PHÚC MẠC

TỔNG QUÁT

Phúc mạc là gì?

Phúc mạc là một lớp màng, một lớp mô trơn bao quanh khoang bụng cũng như bao quanh các cơ quan trong ổ bụng của chúng ta. Nó có chức năng đệm và cách nhiệt cho các cơ quan của bạn, giúp giữ chúng cố định đồng thời tiết ra chất lỏng bôi trơn để giảm ma sát khi chúng tiếp xúc với nhau. Phúc mạc lót thành bụng và thành chậu và bao bọc xung quanh các cơ quan của bạn. Khoang phúc mạc là thuật ngữ chỉ không gian ở giữa các khu vực này.

CHỨC NĂNG

Chức năng của phúc mạc là gì?

Phúc mạc của bạn thực hiện nhiều chức năng, và một số chức năng trong đó các nhà nghiên cứu vẫn đang tiếp tục tìm hiểu. Phúc mạc:

• Là một bộ phận cách nhiệt. Các lớp của phúc mạc chứa chất béo làm ấm và có chức năng bảo vệ các cơ quan của bạn.

• Bôi trơn. Dịch màng bụng bôi trơn các cơ quan bên trong khoang phúc mạc của bạn (những cơ quan có khả năng di chuyển).

• Tạo ra kết cấu. Các dây chằng trong phúc mạc kết nối các cơ quan của bạn với nhau và gắn ruột của bạn vào thành bụng sau.

• Cung cấp máu, bạch huyết và thần kinh. Các dây thần kinh và mạch máu chạy qua các lớp của phúc mạc.

• Miễn dịch. Phúc mạc của bạn đóng vai trò như một rào cản đối với chấn thương và các mầm bệnh trong khoang bụng của bạn. Nó nhận ra các phần tử xâm lấn và gửi các tế bào bạch cầu tới để tiêu diệt chúng. Nó lọc chất lỏng trong khoang phúc mạc của bạn và thải các chất thải ra ngoài. Các mô cũng có đặc tính chữa lành nhanh chóng để tự sửa chữa các vết thương của nó. Các nhà nghiên cứu vẫn đang khám phá những đặc tính này.

GIẢI PHẪU HỌC

Phúc mạc nằm ở đâu?

Khoang đáy chậu nằm giữa cơ hoành và sàn chậu. Nó bao gồm khoang bụng và khoang chậu của bạn. Phúc mạc của bạn lót bên ngoài thành của khoang này. Phúc mạc của bạn còn bao bọc xung quanh các cơ quan trong ổ bụng, đặc biệt là dạ dày, gan, lá lách và các bộ phận của ruột non và ruột già. 

Cấu trúc của phúc mạc là gì?

Phúc mạc của bạn là một màng thanh dịch (thanh mạc). Loại mô này có ở một số khoang cơ thể của bạn và thường được gọi là trung biểu mô. Nó bao gồm các tế bào biểu mô ở lớp trên cùng với mô liên kết ở bên dưới. Các tế bào biểu mô tiết ra và hấp thụ chất lỏng, lọc bỏ các chất, mang máu, bạch huyết và chứa các tế bào thần kinh. Các mô liên kết giữ mọi thứ liên kết lại với nhau. Nó gắn một số cơ quan vào thành bụng và hỗ trợ các cơ quan khác bên trong khoang.

Hình thành

Phúc mạc của bạn sẽ tự gấp lại khi nó bao bọc xung quanh các cơ quan trong cơ thể, tạo ra các lớp kép và túi ở đây. Một lớp kép lớn gọi là omentum bao phủ phía trước bụng của bạn giống như một chiếc tạp dề. Một lớp kép ở phía sau được gọi là mạc treo gắn ruột của bạn vào thành bụng sau. Chất béo giữa các lớp (mô mỡ) cung cấp thêm lớp cách nhiệt và bảo vệ, đồng thời mang nguồn cung cấp dây thần kinh đến các cơ quan của bạn.

Cung cấp dây thần kinh

Phúc mạc phủ các cơ quan trong ổ bụng của bạn cùng một nguồn cung cấp dây thần kinh tự động như các cơ quan ở đó. Nó giúp cảm nhận cơn đau nội tạng, gây đau lan tỏa và khu trú. Bạn sẽ có cảm giác khó chịu khi các cơ quan tiêu hóa của bạn bị căng lên do thức ăn hoặc khí tích tụ. Nó cũng nhận biết các chất hóa học gây kích thích, chẳng hạn như rò rỉ máu hoặc mật. Phúc mạc của bạn còn dẫn cấp dây thần kinh soma tới khu vực thành bụng mà nó bao phủ. Nó nhận biết áp suất, cơn đau và nhiệt độ tại khu vực này.

TÌNH TRẠNG VÀ RỐI LOẠN

Những tình trạng hoặc rối loạn nào ảnh hưởng đến phúc mạc?

