BỎNG

Bỏng là tổn thương mô do nhiệt, hóa chất, điện, bức xạ hoặc mặt trời gây ra. Gần nửa triệu người Mỹ phải đến các cơ sở y tế do bỏng mỗi năm. Bỏng cấp độ một và hầu hết các vết bỏng cấp độ hai, sẽ chữa lành bằng các phương pháp điều trị tại nhà. Bỏng độ 3 có thể đe dọa đến tính mạng và cần được chăm sóc y tế chuyên khoa.

Hình ảnh bàn tay một người bị bỏng

Bỏng là gì?

Bỏng xảy ra khi nhiệt, hóa chất, ánh sáng mặt trời, điện hoặc bức xạ làm tổn thương mô da. Hầu hết các trường hợp bỏng đều vô tình xảy ra. Có nhiều mức độ bỏng khác nhau. Các bác sĩ chuyên khoa sẽ xác định mức độ nghiêm trọng của vết bỏng dựa trên độ sâu của vết bỏng và lượng da bị ảnh hưởng. Vết bỏng có thể gây đau đớn. Nếu không được điều trị, vết bỏng có thể dẫn đến nhiễm trùng.

Các vết bỏng phổ biến như thế nào? 

Gần nửa triệu người đến khoa cấp cứu mỗi năm với vết thương do bỏng. Trẻ em có nguy cơ cao bị bỏng do tai nạn. Mỗi ngày có hơn 300 trẻ em được cấp cứu vết thương do bỏng. 

Ai có thể bị bỏng? 

Tai nạn bỏng có thể xảy ra với bất kỳ ai, mặc dù trẻ em, thanh thiếu niên và người lớn tuổi có nguy cơ bị bỏng cao nhất. Những nhóm tuổi này dễ bị bỏng do nấu nướng, chẳng hạn như làm đổ nước sôi lên da. Trẻ em và thanh thiếu niên cũng có nhiều khả năng thích nghịch với bật lửa, diêm và pháo hoa dẫn đến bị bỏng hoặc bị bỏng do cháy nắng. 

Phân loại mức độ bỏng

Các bác sĩ phân loại bỏng theo mức độ nghiêm trọng. Họ sẽ đánh giá mức độ tổn thương da. Bỏng thường được phân loại như sau: 

Bỏng cấp độ một là trường hợp nhẹ (giống như hầu hết các trường hợp bỏng nắng). Lớp trên cùng của da (biểu bì) chuyển sang màu đỏ và đau nhưng thường không bị phồng rộp. 

Bỏng cấp độ hai ảnh hưởng đến các lớp trên cùng và dưới của da (lớp hạ bì). Bạn có thể bị đau, đỏ, sưng và phồng rộp. 

Bỏng cấp độ ba ảnh hưởng đến cả 3 lớp da: biểu bì, hạ bì và mỡ. Vết bỏng cũng phá hủy các nang lông và tuyến mồ hôi. Bởi vì bỏng độ ba làm tổn thương các đầu dây thần kinh, bạn có thể sẽ không cảm thấy đau ở vùng bị bỏng, thay vào đó bạn sẽ đau ở vùng liền kề với nó. Da bị bỏng có thể có màu đen, trắng hoặc đỏ.

Nguyên nhân gây bỏng? 

Nhiều nguyên nhân có thể gây bỏng. Các nguồn nhiệt, bao gồm lửa, chất lỏng nóng, hơi nước và tiếp xúc với bề mặt nóng là những nguyên nhân phổ biến nhất gây bỏng. Các nguyên nhân khác bao gồm tiếp xúc với: 

• Hóa chất, chẳng hạn như xi măng, axit hoặc chất tẩy rửa cống rãnh. 

• Sự bức xạ. 

• Điện. 

• Mặt trời (tia cực tím hoặc tia UV). 

Các triệu chứng của bỏng là gì? 

Các triệu chứng bỏng khác nhau tùy thuộc vào mức độ nghiêm trọng hoặc mức độ của vết bỏng. Các triệu chứng thường nặng hơn trong vài giờ hoặc vài ngày đầu sau khi bị bỏng. Các triệu chứng bỏng bao gồm: 

• Các vết phồng rộp. 

• Đau đớn. 

• Sưng tấy. 

• Da trắng hoặc cháy đen. 

• Da bị bong tróc.

Làm thế nào để chẩn đoán bỏng? 

Các bác sĩ sẽ kiểm tra vết bỏng để xác định mức độ hoặc mức độ nghiêm trọng. Quá trình này bao gồm việc ước tính phần trăm cơ thể bị ảnh hưởng bởi vết bỏng và độ sâu của nó. 

Bác sĩ của bạn có thể phân loại vết bỏng là: 

• Nhẹ: bỏng độ một và độ hai gây tổn thương ít hơn 10% của cơ thể được coi là bỏng nhẹ và hiếm khi phải nhập viện.

