BẠCH CẦU CẤP DÒNG LYMPHO

Tổng quan

Bạch cầu cấp dòng lympho (ALL) là một loại ung thư máu và tủy xương, là mô xốp trong xương, nơi tạo ra các tế bào máu.

Gọi là bạch cầu cấp vì bệnh diễn tiến nhanh chóng và tạo ra các tế bào máu chưa trưởng thành. Và gọi là dòng lympho để chỉ các tế bào bạch cầu bị ảnh hưởng là tế bào lympho. Do đó, bạch cầu cấp dòng lympho còn được gọi là bệnh bạch cầu nguyên bào lympho cấp tính.

Bạch cầu cấp dòng lympho là loại ung thư phổ biến nhất ở trẻ em nhưng các phương pháp điều trị hiện nay mang lại cơ hội chữa khỏi cao. Tuy nhiên, bệnh cũng có thể gặp ở người lớn và cơ hội chữa khỏi cũng giảm đi rất nhiều.

Bạch cầu cấp dòng lympho phổ biến nhất ở trẻ em.

Triệu chứng

Các dấu hiệu và triệu chứng của bạch cầu cấp dòng lympho có thể bao gồm:

Chảy máu nướu răng.
Đau xương.
Sốt.
Nhiễm trùng thường xuyên.
Chảy máu cam thường xuyên hoặc nghiêm trọng.
Sưng to các hạch bạch huyết vùng cổ, nách, bụng hoặc bẹn.
Da nhợt nhạt.
Khó thở.
Suy nhược, mệt mỏi hoặc sụt cân.

Dấu hiệu và triệu chứng của bạch cầu cấp dòng lympho đôi khi có thể tương tự cúm. Tuy nhiên, điểm khác biệt là các dấu hiệu và triệu chứng của bệnh cúm sẽ cải thiện theo thời gian, còn bạch cầu cấp thì không.

Nguyên nhân

Bạch cầu cấp dòng lympho xảy ra khi tế bào tủy xương xuất hiện những thay đổi (đột biến) trong vật liệu di truyền (DNA). DNA của tế bào chứa thông tin chỉ dẫn mọi hoạt động trong tế bào. Thông thường, DNA kiểm soát tế bào phát triển ở một tốc độ nhất định và chết vào một thời điểm nhất định. Trong bạch cầu cấp dòng lympho, các đột biến làm tế bào tủy xương vượt khỏi sự kiểm soát đó để tiếp tục phát triển và phân chia.

Khi điều này xảy ra, việc sản xuất các tế bào máu trở nên mất kiểm soát. Tủy xương tạo ra các tế bào chưa trưởng thành và phát triển thành tế bào bạch cầu gây bệnh được gọi là nguyên bào lympho. Những tế bào bất thường này không thể hoạt động bình thường, chúng tích tụ và lấn át các tế bào khỏe mạnh khác.

Tuy nhiên, hiện nay vẫn không rõ nguyên nhân gây ra các đột biến DNA có thể dẫn đến bạch cầu cấp dòng lympho.

Các yếu tố nguy cơ

Các yếu tố có thể làm tăng nguy cơ mắc bạch cầu cấp dòng lympho bao gồm:

Tiền sử hóa, xạ trị: trẻ em và người lớn đã từng điều trị các loại ung thư khác bằng hóa trị và xạ trị có thể tăng nguy cơ mắc bạch cầu cấp dòng lympho.
Tiếp xúc với bức xạ: người thường xuyên tiếp xúc với mức bức xạ cao như sống sót sau một vụ tai nạn của lò phản ứng hạt nhân, có nguy cơ mắc bạch cầu cấp dòng lympho cao hơn.
Rối loạn di truyền: một số rối loạn di truyền như hội chứng Down có liên quan đến việc tăng nguy cơ mắc bạch cầu cấp dòng lympho.

Chẩn đoán

Các xét nghiệm và kỹ thuật được sử dụng trong chẩn đoán bạch cầu cấp dòng lympho bao gồm:

Xét nghiệm máu: cho thấy quá nhiều hoặc quá ít bạch cầu, không đủ hồng cầu và không đủ tiểu cầu. Xét nghiệm máu cũng có thể cho thấy sự hiện diện của tế bào blast, là những tế bào chưa trưởng thành và thường được tìm thấy trong tủy xương.
Xét nghiệm tủy xương: trong kỹ thuật hút và sinh thiết tủy xương, bác sĩ sẽ dùng một cây kim để lấy mẫu tủy xương từ xương chậu hoặc xương ức. Mẫu sẽ được gửi đến phòng xét nghiệm nhằm tìm các tế bào bạch cầu bất thường.

Các bác sĩ trong phòng xét nghiệm sẽ phân loại tế bào dựa trên kích thước, hình dạng và các đặc điểm di truyền hoặc phân tử khác. Họ cũng sẽ tìm những thay đổi nhất định trong tế bào ác tính và xác định xem tế bào ác tính đó là lympho B hay lympho T. Thông tin này giúp bác sĩ lựa chọn và xây dựng kế hoạch điều trị.

