BERIBERI

Tổng quan

Beriberi là một bệnh gây ra bởi sự thiếu hụt vitamin B1, hay còn gọi là thiếu thiamine. Bệnh thường gặp ở các nước đang phát triển với những người có chế độ ăn chủ yếu là gạo trắng hoặc carbohydrate tinh chế cao.

Beriberi được chia thành 2 thể bệnh, bao gồm:

• Beriberi ướt.

• Beriberi khô.

Beriberi ướt ảnh hưởng đến tim và hệ tuần hoàn. Trường hợp nghiêm trọng, beriberi ướt có thể dẫn đến suy tim.

Beriberi khô lại gây tổn thương các dây thần kinh, có thể làm giảm sức cơ và cuối cùng là liệt cơ. Nếu không được điều trị, beriberi có thể đe dọa tính mạng người bệnh.

Khi sử dụng thực phẩm giàu thiamine, nguy cơ mắc beriberi của bạn là rất thấp. Ngày nay, ở Hoa Kỳ, bệnh beriberi chủ yếu xảy ra ở những người nghiện rượu và cũng có thể xảy ra như một biến chứng của phẫu thuật giảm cân (cắt bỏ một phần dạ dày).

Bệnh Beriberi do các nguyên nhân khác hiếm gặp ở Hoa Kỳ. Tuy nhiên, bệnh có thể gặp ở các đối tượng:

• Phụ nữ có cảm giác buồn nôn và nôn quá mức trong thai kỳ (hội chứng ốm nghén nặng).

• Người bị AIDS.

• Người đang theo phương pháp phẫu thuật giảm cân.

Triệu chứng

Triệu chứng của bệnh beriberi khác nhau tùy vào từng thể bệnh.

Các triệu chứng của beriberi ướt bao gồm:

• Khó thở khi gắng sức hoặc rèn luyện thể chất.

• Hụt hơi khi thức dậy.

• Nhịp tim nhanh.

• Phù phần thấp của chân.

Các triệu chứng của beriberi khô bao gồm:

• Giảm sức cơ, đặc biệt ở hai cẳng chân.

• Ngứa hoặc mất cảm giác bàn chân và bàn tay ở cả hai bên.

• Đau.

• Lú lẫn.

• Khó khăn khi nói.

• Nôn mửa.

• Chuyển động mắt không tự chủ.

• Tê liệt.

Trong trường hợp nghiêm trọng, beriberi có liên quan đến hội chứng Wernicke-Korsakoff, gồm bệnh não Wernicke và hội chứng Korsakoff, là hai dạng tổn thương não do thiếu thiamine.

Bệnh não Wernicke gây tổn thương vùng đồi thị và vùng dưới đồi của não, từ đó có thể gây ra các triệu chứng:

• Lú lẫn.

• Mất trí nhớ.

• Mất khả năng phối hợp cơ.

• Các vấn đề về thị giác như mắt chuyển động nhanh và nhìn đôi.

Hội chứng Korsakoff là kết quả của tổn thương vĩnh viễn vùng não hình thành ký ức. Nó có thể gây:

• Mất trí nhớ.

• Mất khả năng ghi nhớ hay hình thành ký ức mới.

• Ảo giác.

Beriberi còn được gọi là bệnh tê phù do thiếu hụt vitamin B1.

Nguyên nhân 

Nguyên nhân chính của bệnh beriberi là chế độ ăn ít thiamine. Căn bệnh này rất hiếm gặp ở những vùng được tiếp cận với thực phẩm giàu vitamin như một số loại ngũ cốc ăn sáng và bánh mì.

Beriberi phổ biến nhất ở các khu vực có chế độ ăn nghèo nàn, không phong phú, tiêu thụ chủ yếu gạo trắng đã qua chế biến, loại thực phẩm chỉ chứa một phần mười lượng thiamine có trong gạo lứt.

Yếu tố nguy cơ

Các yếu tố khác cũng có thể gây ra sự thiếu hụt thiamine, bao gồm:

• Lạm dụng rượu, có thể khiến cơ thể khó hấp thụ và dự trữ thiamine.

• Beriberi di truyền, một tình trạng hiếm gặp ngăn cơ thể hấp thụ thiamine.

• Cường giáp (tình trạng hoạt động quá mức của tuyến giáp).

• Buồn nôn và nôn mửa nghiêm trọng trong thai kỳ.

• Phẫu thuật giảm cân.

• AIDS.

• Tiêu chảy kéo dài hoặc sử dụng thuốc lợi tiểu (thuốc khiến bạn đi tiểu nhiều hơn).

• Đang chạy thận nhân tạo.