• Viêm phúc mạc. Tình trạng nhiễm trùng bên trong khoang phúc mạc của bạn thường gây ra viêm phúc mạc, nhưng nó cũng có thể là dấu hiệu ban đầu của nhiều bệnh đường tiêu hóa khác nhau. Viêm phúc mạc được điều trị như một trường hợp khẩn cấp vì tính chất hấp thụ của phúc mạc. Nhiễm trùng trong khoang phúc mạc của bạn có thể được hấp thụ vào máu và lan truyền tới khắp cơ thể của bạn (nhiễm trùng máu).

• Cổ trướng. Cổ trướng là sự tích tụ chất lỏng dư thừa trong khoang phúc mạc của bạn. Nó gây ra tình trạng sưng tấy không giải thích được ở bụng của chúng ta. Đây thường là triệu chứng của bệnh gan giai đoạn cuối (xơ gan), bệnh này gây ra tăng huyết áp trong tĩnh mạch cửa ở bụng, khiến tĩnh mạch của bạn bị rò rỉ. Đôi khi, đó là triệu chứng của suy tim sung huyết hoặc ung thư.

• Thoát vị. Thoát vị xảy ra khi mô từ bên trong một trong các khoang cơ thể của bạn đẩy qua thành cơ vào một khoang khác. Hầu hết thoát vị xảy ra ở thành bụng của bạn và thường gặp nhất là phúc mạc. Ngay cả khi một trong các cơ quan nội tạng của bạn bị thoát vị, nó có khả năng được bao bọc trong phúc mạc. Tình trạng thường không gây hại cho phúc mạc của bạn, trừ khi chúng bị cắt khỏi nguồn cung cấp máu. Nhưng các bác sĩ có thể yêu cầu thực hiện thủ thuật phẫu thuật để sửa chữa.

• Dính thành bụng. Phẫu thuật bụng qua phúc mạc của bạn có thể gây ra các dải mô sẹo cứng hình thành trong đó. Dính thành bụng không phải lúc nào cũng gây ra vấn đề, nhưng nếu chúng gặp phải các ngóc ngách giữa các cơ quan của bạn, chúng có thể chặn sự chuyển động tự do của các cơ quan và có thể cản trở chuyển động bên trong chúng. Tình trạng nghiêm trọng nhất mà chúng có thể gây ra là tắc ruột. Nếu ruột của bạn bị tắc nghẽn, thức ăn không thể đi qua hoặc đi ra ngoài.

• Viêm mạc treo xơ cứng. Tình trạng hiếm gặp này ảnh hưởng đến mô mỡ trong mạc treo của bạn (nếp gấp của phúc mạc gắn ruột non vào thành sau của bụng). Nó tương tự như trường hợp dính thành bụng trong mạc treo ruột của bạn. Vì những nguyên do chưa được hiểu rõ, mô bị viêm mãn tính dẫn đến sẹo lan rộng (xơ hóa). Xơ hóa có thể làm ngừng dòng chảy của máu qua mô (gây hoại tử), và đôi khi gây tắc ruột.

• Viêm hạch mạc treo. Hạch bạch huyết là tình trạng viêm và sưng các hạch bạch huyết của bạn. Nó được gọi là viêm hạch mạc treo khi nó xảy ra trong mạc treo của bạn. Đó thường là một triệu chứng của nhiễm trùng. Các hạch bạch huyết giúp lọc ra vi trùng và mầm bệnh khi hệ thống miễn dịch của bạn được kích hoạt. Nó có thể gây đau và sốt, nhưng thường chỉ là tạm thời.

• Ung thư. Ung thư ở các cơ quan ngoài chậu dễ ​​dàng di căn đến phúc mạc của bạn. Đây được gọi là bệnh ung thư biểu mô phúc mạc. Đôi khi, ung thư cũng có thể bắt nguồn từ đó. Ung thư phúc mạc nguyên phát và ung thư trung biểu mô phúc mạc là hai ví dụ. Một loại ung thư hiếm gặp có tên là pseudomyxoma peritonei tiết ra một chất giống như chất nhầy lấp đầy khoang phúc mạc của bạn. Bất kỳ ung thư nào trong phúc mạc của bạn cũng có thể lây lan đến các cơ quan mà nó tiếp xúc.

Làm thế nào để tôi biết nếu có điều gì đó bất thường với phúc mạc của mình?

Đau và sưng vùng bụng là những triệu chứng phổ biến nhất của bất kỳ tình trạng nào ảnh hưởng đến phúc mạc của bạn. Cảm giác đau mơ hồ hoặc lan tỏa khắp bụng có thể đến từ phúc mạc nội tạng, lớp bên trong. Cơn đau dữ dội hơn có thể cho thấy lớp đỉnh bên ngoài của bạn đang bị kích thích. Đau bụng có nhiều nguyên nhân, nhưng cũng có nhiều nguyên nhân là liên quan đến phúc mạc của bạn.

Những xét nghiệm y tế nào có thể kiểm tra sức khỏe của phúc mạc?

