CÂY DUNG

Đặc điểm tự nhiên

Cây dung, hay còn được biết đến với những tên gọi: Chè dung, chè lang, chè dại, duối gia, dung lá trà, dung lượt, du đất, dung sạn.

Cây dung là cây nhỡ hay cây gỗ to cao 1,5-2m, có thể cao đến 8-9m. Thân cành mọc ngang, hình trụ, vỏ màu xám. 

Lá mọc so le, dày và dai, hình bầu dục hoặc thuôn, dài 8-18cm, rộng 3,5-6cm, gốc tù hoặc tròn, đầu thuôn dài hình mũi nhọn, mép có răng cưa, khi non có lông, sau phấn; gân lá nổi rất rõ ở mặt dưới; cuống lá dài 1-2cm.

Cụm hoa mọc ở kẽ lá gần ngọn thành chùy bông, phân nhánh từ gốc, dài 7-9cm; hoa nhiều, màu trắng, vàng hoặc lục rất thơm; lá bắc hình tam giác rộng, dài nhẵn có ống chia 5 răng, tràng 5 cánh hẹp, rời nhau; nhị 40-50 màu trắng, không bằng nhau; bầu 3 ô.

Quả hình cầu, có cạnh, đường kính 6mm, màu hồng, có đài tồn tại ở đỉnh, hạt 1-3.

Cây ra hoa vào tháng 2 đến tháng 12, kết quả vào tháng 3 đến tháng 5.

Cây ưa sáng, thường mọc ở rừng thứ sinh (sau khi đã bị khai thác hết cây gỗ lớn) hoặc ở ven rừng nguyên sinh. Đôi khi cây còn sót lại ở bờ nương rẫy. Cây dung thường mọc chủ yếu ở các tỉnh vùng núi phía Bắc như Vĩnh Phú, Lạng Sơn, Quảng Ninh, Cao Bằng. Ngoài ra, có thể tìm thấy loại cây gỗ nhỏ này ở các tỉnh vùng Tây Nguyên. Còn ở các nước khác, chè dung phân bố nhiều ở Lào, Ấn Độ, Campuchia và Nam Trung Quốc.

Bộ phận dùng, thu hái, chế biến

Bộ phận dùng: Vỏ cây, vỏ rễ, lá được sử dụng để bào chế dược liệu.

Thu hái: Cây có thể được thu hái quanh năm.

Chế biến: Sau khi thu hái xong đối với lá cần rửa sạch rồi đêm phơi hoặc sấy khô. Còn đối với rễ và vỏ cây phải được bóc vỏ để phơi hoặc sấy khô. Vỏ mềm, dễ gãy vụn, màu vàng hay nâu nhạt, cắt ngang, có lớp màu đỏ ở giữa.

Bảo quản ở nơi khô ráo, thoáng mát, tránh ẩm ướt và mối mọt.

Thành phần hóa học

Lá cây dung chứa nhiều hoạt chất giảm đau saponin và các thành phần khác như steroid, tanin và terpen. Thân cây chứa glucosid-3-monogluco furanosid và vỏ thân chứa 1 glycosid. Hoạt chấy này nếu đem thủy phân sẽ cho pelargonidin và D-glucose.

Trong vỏ cây có sắc tố màu đỏ, chứa 3 alkaloid là loturin, coloturin, loturidin.

Trong cây dung còn chứa glucosid-3-monoglucofuranosid của 7 – O – methylleucopelargonidin.

Tác dụng

+Cao chiết với cồn 50 độ của cây dung trừ rễ có tác dụng ức chế hệ thần kinh trung ương và làm giảm thân nhiệt ở chuột nhắt trắng.

+Một phân đoạn kết tinh từ vỏ cây dung ức chế sự phát triển các vi khuẩn Straphylococcus aureus, Escherichia coli, các nhóm vi khuẩn ruột và lỵ, và làm giảm tần số và cường độ co bóp in vitro của tử cung mang thai và không mang thai của một số loài động vật.

+Một phân đoạn khác chiết từ vỏ cây dung, ngoài tác dụng trên tử cung, còn có tác dụng chống co thắt trên những phần khác nhau của đường dạ dày ruột và có thể bị đối kháng bởi atropin.

+Nước sắc lá dung có tác dụng ức chế trực khuẩn gram-âm và tụ cầu khuẩn được áp dụng thử nghiệm điều trị bỏng, đã làm lành các vết bỏng nhiểm khuẩn, làm vết bỏng khô, không có mùi, chóng lên da non.

+Tác dụng kích thích ăn uống và giúp tiêu hóa tốt hơn.

+Tác dụng tăng cường chức năng tiêu hóa cho cơ thể.

+Tác dụng tiêu mỡ thừa, hỗ trợ giảm cân hiệu quả.

+Giảm tình trạng đau nhức xương khớp.

+Tác dụng hoạt huyết, giảm đau đầu, điều hòa kinh nguyệt.

+tác dụng thanh nhiệt, giải độc gan, tăng cường khả năng của hệ bài tiết.

Công dụng

Rễ dung có vị ngọt, nhạt, tính mát, có tác dụng hạ sốt, tiêu khát, giảm đau, làm săn. Lá dung có vị chua, ngọt, có tác dụng trợ tiêu hóa, chữa đau bụng, tiêu chảy và còn có nhiều công dụng sau đây:

+Điều trị phụ nữ khi sau sinh bị ứ máu tử cung gây đau bụng.

+Giải cảm sốt, giải khát, chữa rốt rét cơn, đau lưng gối.

+Điều trị bệnh về da đầu.

+Điều trị đau dạ dày.

+Điều trị vết thương bệnh ngoài da.

+Điều trị các chứng bệnh tiêu hóa kém, đau bụng tiêu hóa, đi vệ sinh phân lỏng.

+Điều trị bỏng.

Liều dùng

Cây dung sử dụng rất đơn giản, chỉ cần hãm với nước nóng từ 10 – 15 phút là có thể uống. Về liều lượng dùng, mỗi ngày chỉ nên dùng 20 – 30 gram. Tuyệt đối không dùng quá nhiều để tránh tác dụng phụ.

Lưu ý khi sử dụng

Nên sử dụng nước hãm chè trong ngày tránh việc để qua đêm sẽ không tốt đến hệ tiêu hóa

Tuyệt đối không dùng quá nhiều để tránh tác dụng phụ.