PHÂN LOẠI DA THEO THANG ĐO FITZPATRICK

GIỚI THIỆU VỀ CÁC LOẠI DA FITZPATRICK

Các kiểu da Fitzpatrick (FSP) được phát triển ở Boston vào năm 1975 để sử dụng với liệu pháp ánh sáng. Mục đích ban đầu của thang đo là giúp xác định nguy cơ bị bỏng hoặc sạm da của bệnh nhân khi tiếp xúc với tia UV.

Fitzpatrick ban đầu phát triển thang đo trên da và màu mắt của một người để xác định lượng liệu pháp tia cực tím được sử dụng để điều trị các rối loạn về da mà không gây nhiễm độc ánh sáng hoặc kích ứng từ tia UV.

Nó cũng đã được các chuyên gia y tế sử dụng để đánh giá nguy cơ bị cháy nắng và ung thư da. Người ta cho rằng những người có FSP thấp hơn và màu da sáng hơn sẽ cần thời gian phơi sáng ngắn hơn so với người có FSP cao hơn và màu da sẫm hơn.

Thang điểm hiện tại phân loại da từ loại I đến VI. Loại I là da luôn bị bỏng, trong khi loại VI là da không bao giờ bị bỏng. Nói chung, FSP thấp hơn có nghĩa là da của một người dễ bị bỏng hơn là rám nắng. FSP cao hơn có nghĩa là da của người đó không dễ bị bỏng.

Thang đo Fitzpatrick cũng được sử dụng để xác định nguy cơ ung thư da do tiếp xúc với tia UV.

Thang đo hiện vẫn đang được sử dụng để xác định liều lượng của liệu pháp quang trị liệu, tia cực tím hoặc liệu pháp laser mà một người có thể phải điều trị khi mắc một số bệnh rối loạn về da.

Thang đo cũng thường được sử dụng để xác định những cài đặt trên tia laser khi thực hiện tẩy lông bằng laser. Laser có thể gây bỏng và mất sắc tố khi không cài đặt chính xác cho bệnh nhân có màu da sẫm màu hơn hoặc những người bị rám nắng. Bởi vì hầu hết các tia laser nhắm mục tiêu vào sắc tố, nguy cơ tiềm ẩn của một người dễ bị bỏng hoặc mất sắc tố có thể cao hơn nếu họ có màu da sẫm màu hơn.

Dưới đây là một số tìm hiểu về các loại da Fitzpatrick, giới hạn của thang đo và các lựa chọn thay thế được đề xuất.

HẠN CHẾ CỦA CÁC LOẠI DA THEO THANG FITZPATRICK

Mặc dù thang đo FSP đang được sử dụng rộng rãi, nhưng nó có một số hạn chế:

Hạn chế trong việc miêu tả màu da

Phiên bản gốc của thang đo không chứa các phân loại cho tone màu da tối hơn. Trong phiên bản đầu tiên, thang đo chỉ bao gồm các loại từ I đến IV, loại V và VI đã được thêm vào sau đó.

Bởi vậy, không có gì ngạc nhiên khi thang đo Fitzpatrick vẫn còn những hạn chế khi cung cấp các tùy chọn cho người da màu.

FSP không tính đến phạm vi màu da của những người có sắc tố sẫm màu hơn (nhiều hắc tố hơn). Nó không bao gồm sự khác biệt về màu da của người da màu và những người thuộc chủng tộc hỗn hợp. Điều này góp phần vào sự chênh lệch trong việc chăm sóc sức khỏe.

Một bài đánh giá năm 2021 lưu ý rằng thang đo không chính xác khi được sử dụng để giáo dục mọi người về nguy cơ phát triển ung thư da.

Theo nghiên cứu năm 2020, một số chuyên gia được xác định không phải là người da màu có thể đang sử dụng sai thang điểm FSP và có thể không thông tin chính xác cho khách hàng của họ về nguy cơ phát triển ung thư da.

Tính chủ quan và sự khác biệt ngôn ngữ

Ngôn ngữ được sử dụng trong mô hình màu da này mang tính chủ quan và có thể khiến những người da màu khó phân loại FSP của họ.

Các mô tả được sử dụng trong thang đo tập trung vào các từ “tan” và “burn” (tạm dịch: rám nắng và đốt cháy), có thể có nghĩa khác nhau đối với những người khác nhau. Việc dán nhãn cho làn da của bạn dựa trên xu hướng rám nắng hoặc bỏng rát có thể không đáng tin cậy.