• Suy dinh dưỡng.

• Tiểu đường.

Bên cạnh đó, các bà mẹ đang cho con bú cũng cần bổ sung thiamine trong chế độ ăn hàng ngày của họ. Vì trẻ sơ sinh uống sữa mẹ hoặc sữa công thức chứa ít thiamine có nguy cơ thiếu hụt thiamine.

Ngoài ra, thiếu hụt thiamine cũng phổ biến hơn ở bệnh nhân ung thư. Các chế độ ăn kiêng, rối loạn ăn uống và bệnh viêm ruột cũng có thể gây thiếu hụt thiamine.

Chẩn đoán 

Bác sĩ sẽ chỉ định một loạt các xét nghiệm nhằm chẩn đoán xác định bạn có bị bệnh beriberi không. Xét nghiệm máu và nước tiểu được dùng để đo nồng độ thiamine trong cơ thể người bệnh.

Các bác sĩ cũng sẽ tiến hành kiểm tra thần kinh nhằm tìm kiếm các dấu hiệu của bệnh như thiếu phối hợp vận động, đi lại khó khăn, sụp mi mắt và phản xạ yếu. Người mắc bệnh beriberi ở giai đoạn sau sẽ có biểu hiện mất trí nhớ, lú lẫn hoặc ảo giác.

Ngoài ra, khám sức khỏe tổng quát cũng sẽ cảnh báo bác sĩ về bất kỳ vấn đề nào của tim. Nhịp tim nhanh, phù chân và khó thở đều là các triệu chứng của bệnh.

Điều trị 

Beriberi có thể được điều trị dễ dàng bằng việc bổ sung thiamine. Bác sĩ có thể chỉ định thuốc uống hoặc thiamine tiêm bắp. Đối với những trường hợp nặng, bệnh nhân sẽ phải tiêm thiamine qua đường tĩnh mạch.

Liệu trình điều trị sẽ được theo dõi bằng các xét nghiệm máu ở lần tái khám tiếp theo nhằm khảo sát và theo dõi khả năng hấp thụ vitamin của cơ thể.

Phòng ngừa

Để ngăn ngừa bệnh beriberi, hãy thiết lập một chế độ ăn cân bằng, giàu dinh dưỡng, chứa nhiều loại thực phẩm giàu thiamine như:

• Đậu và các loại cây họ đậu.

• Các loại hạt.

• Thịt.

• Cá.

• Ngũ cốc nguyên cám.

• Các loại quả hạch.

• Sản phẩm bơ sữa.

• Một số loại rau như măng tây, bí dâu, cải Brussels , rau chân vịt và ngọn xanh của củ cải.

• Ngũ cốc ăn sáng giàu thiamine.

Cần lưu ý rằng quá trình nấu hoặc chế biến bất kỳ loại thực phẩm nào được liệt kê phía trên cũng đều làm giảm hàm lượng thiamine của chúng.

Nếu bạn cho trẻ uống sữa công thức, bạn cũng nên kiểm tra xem nó có chứa đủ hàm lượng thiamine không. Hãy luôn đảm bảo mua sữa công thức cho trẻ từ nguồn đáng tin cậy.

Hạn chế uống rượu cũng là biện pháp giúp giảm nguy cơ mắc bệnh beriberi. Bất kỳ ai bị nghiện rượu cũng nên đi khám sức khỏe định kỳ để khảo sát tình trạng thiếu hụt vitamin B1.

Chế độ ăn cân bằng, phong phú, chứa nhiều thực phẩm giàu thiamine là biện pháp hữu hiệu giúp phòng ngừa Beriberi.

Tiên lượng

Nếu được chẩn đoán và điều trị sớm, tiên lượng bệnh sẽ tốt. Tổn thương dây thần kinh và tim do beriberi thường có thể hồi phục trong giai đoạn đầu và qúa trình hồi phục thường diễn ra nhanh chóng ngay sau khi tiến hành điều trị.

Nếu beriberi tiến triển thành hội chứng Wernicke-Korsakoff, tiên lượng bệnh sẽ xấu. Trong khi điều trị có thể kiểm soát các triệu chứng của bệnh não Wernicke thì các tổn thương não do hội chứng Korsakoff thường là vĩnh viễn.

Duy trì một chế độ ăn cân bằng và khỏe mạnh là điều quan trọng đối với sức khỏe của bạn. Tham khảo ý kiến chuyên gia nếu bạn nghĩ bạn đang có dấu hiệu thiếu thiamine hoặc bạn cần lời khuyên về cách thiết lập chế độ ăn uống để đảm bảo bổ sung đầy đủ các chất dinh dưỡng cần thiết.