LIỆU PHÁP XẠ TRỊ

Tổng quan

Xạ trị là một phương pháp điều trị ung thư sử dụng chùm năng lượng mạnh để tiêu diệt tế bào ung thư. Xạ trị thường sử dụng tia X, nhưng cũng có thể sử dụng proton hoặc các dạng tia năng lượng khác.

Thuật ngữ "xạ trị chùm tia bên ngoài" thường dùng để chỉ liệu pháp sử dụng bức xạ từ chùm tia bên ngoài. Trong quá trình bức xạ này, các chùm tia năng lượng cao phát ra từ một máy bên ngoài cơ thể nhằm hướng các chùm tia vào một điểm chính xác trên cơ thể. Trong một phương pháp điều trị bức xạ khác được gọi là liệu pháp xạ trị bên trong (brachytherapy), các tia bức xạ được chiếu ra từ thiết bị đặt vào bên trong cơ thể của bạn.

Xạ trị làm tổn thương các tế bào bằng cách phá hủy vật liệu di truyền kiểm soát cách tế bào phát triển và phân chia. Trong khi cả tế bào khỏe mạnh và ung thư đều bị tổn thương do xạ trị, mục tiêu của xạ trị là tiêu diệt càng ít tế bào khỏe mạnh bình thường càng tốt. Các tế bào bình thường thường có thể tự sửa chữa những tổn thương do bức xạ gây ra.

Tại sao cần thực hiện

Hơn một nửa số người bị ung thư được thực hiện xạ trị như một phần của quá trình điều trị ung thư. Các bác sĩ sử dụng liệu pháp bức xạ để điều trị hầu hết các loại ung thư. Xạ trị cũng hữu ích trong việc điều trị một số khối u không phải ung thư (lành tính).

Xạ trị được sử dụng như thế nào ở những người bị ung thư

Bác sĩ có thể đề nghị xạ trị như một lựa chọn vào những thời điểm khác nhau trong quá trình điều trị ung thư của bạn và vì những lý do khác nhau, bao gồm:

• Là phương pháp điều trị (chính) duy nhất cho bệnh ung thư

• Trước khi phẫu thuật, để thu nhỏ khối u ung thư

• Sau khi phẫu thuật, để ngăn chặn sự phát triển của bất kỳ tế bào ung thư còn lại nào (liệu pháp bổ trợ)

• Kết hợp với các phương pháp điều trị khác, chẳng hạn như hóa trị, để tiêu diệt các tế bào ung thư

• Trong bệnh ung thư tiến triển để giảm bớt các triệu chứng do ung thư gây ra

Rủi ro

Tác dụng phụ của xạ trị phụ thuộc vào phần nào của cơ thể bạn đang bị bức xạ và lượng bức xạ tác động vào. Bạn có thể không gặp tác dụng phụ, hoặc bạn có thể gặp một số. Hầu hết các tác dụng phụ là tạm thời, có thể được kiểm soát và thường biến mất theo thời gian sau khi quá trình điều trị kết thúc. Một số tác dụng phụ có thể gặp phải bao gồm:

• Bất kỳ bộ phận nào: Rụng tóc tại vị trí điều trị (đôi khi vĩnh viễn), kích ứng da tại vị trí điều trị, mệt mỏi

• Đầu và cổ: Khô miệng, nước bọt đặc, khó nuốt, đau họng, thay đổi khẩu vị thức ăn, buồn nôn, lở miệng, sâu răng

• Ngực: Khó nuốt, ho, khó thở

• Dạ dày: Buồn nôn, nôn mửa, tiêu chảy

• Vùng chậu: Tiêu chảy, kích thích bàng quang, đi tiểu thường xuyên, rối loạn chức năng tình dục

Một số tác dụng phụ có thể mắc phải sau đó. Ví dụ, trong một số trường hợp hiếm hoi, một bệnh ung thư mới xuất hiện (ung thư nguyên phát thứ hai) khác với ung thư đầu tiên có thể phát triển nhiều năm sau đó. Hỏi bác sĩ về các tác dụng phụ tiềm ẩn, cả ngắn hạn và dài hạn, có thể xảy ra sau khi điều trị.