• Mức độ trung bình: Bỏng mức độ hai bao phủ khoảng 10% cơ thể được xếp vào mức độ trung bình. Bỏng ở tay, chân, mặt hoặc bộ phận sinh dục có thể được phân loại từ trung bình đến nặng. 

• Nặng: Bỏng độ 3 mà hơn 1% cơ thể được coi là nặng.

Làm thế nào để xử trí hoặc điều trị bỏng? 

Điều trị bỏng khác nhau tùy thuộc vào nguyên nhân và mức độ nghiêm trọng. Bạn cần giữ sạch tất cả các vết bỏng và băng chúng một cách phù hợp tùy theo mức độ nghiêm trọng của vết thương. 

Tiếp tục kiểm tra vết thương để tìm các dấu hiệu nhiễm trùng và các vấn đề khác, chẳng hạn như sẹo và da thắt chặt ở các khớp và cơ khiến chúng khó cử động. 

Điều trị bằng loại bỏng bao gồm: 

Bỏng độ 1: Xối nước mát lên vết bỏng. Đừng chườm đá. Đối với vết cháy nắng, hãy thoa gel lô hội. Đối với vết bỏng nhiệt, thoa kem kháng sinh và băng nhẹ bằng gạc. Bạn cũng có thể dùng thuốc giảm đau không kê đơn. 

Bỏng độ 2: Điều trị bỏng độ 2 và độ 1 tương tự nhau. Các bác sĩ có thể kê đơn một loại kem kháng sinh mạnh hơn có chứa bạc, chẳng hạn như bạc sulfadiazine, để tiêu diệt vi khuẩn. Nâng cao vùng bị bỏng có thể giảm đau và sưng. 

Bỏng độ 3: Bỏng độ 3 có thể nguy hiểm đến tính mạng và thường phải ghép da. Ghép da là phương pháp thay thế mô bị tổn thương bằng da khỏe mạnh từ một bộ phận lành lặn khác của cơ thể. Khu vực lấy da ghép thường tự lành. Nếu người đó không có đủ da để ghép vào thời điểm bị thương, nguồn ghép tạm thời có thể đến từ người hiến tặng đã qua đời hoặc nguồn nhân tạo, tuy nhiên cuối cùng chúng sẽ cần được thay thế bởi chính da của người đó. Điều trị cũng bao gồm truyền thêm chất lỏng (thường được tiêm tĩnh mạch, với IV) để giữ huyết áp ổn định và ngăn ngừa sốc và mất nước.

Các biến chứng của bỏng là gì? 

Vết bỏng độ 3 sâu và ảnh hưởng đến một phần lớn da, rất nghiêm trọng và có thể đe dọa tính mạng. Ngay cả những vết bỏng cấp độ một và độ hai cũng có thể bị nhiễm trùng, gây biến sắc và để lại sẹo. Bỏng độ 1 thường không để lại sẹo. 

Các biến chứng tiềm ẩn của bỏng độ ba bao gồm: 

• Rối loạn nhịp tim do bỏng điện. 

• Mất nước. 

• Sẹo bị biến dạng và co rút. 

• Phù (chất lỏng dư thừa và sưng tấy ở các mô). 

• Suy nội tạng. 

• Viêm phổi.

• Huyết áp thấp nghiêm trọng có thể dẫn đến sốc. 

• Nhiễm trùng nặng có thể dẫn đến cắt cụt chi hoặc nhiễm trùng huyết.

Làm thế nào tôi có thể ngăn ngừa bỏng? 

Bỏng có nhiều nguyên nhân vô tình. Bạn có thể thực hiện các bước sau để giảm nguy cơ bỏng: 

• Dùng kem chống nắng. 

• Đặt máy nước nóng của nhà bạn dưới 120 độ F.

• Luôn thử nước trong vòi hoa sen hoặc bồn tắm trước khi cho trẻ vào hoặc tắm. 

• Cất hóa chất, bật lửa và diêm ở những nơi an toàn. 

• Không bế trẻ khi bạn ở gần các vật nóng, chẳng hạn như bếp lò. 

• Không cho trẻ em chơi xung quanh lò sưởi và dùng đồ vật ngăn cách lò sưởi.

• Cài đặt và kiểm tra thường xuyên các thiết bị phát hiện khói trong nhà của bạn. 

• Dự trữ trong nhà những bình chữa cháy và biết cách sử dụng chúng. 

• Che các ổ cắm điện.

Bỏng có điều trị được không? 

Với điều trị thích hợp, hầu hết các vết bỏng cấp độ một và cấp độ hai sẽ lành trong vòng hai đến ba tuần. Tùy thuộc vào mức độ bỏng, bạn có thể có một số sẹo, có thể mờ dần theo thời gian. Những người hồi phục sau bỏng độ ba cần vật lý trị liệu và vận động để duy trì khả năng vận động của khớp và cải thiện chức năng. 

Một số người phát triển chứng rối loạn căng thẳng sau sang chấn hoặc trầm cảm sau một sự kiện bỏng. Nhờ những tiến bộ của y học, nhiều người bị bỏng tới 90% cơ thể vẫn sống sót.