Theo đánh giá nghiên cứu năm 2019, một số người tham gia trong các nghiên cứu riêng biệt không thể tự phân loại theo FSP do hạn chế của thang đo.

Ví dụ, trong một nghiên cứu năm 2015 liên quan đến 556 người ở Nam Phi với FSP loại V và VI, 96,8% người tham gia báo cáo rằng ánh nắng mặt trời đã ảnh hưởng đến làn da của họ. Trong số 390 người châu Phi da đen tham gia nghiên cứu, 95,6% tự mô tả mình là người nhạy cảm với ánh sáng. Các tác giả của nghiên cứu này đề xuất rằng FSP VI chỉ nên được sử dụng cho những người 100% không nhạy cảm với ánh sáng.

Thay vì sử dụng những từ như “đốt cháy” hoặc “rám nắng”, nghiên cứu năm 2020 cho thấy rằng việc sử dụng các thuật ngữ khác nhau có thể giúp mọi người xác định nguy cơ nhạy cảm với ánh sáng của họ tốt hơn. Các từ được đề xuất bao gồm:

• Kích ứng da

• Tính nhạy cảm

• Ngứa

• Da trở nên sẫm màu hơn do tiếp xúc với ánh nắng mặt trời.

Nguy cơ ung thư do ánh nắng mặt trời

Mô hình FSP có thể không xác định chính xác nguy cơ phát triển ung thư da, đặc biệt là ở người da màu.

Mọi người thuộc mọi màu da đều có thể bị ung thư da. Theo nghiên cứu tại Hoa Kỳ, ung thư da ảnh hưởng đến khoảng 4,5 triệu người da màu mỗi năm.

Tone màu da tối hơn có nhiều hơn lượng sắc tố melanin. Lượng hắc tố lớn hơn mang lại khả năng bảo vệ nhiều hơn trong việc chống lại bức xạ tia cực tím so với những người có lượng hắc tố ít hơn. Điều này có thể xuất hiện ít dấu hiệu lão hóa sớm hơn do tiếp xúc với tia UV.

Nhưng theo Hiệp hội Da liễu Hoa Kỳ, ngay cả những người không bao giờ bị cháy nắng cũng có thể bị ung thư da. Nguy cơ ung thư da của một cá nhân dựa trên một số yếu tố bao gồm màu da và độ nhạy cảm với ánh nắng mặt trời nhưng cũng bao gồm:

• Lịch sử gia đình

• Tiền sử phơi nắng

• Thói quen sử dụng thuốc, chẳng hạn như thuốc ức chế miễn dịch, có thể làm tăng nguy cơ

Việc phân loại có thể khiến một số cá nhân và chuyên gia đánh giá thấp nguy cơ ung thư da, điều này có thể dẫn đến việc thực hiện ít biện pháp bảo vệ hơn. Nó cũng có thể dẫn đến chẩn đoán ung thư da sau này, chẩn đoán muộn hơn có thể góp phần vào một kết quả tồi tệ hơn.

CÓ NHIỀU LOẠI DA KHÁC NHAU, CHÚNG LÀ GÌ?

Hệ thống phân loại loại da của Fitzpatrick đã lỗi thời và mang tính chủ quan.

Mặc dù mô hình vẫn được sử dụng nhưng nó có thể không phản ánh chính xác nguy cơ phát triển ung thư da của bạn. Có thể bạn sẽ không đáp ứng tất cả các đặc điểm của bất kỳ loại da Fitzpatrick nào.

Cũng có thể khó xác định loại da của bạn bằng cách sử dụng các mô tả bên dưới. Bác sĩ da liễu có thể sử dụng hệ thống phân loại này, cùng với lịch sử của bạn và các phương pháp khác, để xác định các cài đặt thích hợp cho liệu pháp laser.

Các loại da Fitzpatrick bao gồm:

+ Da Fitzpatrick loại I: Da luôn bỏng rát, không bao giờ rám nắng và nhạy cảm khi tiếp xúc với tia cực tím.

+ Da Fitzpatrick loại II: Da dễ bị bỏng và rám nắng ít.

