THIÊN SƠN TUYẾT LIÊN

Giới thiệu về dược liệu

Thiên sơn tuyết liên (hoa sen tuyết của Thiên Sơn) có tên khoa học là Saussurea involucrata, thuộc họ Cúc. Thiên Sơn tuyết liên là loài hoa thường xuất hiện trong các bộ phim kiếm hiệp, tiên hiệp của Trung Quốc. Dược liệu này được giới thiệu với công dụng cải lão hoàn đồng, tăng công lực hay chữa vết thương. Không chỉ là sản phẩm của trí tưởng tượng con người, loài hoa này thực sự tồn tại trong giới tự nhiên.

Từ thời nhà Thanh, một học giả Trung Hoa đã phát hiện ra loài hoa này. Năm 2018, loài hoa này mới được ghi nhận ở đỉnh Thiên Sơn. Đến năm 2020, loài hoa này được ghi nhận có ở Dzungarian Gobi, núi Baitag Bogd, Mông Cổ - cách điểm phát hiện đầu tiên 250km. Trước đó, người dân ở Tân Cương đã truyền nhau nhiều đời về kết tinh của Thiên Sơn tuyết liên, dù chưa được xác nhận khoa học loài hoa này có sinh trưởng ở đây.

Như tên gọi của nó, Thiên Sơn tuyết liên là một loài hoa “ma thuật” của tạo hoá: có thể nảy mầm, sinh trưởng và ra hoa trong thời tiết lạnh lẽo giữa khe núi cao hàng nghìn mét với mực nước biển. Loài hoa được mệnh danh là bách thảo chi vương (vua của trăm loài dược thảo), thuộc dòng rất quý hiếm, chỉ sinh trưởng ở độ cao trên 2.500m so với mực nước biển. Giới hạn lớn nhất ghi nhận vào năm 2018 là 4.000m.

Thiên Sơn tuyết liên chỉ mọc ở những khe núi đá. Từ mảnh đất cằn cỗi, địa hình hiểm trở, cheo leo lại mọc ra một đoá hoa trắng yêu kiều, bung xòe như bông sen giữa tuyết trắng. Nhiều người ví rằng, sở dĩ Thiên Sơn tuyết liên có hình dáng như vậy là do kết tinh từ gió, mây và tuyết.

Phân bố

Thiên sơn tuyết liên mọc ở ở vùng núi cao Trung Á. Loại thực vật này đã và đang được sử dụng rộng rãi trong y học cổ truyền ở một số đất nước như Uyghur, Mông Cổ, Kazakhstan và Trung Quốc.

Đặc điểm hình thái

Theo nhiều ghi nhận trong y học cổ truyền, vẻ đẹp của hoa tuyết liên được đánh giá là “giản đơn nhưng rất đặc biệt”. Cây có hình dáng giống cây súp lơ trắng, có lớp lá ngoài cùng màu xanh đậm. Lá xoăn nhẹ, trông như lưỡi mác và ôm trọn lấy toàn bộ đóa hoa bên trong.

Dưới ánh nắng mặt trời ở vùng núi tuyết, những cánh hoa tuyết liên ánh lên màu vàng trắng vô cùng rực rỡ. Từng lớp từng lớp xếp chồng lên nhau, cùng ôm trọn nhụy hoa có màu tím đỏ. Tùy theo điều kiện ánh sáng và nhiệt độ, cánh hoa sẽ “khép – mở” linh hoạt để thích nghi với thời tiết.

Phần thân nhẹ nhàng nhưng rễ của thiên sơn tuyết liên lại vô cùng cứng cáp.

Thành phần hóa học

Có hơn 70 hợp chất đã được phân lập và xác định trong loại dược liệu này. Bao gồm phenylpropanoids, flavonoid, lignans, coumarin, sesquiterpenes, ceramides, steroid, polysaccharides...

Loại dược liệu này đã được chứng minh là có công dụng chống ung thư, chống viêm, giảm đau, giảm mệt mỏi, chống oxy hóa, chống thiếu oxy, chống lão hóa, bảo vệ thần kinh, điều hòa miễn dịch.

Tác dụng - Công dụng

Thúc đẩy lưu thông máu

Theo ghi nhận của y học cổ truyền, thiên sơn tuyết liên có công dụng thúc đẩy lưu thông máu. Từ đó giúp cải thiện các triệu chứng liên quan tới tuần hoàn kém.

Bên cạnh đó, các bài thuốc thuốc từ dược liệu này còn được sử dụng trong điều trị bệnh viêm khớp dạng thấp, đau dạ dày, ho do lạnh, đau bụng kinh hay say độ cao.

Hiệu quả trên hệ tim mạch

Các hợp chất alkaloid và chiết xuất ethanol trong thiên sơn tuyết liên giúp làm giảm tính thấm của mao mạch dưới da, từ đó được chứng minh có tác dụng tốt đối với hệ tim mạch.

Theo nghiên cứu trên thỏ và chó:

• Các alkaloid toàn phần của tuyết liên có công dụng ức chế tim thỏ cô lập, có thể làm giảm phạm vi co bóp, hỗ trợ làm chậm nhịp tim, thậm chí ngừng tim.

• Ion kiềm trong tuyết liên cho thấy làm nhịp tim chậm hơn và sóng T lồi trên ECG của thỏ, kéo dài trong 10 phút.

Cách dùng - Liều dùng

Một số bài thuốc được sử dụng từ thiên sơn tuyết liên bao gồm:

• Chữa dương nuy, sử dụng sen tuyết và đông trùng hạ thảo đem đi ngâm rượu.

• Chữa suy nhược cơ thể ở phụ nữ bằng cách dùng tuyết liên, nhân sâm và địa hoàng hầm chung với gà, đến khi nhừ thì dùng ăn.

• Chữa phong thấp, phụ nữ đau lạnh bụng dưới. Sử dụng tuyết liên 19 gram, thêm 100 ml rượu trắng hoặc rượu gạo. Ngâm trong bảy ngày và dùng, mỗi ngày sử dụng tối đa 10ml.

• Trị đau răng. Dùng hoa từ 8 - 16 gram, ăn sống hoặc ngâm lấy nước dùng.

• Chữa chảy máu do chấn thương, lấy một lượng tuyết liên vừa đủ bôi lên vùng bị thương.

Lưu ý

Thiên sơn tuyết liên có thể được sử dụng theo hai cách:

• Dùng đường uống, sắc canh từ 6 - 12g, hoặc ngâm rượu.

• Dùng ngoài với một lượng thích hợp, giã nhỏ và bôi lên da.

Cần lưu ý phụ nữ có thai không nên dùng loại dược liệu này vì có thể làm co tử cung và dẫn tới sảy thai.