DÂY GÂN

Đặc điểm tự nhiên

Cây Dây gân là dạng cây bụi leo, kích thước dài, có khi dài tới hàng mét. Cây có cành non nhẵn, ban đầu có màu nâu, khi già chuyển sang màu xám nhạt.

Lá mọc so le, phiến lá hình bầu dục, gốc tròn hoặc hình tim, đầu thuôn nhọn, ở mép có khía răng.  Lá non ở ngọn cành biến thành tua cuốn, hai mặt nhẵn, mặt dưới có màu rất nhạt, có gân nổi rõ.

Cụm hoa mọc thành chùy ở kẽ lá hoặc đầu cành, dài 10 – 20cm. Hoa nhỏ, đơn tính, có màu trắng lục. Lá bấc có hình tam giác nhọn. 

Quả khô, có màu nâu bóng và 3 cánh mềm. 

Dây gân thường ra hoa vào tháng 7 – 9 hằng năm và quả vào tháng 9 – 12.

Ở nước ta, Dây gân thường mọc hoang ở bãi đất trống, đồi trọc, ven rừng hoặc khe suối. Dược liệu thuộc loại dây leo ưa sáng. Cây thường mọc lẫn trong đồi cây bụi, có thể gặp ở vùng núi đá vôi, ở các tỉnh vùng núi thấp và trung du. Cây mọc ở nơi nhiều ánh sáng, ra hoa quả hàng năm.

Bộ phận dùng, thu hái, chế biến

Bộ phận dùng: Dây và lá được sử dụng để bào chế thuốc.

Thu hái: Dược liệu có thể được thu hái quanh năm.

Chế biến: Dược liệu có thể dùng tươi hoặc đem phơi khô để dùng dần.

Bảo quản dược liệu ở nơi khô ráo và thoáng mát.

Thành phần hóa học

Vỏ và lá đều chứa saponin, ngoài ra lá còn chứa alkaloid (hoạt chất tạo ra vị đắng của lá)

Tác dụng

+Chiết xuất methanol từ dược liệu có tác dụng làm giảm các triệu chứng của viêm dạ dày ở chuột thực nghiệm.

+Các nhà nghiên cứu Thái Lan đã tiến hành khảo sát và nhận thấy dây gân thực sự có giá trị trong việc chăm sóc sức khỏe đối với phụ nữ sau khi sinh.

+Trong một nghiên cứu sàng lọc hàng loạt tác dụng của cây ở Ấn Độ, cao khô chiết cồn từ Dây gân (bỏ rễ) có tác dụng trên tần số và biên độ hô hấp, hạ huyết áp và tăng co bóp hồi tràng chuột lang cô lập.

+Ở Trung Quốc, người ta sử dụng dược liệu để trị lở ngứa và bỏng ngoài da, có thể dùng uống để trị đau mỏi cơ thể.

Công dụng

Dây gân có vị hơi đắng, chát, tính mát và sẽ có các công dụng sau đây:

+Điều trị bỏng nước sôi nhẹ.

+Điều trị chấn thương gây tụ máu, sưng tấy và đau nhức.

+Điều trị va đập, ngã khiến người đau ê ẩm.

+Điều trị sốt cao do cảm cúm và viêm họng.

+Điều trị chứng cảm gió.

+Điều trị đau nhức xương khớp và bong gân.

+Điều trị bệnh sốt rét.

+Điều trị chứng sốt cao gây co giật ở trẻ em.

Liều dùng

Dây đòn gánh được sử dụng ở dạng giã đắp, sắc uống hoặc ngâm rượu. Liều dùng uống: 8 – 16g/ ngày.

Lưu ý khi sử dụng

+Không dùng cho phụ nữ mang thai.

+Dây gân có thể tương tác với một số loại thuốc Tây y, vì vậy cần tham khảo ý kiến bác sĩ trước khi sử dụng phối hợp.