CHỨNG HAY QUÊN

Tổng quát

Chứng hay quên đề cập đến việc mất ký ức, chẳng hạn như sự kiện, thông tin và kinh nghiệm. Mặc dù quên danh tính là kịch bản phổ biến trong phim và truyền hình, nhưng điều đó thường không xảy ra trong trường hợp mất trí nhớ ngoài đời thực.

Thay vào đó, những người mắc chứng hay quên - còn được gọi là hội chứng mất trí nhớ - thường biết họ là ai. Tuy nhiên, họ có thể gặp khó khăn khi học thông tin mới và hình thành ký ức mới.

Chứng hay quên có thể do tổn thương các vùng não quan trọng đối với quá trình xử lý trí nhớ. Không giống như một giai đoạn mất trí nhớ tạm thời (chứng mất trí nhớ thoáng qua), chứng hay quên có thể là vĩnh viễn.

Không có phương pháp điều trị cụ thể nào cho chứng hay quên, nhưng các kỹ thuật tăng cường trí nhớ và hỗ trợ tâm lý có thể giúp những người bị chứng hay quên và gia đình của họ đối phó với tình trạng này.

Triệu chứng

Hai đặc điểm chính của chứng hay quên là:

• Khó khăn trong việc học thông tin mới sau khi bắt đầu mất trí nhớ (chứng hay quên thuận chiều)

• Khó nhớ các sự kiện trong quá khứ và thông tin quen thuộc trước đây (chứng hay quên ngược)

Hầu hết những người bị chứng hay quên đều gặp vấn đề với trí nhớ ngắn hạn - họ không thể lưu giữ thông tin mới. Những ký ức gần đây rất có thể bị mất đi, trong khi những ký ức xa xôi hoặc ăn sâu hơn có thể còn lưu trữ. 

Chứng hay quên không giống như chứng sa sút trí tuệ. Sa sút trí tuệ thường bao gồm mất trí nhớ, nhưng nó cũng liên quan đến các vấn đề nhận thức quan trọng khác dẫn đến suy giảm hoạt động hàng ngày.

Hay quên cũng là một triệu chứng phổ biến của suy giảm nhận thức nhẹ (MCI), nhưng trí nhớ và các vấn đề nhận thức khác trong MCI không nghiêm trọng như những người bị sa sút trí tuệ.

Các dấu hiệu và triệu chứng khác

Tùy thuộc vào nguyên nhân của chứng hay quên, các dấu hiệu và triệu chứng khác có thể bao gồm:

• Ký ức giả, được tạo ra từ những ký ức chân chính bị thất lạc trong thời gian

• Lú lẫn hoặc mất phương hướng

Nguyên nhân

Chức năng ghi nhớ bình thường liên quan đến nhiều phần của não. Bất kỳ bệnh hoặc chấn thương nào ảnh hưởng đến não đều có thể cản trở trí nhớ.

Chứng hay quên có thể do tổn thương các cấu trúc não hình thành hệ thống limbic (hệ thống kiểm soát cảm xúc và ký ức của bạn). Những cấu trúc này bao gồm đồi thị, nằm sâu trong trung tâm não và các hình thành hồi hải mã, nằm trong thùy thái dương của não.

Chứng hay quên do chấn thương hoặc tổn thương não được gọi là chứng hay quên thần kinh. Các nguyên nhân có thể gây ra chứng hay quên thần kinh bao gồm:

• Đột quỵ

• Viêm não do nhiễm vi rút như vi rút herpes simplex

• Thiếu cung cấp oxy cho não, ví dụ, do đau tim, suy hô hấp hoặc ngộ độc carbon monoxide

• Lạm dụng rượu lâu dài dẫn đến thiếu thiamin (vitamin B-1) (hội chứng Wernicke-Korsakoff)

• Khối u ở các vùng não kiểm soát trí nhớ

• Bệnh thoái hóa não, chẳng hạn như bệnh Alzheimer và các dạng sa sút trí tuệ khác

• Co giật

• Một số loại thuốc, chẳng hạn như benzodiazepine hoặc các loại thuốc khác hoạt động như thuốc an thần

Chấn thương đầu gây ra chấn động, cho dù là do tai nạn xe hơi hay chơi thể thao, đều có thể dẫn đến nhầm lẫn và khó ghi nhớ thông tin mới. Điều này đặc biệt phổ biến trong giai đoạn đầu của quá trình hồi phục. Những chấn thương nhẹ ở đầu thường không gây ra chứng hay quên kéo dài, nhưng những chấn thương ở đầu nặng hơn có thể gây ra chứng hay quên vĩnh viễn.

Một loại chứng hay quên hiếm gặp khác, được gọi là chứng quên phân ly (do tâm lý), bắt nguồn từ cú sốc hoặc chấn thương tinh thần. Trong chứng rối loạn này, một người có thể mất ký ức cá nhân và thông tin tự truyện, nhưng thường chỉ trong một thời gian ngắn.

Chứng hay quên ảnh hưởng đến sinh hoạt và các hoạt động hằng ngày của người mắc phải

Các yếu tố nguy cơ

Cơ hội phát triển chứng hay quên có thể tăng lên nếu bạn đã trải qua:

• Phẫu thuật não, chấn thương đầu

• Đột quỵ

• Lạm dụng rượu

• Co giật

Các biến chứng

Chứng hay quên khác nhau về mức độ và phạm vi, nhưng ngay cả chứng hay quên nhẹ cũng gây ảnh hưởng đến các hoạt động hàng ngày và chất lượng cuộc sống. Hội chứng có thể gây ra các vấn đề tại nơi làm việc, trường học và trong các môi trường xã hội.

