DÂY THẦN KINH TỌA VÀ ĐAU THẦN KINH TỌA

TỔNG QUÁT

Dây thần kinh tọa là gì?

Dây thần kinh tọa là một dây thần kinh dài, có chức năng quan trọng bắt đầu ngay bên ngoài cột sống, sau đó đi qua xương chậu, đến mông và đến mặt sau của mỗi đùi ở mỗi chân. Đó là một dây thần kinh hỗn hợp, có nghĩa là nó có cả sợi vận động (chuyển động) và cảm giác (cảm giác). Dây thần kinh tọa là dây thần kinh lớn nhất trong cơ thể bạn và là dây thần kinh chính ở chân của chúng ta. Nó cho phép bạn đi bộ, chạy và thậm chí là đứng.

Đau thần kinh tọa là gì?

Mọi người thường xuyên được các bác sĩ thông báo rằng họ bị đau thần kinh tọa. Trên thực tế, đôi khi mọi người sử dụng thuật ngữ này để mô tả các triệu chứng không có trong chẩn đoán thực tế. Ngoài ra, nhiều người xuất hiện cảm giác bị đau thần kinh tọa là những hệ lụy về nguyên nhân gây ra tình trạng này hoặc các phương pháp điều trị. Điều quan trọng cần biết về đau thần kinh tọa là:

• Đây là một vấn đề phổ biến, hầu như tất cả chúng ta sẽ mắc phải các triệu chứng vào một thời điểm nào đó trong cuộc đời.

• Đau thần kinh tọa được định nghĩa là tình trạng gây ra sự kích thích đáng kể của dây thần kinh tọa dẫn đến đau dây thần kinh ở một hoặc cả hai chân.

• Đau thần kinh tọa hiếm khi do một tình trạng nghiêm trọng như khối u, nhiễm trùng hoặc cục máu đông gây ra.

• Nhiều khi, đau thần kinh tọa sẽ tự khỏi hoặc nhờ các biện pháp can thiệp y tế.

CHỨC NĂNG

Chức năng của dây thần kinh tọa là gì?

Dây thần kinh tọa của bạn cung cấp hai chức năng:

• Chức năng vận động: Giúp các cơ ở chân và bàn chân của bạn vận động.

• Chức năng cảm giác: Giúp bạn cảm nhận được các cảm giác ở chân.

Mặc dù dây thần kinh tọa của bạn đi qua cơ mông, nhưng nó không cung cấp bất kỳ nhánh thần kinh nào cho các cơ này.

GIẢI PHẪU HỌC

Dây thần kinh tọa nằm ở đâu?

Dây thần kinh tọa bắt đầu ngay bên ngoài đáy cột sống của bạn (cột sống thắt lưng và vùng xương cùng). Nó chạy qua cơ mông, xuống mặt sau của đùi (gân kheo) và cẳng chân (bắp chân).

Dây thần kinh tọa có kích thước như thế nào?

Nơi dây thần kinh tọa bắt đầu ở lưng dưới của bạn chỉ rộng khoảng 1 cm (1/2 inch). Khi dây thần kinh kéo dài xuống chân, nó sẽ mở rộng một chút. Tại điểm dày nhất, dây thần kinh tọa của bạn có đường kính khoảng 2 cm (dưới 1 inch), hoặc kích thước bằng một đồng xu.

Rễ thần kinh tọa là gì?

Có 5 rễ thần kinh khác nhau tạo nên dây thần kinh tọa của bạn:

• Hai rễ thần kinh bắt đầu ở lưng dưới (cột sống thắt lưng).

• Ba rễ thần kinh bắt đầu ở dưới cùng của cột sống của bạn (xương cùng).

Những rễ thần kinh tọa này kết hợp ngay bên ngoài đáy cột sống của bạn để tạo thành dây thần kinh tọa. Tất cả các rễ ở bên trái kết hợp để tạo thành dây thần kinh tọa bên trái vài điều tương tự với các rễ bên phải.

Các nhánh dây thần kinh tọa

Ở đầu gối, dây thần kinh tọa của bạn chia thành 2 nhánh chính:

• Dây thần kinh peroneal chạy từ phần bên ngoài của đầu gối đến phần bên ngoài của bàn chân (và nó cũng chia thành hai nhánh chính ngay dưới đầu gối).

• Dây thần kinh chày chạy dọc xuống phía sau bắp chân, kéo dài đến gót chân và lòng bàn chân.

Dây thần kinh tọa của bạn cũng chứa các nhánh nhỏ hơn ở:

• Hông.

• Đùi trong.

• Cẳng chân.

• Bàn chân.

TÌNH TRẠNG VÀ RỐI LOẠN

Những tình trạng và rối loạn nào ảnh hưởng đến dây thần kinh tọa?

Mọi người thường sử dụng thuật ngữ đau thần kinh tọa để giải thích bất kỳ cơn đau nào ảnh hưởng đến dây thần kinh tọa. Đau thần kinh tọa xảy ra khi dây thần kinh tọa của bạn bị chèn ép, kích thích hoặc bị viêm.

