổn thương viêm, có nhiều khả năng gây ra sẹo trên da của chúng ta, bao gồm:

• sẩn. Những vết sưng nhỏ, màu đỏ, nổi lên là do các nang lông bị viêm hoặc nhiễm trùng.

• mụn mủ. Những nốt mụn nhỏ màu đỏ này có mủ ở đầu.

• nốt sần. Những cục cứng, thường gây đau này phát triển bên dưới bề mặt da của bạn.

• u nang. Những cục u lớn bên dưới da của bạn có chứa mủ và thường rất đau.

Các triệu chứng của mụn là gì?

Mụn có thể được tìm thấy ở hầu hết mọi nơi trên cơ thể bạn, nhưng bạn thường thấy mụn trên:

• mặt và cổ

• lưng

• vai

• ngực

Mụn nhọt có thể khiến da chúng ta sần sùi, không đều màu.

Bên cạnh đó, bạn cũng có thể gặp:

• đổi màu da, bao gồm các mảng hoặc đốm sẫm màu (tăng sắc tố) và mẩn đỏ

• sưng và viêm

• đau và cảm giác mềm khi chạm vào thậm chí không

Đợt bùng phát mụn cũng có thể gây ra sẹo hoặc đổi màu trên da của bạn.

Nặn mụn có thể làm tăng khả năng để lại sẹo, vì vậy hãy tránh nặn mụn — cho dù bạn có cảm thấy muốn loại bỏ mụn ngay lập tức đến mức nào — và hãy thử các mẹo khác để giảm mụn.

Khi mụn phát triển, có thể mất từ vài ngày đến vài tuần để hết hoàn toàn.

Mụn trứng cá có thể mất nhiều thời gian hơn để hồi phục và hết mụn, đặc biệt là khi không điều trị.

Điều gì gây ra mụn?

Mụn xảy ra khi các lỗ chân lông trên da của bạn bị tắc nghẽn do dầu, tế bào da chết hoặc vi khuẩn.

Mỗi lỗ chân lông trên da của chúng ta bao gồm một nang. Nang được tạo thành từ một sợi lông và một tuyến bã nhờn (dầu). Tuyến dầu giải phóng bã nhờn (dầu), đi lên tóc, ra khỏi lỗ chân lông và lên da của chúng ta. Bã nhờn giúp giữ cho làn da của bạn được trơn bóng và mềm mại.

Một hoặc nhiều rủi ro trong quá trình này có thể góp phần gây ra mụn.

Ví dụ, mụn có thể xảy ra khi:

• nang của bạn sản xuất quá nhiều dầu

• tế bào da chết tích tụ trong lỗ chân lông của bạn

• vi khuẩn tích tụ trong lỗ chân lông của bạn

Bất kỳ mối bận tâm nào trong số này đều có thể dẫn đến nổi mụn, xuất hiện khi vi khuẩn phát triển trong lỗ chân lông bị tắc và dầu không thể thoát ra ngoài.

Các yếu tố nguy cơ phát triển mụn là gì?

Các chuyên gia vẫn không biết chính xác lý do tại sao một số người bị mụn và những người khác thì không. Điều đó cho thấy rằng, các chuyên gia nhận ra một số yếu tố rủi ro có thể góp phần hoặc làm trầm trọng thêm mụn, bao gồm:

• thay đổi nội tiết tố do mang thai hoặc dậy thì

• hội chứng buồng trứng đa nang (PCOS) và các bệnh lý nội tiết khác

• hút thuốc lá

• giấc ngủ kém

• căng thẳng

• sữa rửa mặt, kem bôi, kem dưỡng ẩm và các sản phẩm làm đẹp khác có hàm lượng dầu cao

• một số loại thuốc, bao gồm lithium, một số loại thuốc ngừa thai nội tiết tố, thuốc chống co giật và steroid

• tiền sử gia đình bị mụn trứng cá

Bạn có nguy cơ phát triển mụn cao nhất ở tuổi dậy thì. Trong thời gian này, cơ thể bạn trải qua nhiều sự thay đổi nội tiết tố. Những thay đổi này có thể kích hoạt sản xuất dầu, dẫn đến tăng nguy cơ bị mụn trứng cá. Mụn do nội tiết tố liên quan đến tuổi dậy thì thường cải thiện khi bạn đến tuổi trưởng thành và thậm chí có thể hết mụn hoàn toàn.