Có thể không khôi phục được những ký ức đã mất. Một số người có vấn đề về trí nhớ nghiêm trọng cần phải sống trong tình trạng được giám sát hoặc cơ sở chăm sóc kéo dài.

Phòng ngừa

Vì tổn thương não có thể là nguyên nhân gốc rễ của chứng hay quên, điều quan trọng là bạn phải thực hiện các bước để giảm thiểu nguy cơ bị chấn thương não. Ví dụ:

• Tránh sử dụng rượu quá mức.

• Đội mũ bảo hiểm khi tham gia giao thông và thắt dây an toàn khi lái xe.

• Hãy nhanh chóng điều trị mọi ổ nhiễm trùng để nó không có cơ hội lây lan lên não.

• Tìm kiếm sự điều trị y tế ngay lập tức nếu bạn có bất kỳ triệu chứng nào như đột quỵ hoặc chứng phình động mạch não, chẳng hạn như đau đầu dữ dội, tê hoặc liệt một bên.

Chẩn đoán

Để chẩn đoán chứng hay quên, bác sĩ sẽ đánh giá toàn diện để loại trừ các nguyên nhân có thể gây mất trí nhớ khác, chẳng hạn như bệnh Alzheimer, các dạng mất trí nhớ khác, trầm cảm hoặc khối u não.

Tiền sử bệnh

Bác sĩ sẽ hỏi nhiều câu hỏi để hiểu rõ về tình trạng mất trí nhớ. Các vấn đề có thể được giải quyết bao gồm:

• Loại mất trí nhớ - gần đây hoặc lâu dài

• Các vấn đề về bộ nhớ bắt đầu và chúng tiến triển như thế nào

• Các yếu tố tác động, chẳng hạn như chấn thương đầu, đột quỵ hoặc phẫu thuật

• Tiền sử gia đình, đặc biệt là bệnh thần kinh

• Sử dụng ma túy và rượu

• Các dấu hiệu và triệu chứng khác, chẳng hạn như nhầm lẫn, các vấn đề về ngôn ngữ, thay đổi tính cách

• Tiền sử động kinh, đau đầu, trầm cảm hoặc ung thư

Khám sức khỏe

Khám sức khỏe có thể bao gồm khám thần kinh để kiểm tra phản xạ, chức năng cảm giác, thăng bằng và các khía cạnh sinh lý khác của não và hệ thần kinh.

Kiểm tra nhận thức

Bác sĩ sẽ kiểm tra khả năng suy nghĩ, phán đoán, trí nhớ gần đây và dài hạn của người đó.

Đánh giá trí nhớ có thể giúp xác định mức độ mất trí nhớ và cung cấp thông tin chi tiết về các phương pháp có thể điều trị cho người mắc bệnh.

Xét nghiệm chẩn đoán

Bác sĩ có thể yêu cầu:

• Các xét nghiệm hình ảnh - bao gồm chụp MRI và CT - để kiểm tra tổn thương não hoặc các bất thường ở não

• Xét nghiệm máu để kiểm tra nhiễm trùng, thiếu hụt dinh dưỡng hoặc các vấn đề khác

• Điện não đồ để kiểm tra sự hiện diện của hoạt động co giật

Điều trị

Điều trị chứng hay quên tập trung vào các kỹ thuật và chiến lược để giúp bù đắp vấn đề về trí nhớ, đồng thời giải quyết bất kỳ bệnh tiềm ẩn nào gây ra chứng hay quên.

Liệu pháp rèn luyện trí nhớ

Một người bị chứng hay quên có thể làm việc với một nhà trị liệu để tìm hiểu thông tin mới để thay thế những thông tin đã mất hoặc sử dụng những ký ức còn nguyên vẹn làm cơ sở để tiếp nhận thông tin mới.

Rèn luyện trí nhớ cũng có thể bao gồm các chiến lược khác nhau để sắp xếp thông tin sao cho dễ nhớ hơn và nâng cao khả năng tiếp thu về cuộc trò chuyện.

Hỗ trợ công nghệ

Nhiều người mắc chứng hay quên cảm thấy hữu ích khi sử dụng công nghệ thông minh, chẳng hạn như điện thoại thông minh hoặc thiết bị máy tính bảng cầm tay. Với sự tối ưu hóa cho người sử dụng, ngay cả những người bị chứng hay quên nặng cũng có thể sử dụng các thiết bị điện tử này để giúp thực hiện các công việc hàng ngày. Ví dụ, điện thoại thông minh có thể được lập trình để nhắc nhở họ về các sự kiện quan trọng hoặc uống thuốc.

Thuốc hoặc chất bổ sung

Không có loại thuốc nào hiện có để điều trị hầu hết các loại chứng hay quên.

Chứng hay quên do hội chứng Wernicke-Korsakoff liên quan đến việc thiếu thiamin. Điều trị bao gồm thay thế vitamin này và cung cấp dinh dưỡng thích hợp. Mặc dù điều trị, cũng cần bao gồm kiêng rượu, có thể giúp ngăn ngừa tổn thương thêm, nhưng hầu hết mọi người sẽ không phục hồi tất cả trí nhớ đã mất của họ.