DƯỚNG

Đặc điểm tự nhiên

Cây dướng là một loại thực vật thân gỗ nhỏ, lá nhanh rụng. Cây trưởng thành có thể cao đến 15 mét.

Lá cây hình trái tim hoặc có xẻ trứng. Hình dạng các lá không cố định, có lá nguyên nhưng cũng có lá lại xẻ thùy sâu. Chiều dài mỗi lá khoảng 7 – 20cm. Mặt trên lá thô nhám và mặt dưới thì phủ đầy lông tơ. Hai bên mép lá có khía nhỏ hình răng cưa. Cuống lá có chiều dài trung bình từ 2,3 cho tới 8cm.

Trên cùng một cây có cả hoa đực và hoa cái, màu cam đỏ. Hoa đực mọc thành cụm thuôn dài. Hoa cái cũng phát triển thành cụm nhưng có hình cầu.

Quả cây dướng thường ra vào mùa hè. Sau khi nở được một thời gian thì hoa cái sẽ phát triển thành quả tụ mọng nước. Đường kính mỗi quả chừng 3 – 4 cm. Lúc còn non màu xanh nhưng khi chín lại có màu đỏ. Quả dướng có vị ngọt nên các loại động vật hoang dã rất thích ăn.

Cây Dướng là loài cây quen thuộc, phân bố rộng từ vùng núi dưới 1000m so với mực nước biển đến miền Trung, đồng bằng và hải đảo. Loại cây này ưa sáng, sinh trưởng nhanh, sống được trên nhiều loại đất. Quả chín có vị ngọt, là thức ăn cho chim và nhiều loài gặm nhấm. Hạt giống từ phân động vật này rơi vãi khắp nơi. Từ thời cổ đại, người Trung Quốc và Nhật Bản đã sử dụng vỏ của nhiều loại cây khác nhau để làm giấy.

Bộ phận dùng, thu hái, chế biến

Bộ phận dùng: Trong đời sống hàng ngày, cành và lá non được sử dụng làm thức ăn cho động vật. Vỏ cây được dùng trong công nghiệp sản xuất giấy có độ bền cao. 

Y học cổ truyền dùng quả, lá, vỏ thân cây, rễ và nhựa của cây dướng để làm thuốc chữa bệnh.

Thu hái: Hoa dướng hu hoạch vào tháng 5 đến tháng 6. Quả thu hoạch từ tháng 8 đến tháng 11. Các bộ phận khác có thể thu hái quanh năm. 

Chế biến: Các bộ phận đem về rửa sạch, phơi sấy khô bảo quản dùng dần hoặc sử dụng ngay ở dạng tươi.

Bảo quản dược liệu khô ở nơi khô ráo, thoáng mát và tránh ẩm mốc.

Thành phần hóa học

+Quả Dướng chứa saponin 0,51%, acid p.coumaric, vitamin B, dầu béo.

+Hạt chứa 31,7% dầu, 2,67% phần không xà phòng hóa, chứa các acid béo bão hòa 9%, acid oleic 15% và linoleic 76%. Trong quả còn chứa 4,75g lignin, calci carbonat, acid cerotic, các men lipase, protease, zymaze.

+Vỏ cây Dướng có các isopren auron: Brousoauron A và isopren-flavan và các chất acetat butyrospermon, erythrinacinate, kazinol A,B, brousochaleon A,B.

+Từ vỏ rễ cây Dướng, người ta đã tách và xác định cấu trúc các chất brousoflavonol C,D,E,F và các chất squalene, octacosan-1-ol, acid lignoceric, acid 4’ hydroxyl-cis-cinamic, octacosyl ester và marmesin và hỗn hợp của 4’hydroxy trans cinamat.

+Ngoài ra còn có chất 5 propyl-3-4-bis 1,2 benzenediol.

Tác dụng

+Dịch chiết cồn 50 ° của toàn bộ cây Dướng trừ rễ có tác dụng hạ huyết áp đối với huyết áp bình thường trên động vật thí nghiệm.

+Quả Dướng dùng làm thuốc bổ thận, bổ gân cốt, làm sáng mắt, chữa cảm ho, thủy thũng, mắt mờ, dùng riêng hay phối hợp với Phục linh hay Đại phúc bì.

+Lá Dướng được dùng làm thuốc nhuận tràng cho trẻ em, nấu nước xông khi bị cảm, làm thuốc lợi tiểu, tiêu phù.

+Vỏ thân cây Dướng chữa lỵ, chảy máu tử cung. Nhựa mủ của cây đắp lên các vết rắn cắn, chó cắn, ong đốt.

+Nhựa: Có đặc tính sát khuẩn. Chủ trị vết đốt côn trùng, eczema, chữa rắn cắn hay chó cắn, nấm chân tóc, viêm da thần kinh…

Công dụng

Lá dướng: Tính hàn, vị ngọt.

Rễ và vỏ cây dướng: Tính bình, vị ngọt.

Quả dướng: Được gọi là chử thực tử. Tính hàn, vị ngọt, không chứa độc tố.

Cây dướng sẽ có các công dụng sau đây:

+Điều trị chảy máu cam, thổ huyết.

+Điều trị chứng phù thũng, nhức mỏi cơ.

+Điều trị bệnh lỵ đi ngoài ra máu, phụ nữ sau sinh bị băng huyết.

+Điều trị đau lưng, mỏi gối, mắt nhìn kém, nóng trong xương, răng có mộng sưng đau, hay choáng váng, cảm ho.

+Điều trị hay buồn ngủ.

+Điều trị chảy máu ở tử cung, nhiễm trùng ở đường ruột.

+Điều trị phù thũng toàn thân.

+Điều trị chảy máu cam có biểu hiện chảy nhiều không cầm.

+Điều trị phong độc gây đau như dùi đâm, ngứa ngáy mình mẩy.

Liều dùng

+Liều dùng theo đường uống: 9 – 15g/ ngày.

+Thuốc đắp ngoài: Không kể liều lượng.

Lưu ý khi sử dụng

Người có tỳ thận hư nhược không nên sử dụng.