Chẩn đoán hình ảnh: các kỹ thuật như chụp X-quang, chụp cắt lớp vi tính (CT) hoặc siêu âm có thể giúp xác định xem ung thư đã di căn đến não, tủy sống hoặc các bộ phận khác của cơ thể hay chưa.
Xét nghiệm dịch não tủy: kỹ thuật chọc dò thắt lưng hay chọc dò tủy sống, có thể được sử dụng để thu thập mẫu dịch não tủy, là chất lỏng bao quanh não và tủy sống. Mẫu sẽ được kiểm tra xem liệu các tế bào ung thư đã lan đến dịch não tủy hay chưa.

Xét nghiệm tủy xương

Điều trị

Nói chung, điều trị bạch cầu cấp dòng lympho chia thành từng giai đoạn:

Giai đoạn tấn công: mục tiêu là tiêu diệt hầu hết các tế bào bạch cầu ác tính trong máu và tủy xương, đồng thời phục hồi chức năng tạo máu bình thường của tủy.
Giai đoạn củng cố: là liệu pháp điều trị sau thuyên giảm với mục đích tiêu diệt những tế bào bạch cầu ác tính còn sót lại trong cơ thể.
Giai đoạn duy trì: là giai đoạn thứ ba của điều trị nhằm ngăn chặn các tế bào bạch cầu ác tính phát triển trở lại. Các phương pháp điều trị được sử dụng trong giai đoạn này thường được dùng với liều thấp hơn và duy trì trong một khoảng thời gian dài, thường là nhiều năm.
Điều trị dự phòng xâm lấn tủy sống: trong mỗi giai đoạn điều trị, người bị bạch cầu cấp dòng lympho có thể được điều trị bổ sung nhằm tiêu diệt các tế bào bạch cầu ác tính trong hệ thần kinh trung ương. Trong đó, thuốc hóa trị thường được tiêm trực tiếp vào tủy sống.

Tùy vào tình trạng của người bệnh mà các giai đoạn điều trị có thể kéo dài từ hai đến ba năm.

Các phương pháp điều trị có thể bao gồm:

Hóa trị: hóa trị sử dụng thuốc để tiêu diệt tế bào ác tính, thường được dùng như một liệu pháp tấn công cho trẻ em và người lớn bị bạch cầu cấp dòng lympho. Hóa trị cũng có thể được dùng trong giai đoạn củng cố và duy trì.
Liệu pháp nhắm trúng đích: các phương pháp điều trị bằng thuốc nhắm trúng đích tập trung vào các bất thường cụ thể hiện diện trên các tế bào ác tính và tiêu diệt các tế bào ác tính. Các tế bào ác tính sẽ được kiểm tra để xem liệu phương pháp này có thể hữu ích hay không. Liệu pháp này có thể được dùng đơn độc hoặc kết hợp với hóa trị để tấn công, hay kết hợp với liệu pháp củng cố hoặc liệu pháp duy trì.
Xạ trị: xạ trị sử dụng chùm tia năng lượng cao như tia X hoặc proton để tiêu diệt tế bào ác tính. Nếu tế bào ác tính đã di căn đến hệ thần kinh trung ương, bác sĩ có thể chỉ định xạ trị.
Ghép tủy xương: hay ghép tế bào gốc, có thể được dùng như liệu pháp củng cố hoặc điều trị tái phát nếu có. Kỹ thuật này cho phép người bệnh tái lập tủy xương khỏe mạnh bằng cách thay thế tủy xương bị bệnh bằng tủy không bị bệnh từ người khỏe mạnh.

Ghép tủy xương được khởi đầu bằng hóa trị hoặc xạ trị liều cao để phá hủy tủy xương sản xuất tế bào ác tính. Sau đó, tủy được thay thế bằng tủy xương từ người hiến tặng tương thích (dị ghép).

Thiết kế tế bào miễn dịch tiêu diệt tế bào ác tính: là kỹ thuật dùng chính tế bào miễn dịch của cơ thể để chống lại tế bào ác tính. Một phương pháp điều trị đặc biệt gọi là liệu pháp tế bào T mang thụ thể kháng nguyên dạng khảm (CAR-T), là kỹ thuật thu nhận tế bào lympho T vốn có nhiệm vụ tiêu diệt các mầm bệnh xâm nhập cơ thể, thiết kế lại để chúng có khả năng tiêu diệt tế bào ác tính và truyền trở lại cơ thể người bệnh.

Liệu pháp này có thể là một lựa chọn cho trẻ em và thanh niên. Nó có thể được sử dụng để điều trị củng cố hoặc điều trị tái phát.

Đối với người trên 65 tuổi, có xu hướng xảy ra biến chứng điều trị nhiều hơn cũng như có tiên lượng xấu hơn so với trẻ em.

Thảo luận với bác sĩ về tình trạng sức khỏe cũng như mục tiêu và sở thích của bạn để có thể lựa chọn phương pháp điều trị bệnh phù hợp.

Một số người lựa chọn từ bỏ điều trị ung thư, thay vào đó tập trung vào các phương pháp điều trị triệu chứng và tận dụng tối đa thời gian còn lại của họ.