Theo một bài tổng hợp năm 2021, một số loại thực phẩm hoặc chế độ ăn có thể ảnh hưởng đến mụn:

• Chế độ ăn có chỉ số đường thấp. Cắt giảm thực phẩm có chỉ số đường cao, chẳng hạn như carbs tinh chế và đường bổ sung, có thể giúp giảm tổn thương do mụn.

• Các sản phẩm từ sữa. Tiêu thụ một số sản phẩm sữa, như sữa và kem, dường như làm cho mụn trở nên tồi tệ hơn đối với một số người. Tuy nhiên, phô mai, cũng như các sản phẩm không có nguồn gốc từ sữa dường như không làm tình trạng mụn trở nên trầm trọng hơn.

• Chất béo và axit béo. Axit béo omega-3 và omega-6 có thể giúp giảm bùng phát mụn.

• Chế độ ăn chay. Mặc dù chế độ ăn thuần chay và ăn chay có thể mang lại nhiều lợi ích cho sức khỏe, nhưng có rất ít bằng chứng ủng hộ chúng đặc biệt trong việc điều trị mụn.

• Men vi sinh. Mặc dù men vi sinh - được tìm thấy trong sữa chua, thực phẩm lên men khác và các chất bổ sung - có thể giúp cải thiện mụn trứng cá, nhưng các chuyên gia vẫn chưa tìm ra nghiên cứu thuyết phục nào cho việc sử dụng men vi sinh như một phương pháp điều trị mụn trứng cá.

Chẩn đoán mụn

Nếu bạn nghi ngờ mình bị mụn trứng cá, bước tiếp theo tốt nhất là nhận chẩn đoán từ bác sĩ da liễu có chuyên môn.

Bác sĩ da liễu có thể chẩn đoán bằng cách kiểm tra làn da của bạn. Họ có thể giúp xác định các loại tổn thương và mức độ nghiêm trọng để lập kế hoạch điều trị phù hợp với riêng mỗi người.

Điều trị mụn 

Điều trị mụn thường phụ thuộc vào mức độ nghiêm trọng của nó.

Nhẹ

Bạn có thể sử dụng các loại kem, sữa rửa mặt và phương pháp điều trị tại chỗ không kê đơn (OTC) để giúp xử lý mụn khi chúng nổi lên.

Các thành phần phổ biến bạn sẽ tìm thấy trong các loại kem và gel trị mụn bao gồm:

• Benzoyl peroxide. Thành phần này giúp làm khô mụn hiện có, ngăn ngừa mụn mới hình thành và tiêu diệt vi khuẩn gây mụn.

• Axit salicylic. Thành phần này giúp tẩy tế bào chết cho làn da của bạn để ngăn lỗ chân lông bị tắc với vi khuẩn gây mụn.

Mức độ vừa

Nếu bạn tiếp tục gặp phải các triệu chứng sau khi sử dụng các phương pháp điều trị mụn trứng cá OTC trong vài tuần, bạn có thể cân nhắc tìm đến các chuyên gia điều trị. Bác sĩ da liễu hoặc chuyên gia khác có thể kê đơn thuốc có thể giúp giảm các triệu chứng của bạn và ngăn ngừa sẹo.

