CÂY CỨT LỢN

Đặc điểm tự nhiên

Cây cứt lợn, hay còn được biết đến với những tên gọi: Cỏ hôi, cây bù xít, thắng hồng kế, cỏ cứt heo, nhờ hất bồ, bù xích, cỏ thối địt, cây hoa ngũ sắc.

Cây cứt lợn còn được biết đến với cái tên quen thuộc là cỏ hôi – một loại thực vật nhỏ có thân mềm, mọc thẳng, chiều cao trung bình của cây khoảng 25 – 50 cm. Thân màu xanh hoặc tím, bên ngoài bao phủ một lớp lông ngắn màu trắng.

Lá có hình trứng, mọc đối xứng, có cuống ngắn, một đầu ngọn. Kích thước mỗi lá tầm 2 – 6cm (chiều dài) và 1 – 3 cm (bề ngang). Hai bên mép lá có hình răng cưa tròn. Mặt trên và dưới lá đều có lông. Lá màu xanh nhưng mặt dưới nhạt hơn. Vò lá đưa lên mũi ngửi thấy có mùi rất hắc.

Hoa mọc thành chùm ở đầu ngọn, màu tím, trắng hay tím xanh. Mỗi bông được tạo thành bởi nhiều cánh nhỏ li ti. Dựa vào màu sắc của hoa mà dân gian chia thảo dược này thành 2 loại gồm cây Hoa cứt lợn trắng và cây Hoa cứt lợn tím.

Quả bế, màu đen, có 3-5 sóng dọc.

Cây cứt lợn có thể thích nghi được với mọi loại đất nên có thể mọc hoang ở khắp nơi. Từ các khu đất trống, bên vệ đường, bờ ruộng hay trong vườn nhà đều có thể dễ dàng tìm thấy loại cây này.

Bộ phận dùng, thu hái, chế biến

Bộ phận dùng: Toàn bộ cây trừ rễ ra đều được sử dụng để bào chế dược liệu.

Thu hái: Thu hái quanh năm, tốt nhất là vào tháng 9, khi cây vừa ra hoa, lúc trời khô ráo.

Chế biến: Những cây trưởng thành được nhổ về, cắt bỏ rễ và loại bỏ những lá sâu bệnh, héo úa. Tiếp đó, dược liệu được rửa đi rửa lại qua nhiều lần nước để loại bỏ đất cát và bụi bẩn. Có thể dùng tươi hoặc khô.

Nếu dùng tươi, cần ngâm với nước muối pha loãng để khử trùng. Trường hợp dùng khô, băm nhỏ cây hoa cứt lợn thành những khúc ngắn cỡ 2 – 3 cm trước khi đem phơi hoặc sấy khô.

Với dược liệu tươi, bạn nên dùng ngay để giữ được trọn vẹn dược tính có trong cỏ cứt lợn. Với dược liệu khô, bảo quản trong bao bì kín, để nơi thoáng mát, tránh ẩm, sâu mọt.

Thành phần hóa học

Thành phần chính trong cây cứt lợn là tinh dầu, chiếm khoảng 2%. Ngoài ra, nó còn có các hoạt chất khác như: ageratochromen, caryophyllene, cadinen, ageratochromen, alcaloid và saponin. Trong đó, 4 hoạt chất đầu vẫn đang được nghiên cứu về đặc tính, tác dụng sinh học và hóa học. Còn 2 thành phần sau: alcaloid và saponin, các nhà khoa học đánh giá rất cao về giá trị dược liệu.

Tác dụng

+Tác dụng ức chế một số vi khuẩn như trực khuẩn mủ xanh, trực trùng coli và tụ cầu vàng.

+Tác dụng chống viêm, chống phù nề, chống dị ứng.

+Tác dụng làm giãn mạch ngoại biên.

+Tác dụng làm loãng dịch đờm và tăng dẫn lưu dịch ra khỏi các hốc xoang, từ đó cải thiện tình trạng thở khò khè, nghẹt mũi và khó chịu.

+Tác dụng ngăn ngừa táo bón và thúc đẩy sự tăng trưởng của các tế bào nhờ chứa hàm lượng chất xơ và protein dồi dào.

Công dụng

Cây cứt lợn có vị cay, đắng nhẹ, tính mát sẽ có các công dụng sau đây:

+Hỗ trợ điều trị viêm hô hấp, viêm họng.

+Hỗ trợ điều trị phụ nữ rong huyết sau sinh.

+Hỗ trợ điều trị viêm xoang, viêm mũi dị ứng.

+Điều trị gàu, giảm ngứa da đầu, làm tóc suôn mượt.

+Điều trị cảm mạo gây sốt.

+Điều trị mụn nhọt độc gây sưng đau.

+Điều trị đau nhức, sưng tấy do sái khớp, giãn gân.

+Điều trị xuất huyết do ngoại thương.

+Điều trị bệnh sỏi đường tiết niệu.

+Hỗ trợ điều trị bệnh ung thư cổ tử cung và ung thư dạ dày.

+Điều trị bệnh chàm da.

+Điều trị viêm tai.

Liều dùng

Liều lượng khi dùng theo cách sắc uống: 15-30g/ngày.

Dùng ngoài không kể liều lượng.

Lưu ý khi sử dụng

+Không dùng cho các trường hợp bị mẫn cảm với các thành phần của thuốc.

+Dùng dược liệu đúng liều lượng, không nên nấu uống hàng ngày thay thế hoàn toàn cho nước lọc trong thời gian dài.