CÂY CHÀM

Đặc điểm tự nhiên

Cây chàm là cây bụi nhỏ, sống hàng năm, cao khoảng 0,5-0,6m, phân nhiều nhánh, cánh nhánh có phủ một lớp lông mịn. Lá cây mọc kép, so le, dìa lẻ, có hình trái xoăn, thắt lại ở gốc, tròn và có mũi nhọn ở đỉnh chóp, mỗi là thường bao gồm 5-7 lá chét. Cả lá thường dài khoảng 3 – 5 cm, lá chét dài khoảng 1.5 – 1.8 cm. Lá có màu xanh đậm, khi khô có màu xanh lam.

Cụm hoa cây Chàm mọc ở các kẽ lá thành chùm. Cánh hoa hình bướm, màu đỏ vàng hoặc tím hồng. 

Quả cây mọc thẳng ra bên ngoài, có hình lưỡi liềm, có nhiều lông đốm, ít mở, dài khoảng 2.5 cm. Bên trong quả chứa khoảng 5 – 12 hạt, hạt có hình hơi lập phương, màu hạt dẻ.

Hoa thường ra quanh năm.

Bộ phận dùng, thu hái, chế biến

Bộ phận dùng: Rễ và toàn cây chàm được sử dụng để bào chế dược liệu.

Thu hái: Cành lá chàm thu hái vào mùa khô trước khi cây ra hoa. Rễ thường thu hái quanh năm. Dược liệu có thể dùng tươi hoặc phơi khô đều được.

Chế biến: Lá Chàm thu hái về ngâm qua nước vôi sẽ thu được bột cây Chàm màu xanh lam, Đông y gọi là Thanh đại. Rễ cây sau khi thu hái có thể rửa sạch, sấy hoặc phơi khô, bảo quản dùng dần.

Dược liệu Chàm cần được bảo quản ở nơi thoáng mát, tránh độ ẩm cao. Bên cạnh đó, dược liệu Thanh đại cần được bảo quản trong lọ kín, tránh gió và cát bụi.

Thành phần hóa học

Cây chàm có chứa một chất gọi là indican. Chất này khi bị thủy phân cho ra glucose và indoxyl. Chất indoxyl sau khi bị oxy hóa trong không khí cho ra chất indigo màu xanh đậm, rất bền. Các thành phần hóa học khác như deguelin, dihydrodegurlin, rotenol, rotenol tephrosin, sumatrol, retinoid,...

Tác dụng

+Tác dụng ức chế sự phát triển của tế bào ung thư.

+Tác dụng bảo vệ chức năng gan.

+Tác dụng kháng khuẩn tụ cầu vàng, khuẩn tả, trực khuẩn lị Shigella.

+Tác dụng thanh nhiệt, giải độc, tiêu viêm.

Công dụng

Toàn cây chàm có vị đắng, tính mát; Thanh đại có vị mặn, tính hàn. Và sẽ có các công dụng sau đây:

+Điều trị trẻ em sốt cao, co giật.

+Điều trị chảy máu mũi.

+Điều trị viêm miệng hoại tử, viêm lợi chảy mủ lan nhanh ra.

+Điều trị chảy máu răng, viêm lợi.

+Điều vị viêm hạch hạnh nhân, yết hầu viêm sưng đau. 

+Điều trị ung nhọt ngoài da, sưng nóng, đau ngứa, chảy dịch ngoài vết thương.

+Điều trị nhiễm hàn gây ban đỏ.

+Điều trị quai bị, viêm tuyến mai tai cấp tính ở trẻ em.

+Điều trị viêm gan cấp tính và mạn tính.

+Điều trị ngộ độc do uống thuốc quá liều.

+Giải độc khi bị dị ứng bởi sơn.

+Điều trị viêm họng, động kinh, trị ho gà và làm thuốc bôi điều trị lở loét.

+Điều trị bò cạp cắn, ung thư dạ dày, ung thư buồng trứng, rối loạn chảy máu.

Liều dùng

Cây chàm thường được dùng dưới dạng thuốc sắc, tán thành bột mịn(Thanh đại) hoặc giã nát ép lấy dịch dùng bôi bên ngoài, có thể dùng độc vị hoặc kết hợp với các vị thuốc khác đều được.

Liều lượng khuyến cáo sử dụng mỗi ngày:

+Cây chàm: 2-6g.

+Bột chàm(Thanh đại): 1,5-3g

Lưu ý khi sử dụng

Không tự ý sử dụng để điều trị động kinh, ung thư,...

Cây Chàm được sử dụng trong các bài thuốc Đông y để thanh nhiệt, giải độc, tiêu viêm và điều trị một số bệnh lý trong cơ thể. Tuy nhiên, để đảm bảo hiệu quả và an toàn khi sử dụng, người dùng nên trao đổi với thầy thuốc khi sử dụng dược liệu.