Nếu bạn bị mụn mức độ vừa, bác sĩ da liễu có thể khuyên bạn nên:

• benzoyl peroxide theo toa

• kháng sinh, như erythromycin hoặc clindamycin

• retinoids, chẳng hạn như retinol

Trong một số trường hợp, bác sĩ có thể đề nghị dùng thuốc kháng sinh đường uống hoặc biện pháp tránh thai nội tiết tố để giúp kiểm soát mụn trứng cá.

Thông thường, bạn sẽ chỉ sử dụng thuốc kháng sinh trong một thời gian ngắn, để ngăn ngừa tình trạng đề kháng kháng sinh.

Mức độ nặng

Đối với mụn mức độ nghiêm trọng, bác sĩ da liễu có thể đề nghị điều trị kết hợp một hoặc nhiều phương pháp sau đây:

• kháng sinh đường uống

• benzoyl peroxide

• kháng sinh tại chỗ

• retinoid tại chỗ

Chuyên gia cũng có thể đề xuất biện pháp tránh thai nội tiết tố hoặc uống isotretinoin, còn được gọi là Accutane. Accutane là một loại thuốc vitamin A được sử dụng để điều trị một số trường hợp mụn mức độ nặng. Nó có thể gây ra các tác dụng phụ nghiêm trọng và các bác sĩ thường chỉ kê đơn khi các phương pháp điều trị khác không hiệu quả.

Có thể tiếp tục dùng thuốc trị mụn trong khi mang thai?

• Nhiều phương pháp điều trị mụn trứng cá, kể cả Accutane, có thể gây hậu quả nghiêm trọng cho thai nhi đang phát triển.

• Nếu bạn dự định mang thai hoặc tin rằng mình có thể mang thai, hãy hỏi bác sĩ hoặc dược sĩ để được tư vấn xem bạn có thể tiếp tục dùng thuốc hay không.

• Các chuyên gia của bạn cũng có thể hướng dẫn thêm về các lựa chọn khác để điều trị mụn trứng cá khi mang thai.

Bác sĩ da liễu của bạn cũng có thể đề nghị các thủ thuật y tế để điều trị các dạng mụn nghiêm trọng và ngăn ngừa sẹo. Các quy trình này hoạt động bằng cách loại bỏ da bị tổn thương và giảm sản xuất dầu. Chúng bao gồm:

• Liệu pháp quang động (PDT). PDT sử dụng thuốc và ánh sáng hoặc tia laser đặc biệt giúp giảm sản xuất dầu và giải quyết vi khuẩn. Các phương pháp điều trị bằng laser khác cũng có thể giúp cải thiện mụn trứng cá và sẹo.

• Dermabrasion (Mài da). Phương pháp tẩy da chết này loại bỏ các lớp trên cùng của da bằng bàn chải xoay. Quy trình này hoạt động tốt nhất để điều trị sẹo do mụn chứ không phải mụn đơn thuần. Microdermabrasion là một phương pháp điều trị nhẹ nhàng hơn giúp loại bỏ các tế bào da chết.

• Chemical peel (lột da hoá học). Phương pháp điều trị này loại bỏ các lớp trên cùng của da để lộ lớp da ít bị tổn thương hơn bên dưới. Lột da hóa học có thể cải thiện sẹo mụn trứng cá nhẹ.

• Cortisone tiêm. Những mũi tiêm này có thể giúp giảm viêm và tăng tốc độ hồi phục của da. Cortisone thường được sử dụng cùng với các phương pháp điều trị mụn khác, đặc biệt đối với mụn có u nang lớn.

Trị mụn tại nhà

Bạn có thể đã từng nghe về một số biện pháp khắc phục mụn tại nhà. Tuy nhiên, như bạn có thể đã nhận ra, những biện pháp này không phải lúc nào cũng hiệu quả - một số biện pháp thậm chí có thể làm cho mụn trở nên tồi tệ hơn.

Thay vì bôi kem đánh răng lên mặt, hãy thử các mẹo tại nhà sau để giúp loại bỏ mụn và giúp ngăn ngừa mụn trong tương lai:

• Thoa tinh dầu tràm trà.