Nguyên nhân của đau thần kinh tọa có thể bao gồm:

• Gai xương (osteophytes): Những cục cứng hình thành và phát triển trên xương.

• Bệnh thoái hóa đĩa đệm: Khi lớp đệm giống giữa các đốt sống (xương cột sống) của bạn bị mài mòn.

• Đĩa đệm bị thoát vị: Khi một trong các đĩa đệm cột sống của bạn phình ra qua vòng bảo vệ bên ngoài của nó.

• Hội chứng Piriformis: Khi cơ piriformis (cơ mông) chèn ép dây thần kinh tọa của bạn.

• Hẹp cột sống thắt lưng: Hẹp cột sống ở lưng dưới của bạn.

• Thoái hóa đốt sống: Khi một trong các đốt sống của bạn trượt ra khỏi vị trí nằm trên đốt sống bên dưới nó.

Các triệu chứng của tình trạng ở dây thần kinh tọa là gì?

Đau dây thần kinh tọa có thể đến và biến mất hoặc có thể là tình trạng mãn tính (kéo dài). Đau thần kinh tọa cũng có thể gây ra:

• Cảm giác bỏng rát.

• Yếu cơ.

• Tê tê.

• Cơn đau nhức nhối.

• Cảm giác ngứa ran hoặc "kim châm".

Thông thường, cơn đau dây thần kinh tọa sẽ trầm trọng hơn nếu bạn giữ một tư thế trong thời gian dài. Nó cũng có thể bùng phát khi bạn di chuyển mạnh và đột ngột, chẳng hạn như khi hắt hơi.

Tôi có thể phải làm xét nghiệm nào để kiểm tra sức khỏe của dây thần kinh tọa của mình?

Bác sĩ của bạn thường thực hiện một cuộc khám sức khỏe để kiểm tra sức khỏe của dây thần kinh tọa của bạn. Bác sĩ có thể yêu cầu bạn:

• Nâng từng chân một.

• Ngồi xổm.

• Đi trên gót chân của bạn.

Bạn cũng có thể thực hiện các xét nghiệm hình ảnh để đánh giá sức khỏe dây thần kinh tọa của mình, bao gồm:

• Chụp CT, sử dụng máy tính đặc biệt và tia X để tạo ra hình ảnh của các cấu trúc bên trong từ nhiều góc độ khác nhau.

• Điện cơ đồ, đo xung điện và phản ứng của cơ.

• MRI, tạo ra hình ảnh chi tiết của mô mềm bằng nam châm và sóng vô tuyến.

• Chụp X-quang, sử dụng bức xạ liều thấp để chụp ảnh.

CHĂM SÓC

Làm thế nào tôi có thể giữ cho dây thần kinh tọa của mình khỏe mạnh?

Để giảm đau dây thần kinh tọa và giữ cho dây thần kinh tọa khỏe mạnh, bạn có thể:

• Chườm nóng và lạnh ở vùng lưng dưới của bạn.

• Kéo căng cơ và khởi động trước khi tập luyện.

• Hãy nghỉ ngơi, đứng dậy và kéo căng cơ, đặc biệt nếu bạn có công việc bàn giấy.

• Sử dụng thuốc giảm đau tại chỗ (gel, kem hoặc nước thơm) như capsaicin (Capsagel®, Zostrix®), menthol hoặc methyl salicylate (Bengay®), pushamine salicylate (Aspercreme®, Myoflex®).

• Mang nẹp lưng hoặc nẹp hông để ổn định cột sống.

Làm cách nào để biết liệu mình có nguy cơ mắc các vấn đề về dây thần kinh tọa?

Một số yếu tố có thể làm tăng nguy cơ mắc các bệnh về dây thần kinh tọa, bao gồm:

• Tuổi tác, với nguy cơ gia tăng trong độ tuổi từ 30 đến 50.

• Bệnh tiểu đường, vì nó làm tăng nguy cơ tổn thương thần kinh và mắc các bệnh thần kinh.

• Những công việc phải nâng vật nặng và vặn cột sống của bạn.

• Thai kỳ.

• Chạy bộ làm tăng nguy cơ mắc hội chứng piriformis.

• Lối sống ít vận động.

• Hút thuốc hoặc sử dụng các sản phẩm từ thuốc lá.

LƯU Ý

Dây thần kinh tọa là dây thần kinh lớn nhất trong cơ thể, chạy dọc xuống mặt sau của mỗi chân. Bất kỳ tình trạng nào chèn ép dây thần kinh tọa của bạn đều có thể dẫn đến đau thần kinh tọa. Để ngăn ngừa đau thần kinh tọa, hãy thường xuyên kéo căng cơ, đặc biệt nếu bạn có lối sống ít vận động. Mặc dù đau thần kinh tọa gây đau đớn và thậm chí có thể gây suy nhược, nhưng nó thường khỏi khi tự chăm sóc.