KHÔNG DUNG NẠP LACTOSE

Tổng quan

Không dung nạp lactose là tình trạng không tiêu hóa hết đường sữa hay lactose. Xảy ra khi ruột non sản xuất quá ít enzyme lactase. Dẫn đến tiêu chảy, đầy hơi và chướng bụng sau khi sử dụng các sản phẩm làm từ sữa. Tình trạng này còn gọi là kém hấp thu lactose, thường lành tính, nhưng các triệu chứng gây khó chịu cho người bệnh.

Tuy nhiên, không phải tất cả trường hợp thiếu hụt enzyme lactase đều mắc chứng không dung nạp lactose. Một số người thiếu hụt enzyme lactase vẫn có khả năng tiêu hóa được đường sữa. Chỉ những người thiếu hụt quá mức enzyme lactase mới mắc hội chứng này.

Và hầu hết các trường hợp không dung nạp lactose đều có thể kiểm soát mà không cần phải cắt bỏ hoàn toàn các sản phẩm làm từ sữa.

Không dung nạp lactose

Triệu chứng

Các dấu hiệu và triệu chứng không dung nạp lactose thường khởi phát từ 30 phút đến hai giờ sau khi sử dụng thực phẩm chứa lactose.

Các dấu hiệu và triệu chứng phổ biến bao gồm:

Tiêu chảy.
Buồn nôn hoặc nôn.
Đau bụng.
Sình bụng.
Đầy hơi.

Nguyên nhân

Không dung nạp lactose xảy ra khi ruột non sản xuất không đủ enzym lactase để tiêu hóa đường sữa.

Bình thường, enzyme lactase phân giải đường sữa thành hai loại đường đơn là glucose và galactose, sau đó hai loại đường này được hấp thụ vào máu qua niêm mạc ruột.

Khi thiếu enzyme lactase, lactose trong thực phẩm sẽ di chuyển xuống đại tràng mà không được xử lý và hấp thụ. Trong đại tràng, vi khuẩn đường ruột sẽ phân giải đường lactose không được tiêu hóa, tạo ra các sản phẩm khác gây ra các dấu hiệu và triệu chứng không dung nạp lactose.

Không dung nạp lactose được chia làm ba loại theo nguyên nhân gây thiếu hụt lactase.

Không dung nạp lactose nguyên phát

Là loại phổ biến nhất, người không dung nạp lactose nguyên phát thường sản xuất đủ lactase khi còn nhỏ và giảm mạnh khi trưởng thành.

Vì sữa là thức ăn chính cho trẻ sơ sinh, nó cung cấp tất cả dưỡng chất cần thiết cho trẻ, do đó trẻ cần có đủ lactase để tiêu hóa. Khi lớn lên, trẻ dần thay thế sữa bằng các loại thực phẩm khác, khiến sự sản xuất lactase giảm xuống. Nhưng vẫn được duy trì đủ để tiêu hóa lượng sữa trong chế độ ăn hằng ngày của người lớn.

Ở người không dung nạp lactose nguyên phát, quá trình sản xuất lactase giảm mạnh khi trưởng thành khiến các sản phẩm làm từ sữa trở nên khó tiêu hóa.

Không dung nạp lactose thứ phát

Là tình trạng không dung nạp lactose xảy ra sau khi bệnh, chấn thương hoặc phẫu thuật liên quan đến ruột non gây giảm sản xuất lactase. Các bệnh lý liên quan bao gồm: nhiễm trùng đường ruột, bệnh celiac, loạn khuẩn đường ruột và bệnh Crohn.

Điều trị các bệnh lý này có thể khôi phục lượng lactase và cải thiện các triệu chứng dù có thể mất nhiều thời gian.

Không dung nạp lactose bẩm sinh hoặc phát triển

Một số trường hợp hiếm gặp, trẻ sinh ra không dung nạp lactose do thiếu men lactase. Rối loạn này di truyền từ thế hệ này sang thế hệ khác theo kiểu di truyền lặn trên NST thường, nghĩa là cả bố và mẹ đều phải truyền gen gây bệnh cho trẻ. Trẻ sinh non cũng có thể không dung nạp lactose vì đến cuối tam cá nguyệt thứ ba ruột non mới phát triển các tế bào sản xuất lactase.

Thiếu quá mức enzyme lactase là nguyên nhân chính gây không dung nạp lactose

Chẩn đoán

Khi nghi ngờ tình trạng không dung nạp lactose từ các triệu chứng và đáp ứng của cơ thể với sự cắt giảm thực phẩm làm từ sữa trong chế độ ăn uống. Bác sĩ có thể chỉ định một hoặc nhiều loại xét nghiệm sau:

Xét nghiệm hydro trong hơi thở: người bệnh được uống dung dịch chứa lactose. Sau đó tiến hành đo lượng hydro trong hơi thở đều đặn mỗi 15 phút một lần trong năm giờ. Hơi thở chứa quá nhiều hydro cho thấy người bệnh không tiêu hóa và không hấp thụ hoàn toàn lactose.
Xét nghiệm dung nạp lactose: hai giờ sau khi uống dung dịch chứa lactose, người bệnh sẽ được lấy máu để đo lượng glucose trong máu. Nếu mức đường huyết không tăng nghĩa là cơ thể người bệnh không tiêu hóa và hấp thụ lactose đúng cách.