• Phân tích dịch màng bụng. Các bác sĩ có thể phân tích một mẫu dịch màng bụng của bạn để chẩn đoán viêm phúc mạc hoặc cổ trướng. Họ lấy mẫu bằng cách đưa một cây kim rỗng vào khoang phúc mạc của bạn và rút ra một lượng nhỏ. Sau đó, họ gửi mẫu bệnh phẩm đến phòng thí nghiệm. Bằng cách phân tích các chất bên trong, họ có thể xác định chất lỏng là do viêm hay do mạch máu bị rò rỉ. Họ cũng có thể tìm thấy bằng chứng về nhiễm trùng, ung thư hoặc rò rỉ chất hóa học từ ​​một trong các cơ quan của bạn.

• Sinh thiết phúc mạc. Đôi khi, bác sĩ của bạn có thể cần phân tích một mẫu mô phúc mạc của bạn. Họ có thể lấy mẫu bằng cách sử dụng một cây kim đặc biệt đưa vào bụng của bạn (sinh thiết bằng kim). Họ cũng có thể lấy mẫu trong quá trình nội soi (một xét nghiệm thăm dò khoang bụng của bạn bằng cách sử dụng một máy ảnh được đưa qua một vết rạch nhỏ). Họ có thể đề nghị nội soi ổ bụng và sinh thiết nếu bác sĩ cần xem xét những gì đang diễn ra bên trong bụng của bạn.

Những phương pháp điều trị y tế nào liên quan đến phúc mạc?

• Thẩm phân màng bụng. Phúc mạc có khả năng lọc chất thải hiệu quả đến mức đôi khi bác sĩ sử dụng nó như một phương pháp lọc máu để điều trị cho những bệnh nhân sống chung với bệnh suy thận. Lọc máu là quá trình thực hiện công việc của thận bằng cách loại bỏ các chất thải và chất lỏng dư thừa ra khỏi máu của bạn. Trong quá trình này, bạn hoặc bác sĩ sẽ lấp đầy khoang phúc mạc bằng một dung dịch chất lỏng. Phúc mạc của bạn se lọc chất lỏng và sau đó được hút ra ngoài.

• Hóa trị nhiệt độ cao trong khoang phúc mạc tăng thân nhiệt (HIPEC). HIPEC là một hình thức hóa trị mới, có mục tiêu tận dụng các đặc tính hấp thụ của phúc mạc. Đó là một dung dịch hóa trị liệu cô đặc, được làm nóng và đưa trực tiếp vào khoang phúc mạc của bạn. Nếu bạn bị ung thư khu trú trong khoang phúc mạc, HIPEC có thể điều trị tại chỗ. Đây là một phương pháp thay thế duy nhất cho hóa trị liệu truyền thống, được đưa và qua máu của bạn và có liên quan đến nhiều tác dụng phụ hơn. Tuy nhiên, phương pháp này cũng có thể hiệu quả hơn.

• Phẫu thuật tái tạo/bóc tách tế bào. Ung thư trong khoang chậu của bạn thường sẽ được điều trị bằng phẫu thuật, cũng như hóa trị. Phẫu thuật tái tạo hoặc bóc tách tế bào được thực hiện để loại bỏ bất kỳ tế bào ung thư nào. Đôi khi, thủ thuật đó đồng nghĩa với việc loại bỏ một phần hoặc toàn bộ phúc mạc của bạn (phẫu thuật cắt bỏ phúc mạc). Phần phổ biến nhất bị ảnh hưởng là omentum. Một số loại ung thư có xu hướng lây lan ở khu vực này đầu tiên và đôi khi, phẫu thuật cắt bỏ sẽ giúp điều trị.

CHĂM SÓC

Tôi có thể giúp chăm sóc phúc mạc của mình bằng cách nào?

Các bệnh về phúc mạc rất khó dự đoán hoặc ngăn ngừa, nhưng bạn có thể giúp chăm sóc bản thân bằng cách coi trọng những cơn đau bụng của mình. Đừng ngại đến gặp bác sĩ, ngay cả khi bạn không chắc mình có nên lo lắng hay không. Không phải lúc nào bạn cũng có thể biết được mức độ nghiêm trọng của các triệu chứng là như thế nào. Một số bệnh nghiêm trọng nhất chỉ có các triệu chứng nhẹ hoặc mơ hồ.

LƯU Ý

Phúc mạc là phần nằm giữa da và hầu hết các cơ quan nội tạng của bạn. Nó bao bọc các cơ quan bằng một hoặc nhiều lớp. Phúc mạc cung cấp sự bảo vệ, giúp cách nhiệt, tạo cấu trúc, cung cấp mạch máu và dây thần kinh. Nó cũng có chức năng giúp chữa bệnh và hoạt động miễn dịch mạnh mẽ. Bằng cách bao phủ các cơ quan của bạn, phúc mạc hoạt động như một chốt canh phòng nhiễm trùng ở bất cứ đâu trong khoang bụng của bạn. Viêm phúc mạc có thể là báo động đầu tiên khiến bạn lưu ý đến một tình trạng khác đáng ngờ đang gặp phải ở một trong các cơ quan khác.