• Đắp nha đam.

• Sử dụng mặt nạ mật ong.

• Làm mới khuôn mặt của bạn với trà xanh.

• Tránh chạm vào khuôn mặt của mình.

• Không bao giờ nặn hoặc cạy mụn. Hành động làm cho sẹo dễ xuất hiện hơn, và nó cũng có thể lây lan vi khuẩn và dầu thừa.

Lời khuyên cho người bị mụn

Rõ ràng là không ai nên đánh giá hay kỳ thị bạn vì bị mụn, nhưng dù sao thì việc bị mụn cũng có thể khiến bạn cảm thấy đau khổ, tự ti và cô lập.

Cho dù tình trạng trên da này khó chịu đến mức nào, bạn nên nhớ rằng mình không đơn độc. Hầu hết mọi người sẽ bị nổi mụn vào một thời điểm nào đó trong đời, và nhiều người đối phó với các tình trạng mụn khác nhau rất tốt khi trưởng thành.

Tin tốt: Có rất nhiều lựa chọn điều trị hiệu quả. Khi điều trị, mụn có thể bắt đầu hết trong vòng vài tuần.

Điều trị mụn càng sớm càng tốt cũng có thể giúp ngăn ngừa sẹo. Nếu bạn đã nhận thấy một số sẹo mụn, bác sĩ da liễu có thể hướng dẫn thêm về các phương pháp điều trị để giúp giảm thiểu sự xuất hiện của sẹo.

Ngay cả khi được điều trị, những đợt bùng phát mụn vẫn có thể xảy ra. Mụn dai dẳng có thể cần điều trị bổ sung hoặc các phương pháp lâu dài. Tốt nhất bạn nên hỏi ý kiến bác sĩ da liễu để tìm ra phương pháp điều trị hiệu quả nhất cho tình trạng mụn xuất hiện thường xuyên hoặc nghiêm trọng.

Ngăn ngừa mụn

Không phải lúc nào cũng có thể ngăn ngừa hoàn toàn mụn, nhưng bạn có thể thực hiện một số bước nhất định tại nhà để giúp giảm khả năng nổi mụn hoặc bùng phát mụn trứng cá.

Hãy thử các mẹo sau:

• Rửa mặt hàng ngày bằng sữa rửa mặt không chứa dầu.

• Dùng thử sữa rửa mặt trị mụn OTC để giúp loại bỏ dầu thừa.

• Sử dụng đồ trang điểm gốc nước hoặc các sản phẩm ghi nhãn “không gây mụn” - điều này có nghĩa là chúng ít có khả năng làm tắc nghẽn lỗ chân lông của bạn.

• Tránh các sản phẩm chăm sóc da và trang điểm có chứa dầu.

• Luôn tẩy trang và làm sạch da kỹ lưỡng trước khi đi ngủ.

• Tắm hoặc rửa mặt sau khi tập thể dục.

• Buộc lại mái tóc dài để tránh tác động tới khuôn mặt của bạn.

• Tránh đội mũ, đeo băng đô và quần áo bó sát che kín các vùng da dễ nổi mụn.

• Thực hiện một chế độ ăn uống cân bằng, và bổ sung đủ nước.

• Thực hiện các hoạt động để giảm căng thẳng.

Bác sĩ da liễu có thể cung cấp thêm các mẹo và hướng dẫn về cách quản lý cũng như ngăn ngừa mụn cho bạn.

Điểm mấu chốt

Mụn có thể khó trị, nhưng có nhiều phương pháp điều trị hiệu quả có thể giúp làm dịu mụn và chữa lành làn da của bạn. Nếu bạn tiếp tục bị nổi mụn đau đớn hoặc dai dẳng, bác sĩ da liễu có thể hỗ trợ lập kế hoạch điều trị phù hợp với làn da của mỗi người và hỗ trợ giảm sẹo.