Điều trị

Ở người không dung nạp lactose thứ phát, việc điều trị các bệnh lý kèm theo có thể khôi phục khả năng tiêu hóa lactose của cơ thể, dù quá trình này có thể mất vài tháng. Đối với các nguyên nhân khác, chế độ ăn ít lactose có thể hạn chế xuất hiện triệu chứng không dung nạp lactose.

Để cắt giảm lượng lactose trong chế độ ăn uống, hãy thử một số mẹo sau:

Hạn chế tiêu thụ sữa và các sản phẩm làm từ sữa.
Chia nhỏ khẩu phần các sản phẩm làm từ sữa trong ngày.
Sử dụng kem và sữa chứa ít lactose.
Bổ sung enzyme lactase dạng lỏng hoặc bột khi sử dụng các sản phẩm làm từ sữa.

Thay đổi lối sống

Bạn có thể dự đoán được phản ứng của cơ thể với thực phẩm chứa lactose và tìm ra lượng thực phẩm có thể tiêu thụ mà không thấy khó chịu. Rất ít người mắc chứng không dung nạp lactose nặng đến mức phải cắt bỏ hoàn toàn sản phẩm làm từ sữa. cũng như thận trọng với các loại thực phẩm không chứa lactose hoặc thuốc chứa lactose.

Đảm bảo đủ dinh dưỡng

Giảm tiêu thụ các sản phẩm làm từ sữa không có nghĩa là bạn sẽ thiếu canxi. Canxi còn có trong nhiều loại thực phẩm khác, như:

Bông cải xanh và các loại rau màu xanh.
Thực phẩm được bổ sung canxi, như ngũ cốc và nước trái cây.
Cá hồi hoặc cá mòi đóng hộp.
Các loại sữa hạt như sữa đậu nành và sữa gạo.
Quả cam.
Hạnh nhân, quả hạch Brazil và đậu khô

Ngoài ra, phải đảm bảo cung cấp đủ vitamin D, loại dưỡng chất thường được bổ sung trong sữa. Trứng, gan và sữa chua cũng chứa vitamin D và cơ thể cũng tạo ra vitamin D khi phơi nắng.

Hạn chế các sản phẩm làm từ sữa

Hầu hết người không dung nạp lactose có thể tiêu thụ một số sản phẩm làm từ sữa như sữa tách béo mà không có triệu chứng. Người bệnh có thể tăng khả năng dung nạp lactose bằng cách tăng dần lượng lactose trong chế độ ăn của mình.

Những thay đổi trong chế độ ăn giúp giảm thiểu các triệu chứng không dung nạp lactose gồm:

Chia nhỏ khẩu phần sữa: Nhấm nháp từng phần nhỏ, tối đa 118 ml một lần. Khẩu phần sữa càng nhỏ thì càng ít gây ra các vấn đề về đường tiêu hóa.

Uống sữa trong bữa ăn: tiêu thụ sữa cùng với các thức ăn khác làm chậm quá trình tiêu hóa và giảm các triệu chứng không dung nạp lactose.
Thử nhiều sản phẩm làm từ sữa: không phải tất cả sản phẩm sữa đều có cùng một lượng lactose. Ví dụ: pho mát cứng như phô mai Thụy Sĩ hoặc cheddar, chứa một lượng nhỏ lactose và thường không gây ra triệu chứng.

Kem và sữa chứa nhiều lactose nhất, nhưng hàm lượng chất béo cao trong kem cho phép người bệnh tiêu thụ mà không có triệu chứng. Ngoài ra, các sản phẩm sữa lên men như sữa chua cũng có thể tiêu thụ được. Vì trong quá trình lên men, vi khuẩn sẽ sản xuất enzym phân giải lactose một cách tự nhiên.

Sử dụng các sản phẩm chứa ít hoặc không chứa lactose.
Bổ sung enzyme lactase: các loại thuốc viên hoặc thuốc nước chứa enzym lactase (Lactaid) giúp tiêu hóa các sản phẩm làm từ sữa. Bạn có thể uống dạng viên ngay trước bữa ăn hoặc nhỏ thuốc nước vào sữa. Tuy nhiên, sản phẩm này không hiệu quả với tất cả trường hợp không dung nạp lactose.

Thực phẩm bổ sung

Men vi sinh là các vi sinh vật sống có trong đường ruột giúp duy trì sức khỏe của hệ tiêu hóa. Các lợi khuẩn này cũng có sẵn trong sữa chua và thực phẩm bổ sung dạng viên.

Được sử dụng cho một số rối loạn tiêu hóa như tiêu chảy và hội chứng ruột kích thích giúp tiêu hóa đường lactose. Men vi sinh là phương pháp an toàn và đáng thử nếu các phương pháp khác không hiệu quả.