Bạn cần chuẩn bị như thế nào

Trước khi bạn trải qua liệu pháp bức xạ tia bên ngoài, đội ngũ chăm sóc sức khỏe của bạn sẽ hướng dẫn quy trình lập kế hoạch để đảm bảo rằng bức xạ đến được vị trí chính xác trong cơ thể tại nơi cần thiết. Lập kế hoạch thường bao gồm:

• Mô phỏng tia bức xạ. Trong quá trình mô phỏng, nhóm xạ trị của bạn sẽ làm việc để tìm một tư thế thoải mái cho bạn trong quá trình điều trị. Bạn bắt buộc phải nằm yên trong suốt thời gian điều trị, vì vậy việc tìm một tư thế thoải mái là rất quan trọng. Để làm điều này, bạn sẽ được nằm trên cùng một loại bàn được sử dụng trong quá trình xạ trị. Đệm và giá đỡ được sử dụng để đặt bạn vào đúng tư thế và giúp bạn giữ yên. Nhóm xạ trị của bạn sẽ đánh dấu khu vực cơ thể bạn được nhận chùm tia bức xạ. Tùy thuộc vào tình trạng của bạn, bạn có thể được sử dụng bút đánh dấu để ghi hoặc bạn có thể nhận được xăm một hình nhỏ vĩnh viễn.

• Lập kế hoạch quét. Nhóm xạ trị sẽ yêu cầu bạn chụp cắt lớp vi tính (CT) để xác định khu vực cơ thể bạn sẽ được điều trị.

Sau quá trình lập kế hoạch, nhóm xạ trị của bạn quyết định loại bức xạ nào và liều lượng sẽ nhận được dựa trên loại và giai đoạn ung thư, sức khỏe chung của bạn và mục tiêu điều trị.

Liều lượng và vị trí chính xác của chùm bức xạ được sử dụng trong quá trình điều trị được lên kế hoạch cẩn thận để tối đa hóa bức xạ tới các tế bào ung thư và giảm thiểu tác hại đến các mô khỏe mạnh xung quanh.

Quá trình thực hiện

Xạ trị chùm tia bên ngoài thường được tiến hành bằng cách sử dụng máy gia tốc tuyến tính - một máy hướng chùm bức xạ năng lượng cao vào cơ thể bạn.

Trong lúc bạn nằm trên bàn, máy gia tốc tuyến tính di chuyển xung quanh cơ thể để cung cấp bức xạ từ nhiều góc độ. Máy gia tốc tuyến tính có thể được điều chỉnh cho trường hợp cụ thể của bạn để nó cung cấp liều lượng bức xạ chính xác mà bác sĩ đã yêu cầu.

Bạn thường nhận được bức xạ chùm bên ngoài ngoại trú 5 ngày một tuần trong một khoảng thời gian nhất định. Trong hầu hết các trường hợp, các phương pháp điều trị thường được trải dài trong vài tuần để cho phép các tế bào khỏe mạnh của bạn phục hồi giữa các lần xạ trị.

Mỗi đợt điều trị kéo dài khoảng 10 – 30 phút. Trong một số trường hợp, một phương pháp điều trị duy nhất có thể được sử dụng để giúp giảm đau hoặc các triệu chứng khác liên quan đến tình trạng bệnh ung thư tiến triển.

Trong một phiên điều trị, bạn sẽ nằm ở vị trí đã được xác định trong phiên mô phỏng bức xạ trước đó. Bạn có thể được định vị bằng khuôn để giữ bạn ở đúng tư thế.

Máy gia tốc tuyến tính có thể quay xung quanh cơ thể của bạn để tiếp cận tế bào ung thư từ các hướng khác nhau. Máy có thể sẽ phát ra tiếng kêu vo ve.

Bạn sẽ nằm yên và thở bình thường trong quá trình điều trị, chỉ mất vài phút. Đối với một số bệnh nhân bị ung thư phổi hoặc ung thư vú, bạn có thể được yêu cầu nín thở trong quá trình điều trị.

Nhóm xạ trị ở gần đó trong một căn phòng có kết nối video và âm thanh để có thể nói chuyện với nhau. Bạn nên lên tiếng nếu cảm thấy không thoải mái, nhưng bạn sẽ thường không cảm thấy đau trong buổi xạ trị.

Kết quả

Nếu bạn đang xạ trị khối u, bác sĩ có thể yêu cầu bạn thực hiện chụp quét định kỳ sau khi điều trị để xem tế bào ung thư đã phản ứng như thế nào với liệu pháp xạ trị.

Trong một số trường hợp, bệnh ung thư của bạn có thể đáp ứng với điều trị ngay lập tức. Trong những trường hợp khác, có thể mất vài tuần hoặc vài tháng để bệnh ung thư có dấu hiệu phản hồi. Một số người không được hưởng lợi từ liệu pháp xạ trị.