+ Da Fitzpatrick loại III: Da bỏng vừa phải và rám nắng dần đến màu nâu nhạt.

+ Da Fitzpatrick loại IV: Da ít bị bỏng và luôn rám nắng đến nâu vừa phải.

+ Da Fitzpatrick loại V: Da hiếm khi bị bỏng và rám nắng nhiều.

+ Da Fitzpatrick loại VI: Da không bao giờ bị bỏng, có sắc tố sâu và ít nhạy cảm nhất khi tiếp xúc với tia cực tím.

LOẠI DA CỦA BẠN CÓ Ý NGHĨA THẾ NÀO?

FSP của bạn có thể giúp chuyên gia chăm sóc da xác định phương pháp trị liệu hợp lý khi bạn đang được trị liệu bằng ánh sáng cho một số bệnh về da.

Khi nói đến việc tiếp xúc với ánh nắng mặt trời và độ nhạy cảm của da, mọi người thuộc tất cả các nhóm nhận dạng FSP nên thoa kem chống nắng hàng ngày để nhận được sự bảo vệ tối đa khỏi tia UV. Tiếp xúc với ánh nắng mặt trời có thể làm tăng nguy cơ lão hóa da và ung thư da.

Theo Trung tâm Kiểm soát và Phòng ngừa Dịch bệnh, nguy cơ bị tổn thương do ánh nắng mặt trời cũng cao hơn nếu bạn sống gần xích đạo. Bạn càng ở gần xích đạo, các tia nắng mặt trời càng gay gắt, vì vậy việc thận trọng trong việc chống nắng là rất quan trọng.

Những người dành nhiều thời gian ở ngoài trời, chẳng hạn như nông dân và công nhân xây dựng, cũng có thể tăng nguy cơ bị ung thư da do bức xạ tia cực tím.

Nếu bạn có tiền sử gia đình mắc bệnh u ác tính, bạn có thể có nguy cơ cao mắc bệnh này, bất kể FSP của bạn là gì. Hãy gặp bác sĩ da liễu để khám định kỳ và tự kiểm tra tại nhà thường xuyên.

Khi ung thư da được chẩn đoán sớm, mọi người thường có triển vọng chữa trị tốt hơn và có nhiều lựa chọn điều trị hơn.

Nguy cơ ung thư và chống nắng

Mọi người thuộc mọi tone màu da đều có thể bị ung thư da, chúng ta nên thực hiện các biện pháp bảo vệ để hạn chế tiếp xúc với tia cực tím, bao gồm:

• Thoa kem chống nắng phổ rộng, chống nước hàng ngày với chỉ số SPF ít nhất là 30, bất kể bạn thuộc FSP nào.

• Bôi lại kem chống nắng sau mỗi 2 giờ, sau khi đổ mồ hôi hoặc sau khi ra khỏi nước.

• Thực hiện khám da tại nhà mỗi tháng một lần.

• Đến bác sĩ da liễu để kiểm tra da ít nhất một lần mỗi năm; những người có tiền sử ung thư da có thể cần khám thường xuyên hơn

• Hạn chế tiếp xúc với ánh nắng mặt trời và tìm kiếm bóng râm bất cứ khi nào có thể.

• Đội mũ rộng vành khi ra ngoài.

• Đeo kính râm ngăn tia cực tím.

• Tránh đèn tắm nắng hoặc đèn mặt trời, vì những thứ này có thể làm tăng nguy cơ ung thư da của bạn.

Đây là những điều khác bạn nên biết về làn da của mình và cách bảo vệ nó dựa trên loại da của bạn.

Loại 1 và 2

Nếu loại da của bạn thuộc loại 1 hoặc 2, bạn có thể có nguy cơ cao hơn bị ảnh hưởng:

• Tác hại của ánh nắng mặt trời.

• Lão hóa da do phơi nắng.

• Khối u ác tính và các loại ung thư da.

Loại 3 và 4

Nếu loại da của bạn là FSP 3 hoặc 4, bạn thường có nguy cơ mắc ung thư da thấp hơn so với những người thuộc loại 1 và 2. Tuy nhiên, bạn vẫn có thể có nguy cơ phát triển các vấn đề như họ.

Loại 5 và 6

Nếu loại da của bạn là FSP 5 hoặc 6, bạn thường có nguy cơ mắc ung thư da thấp hơn so với những người có tone màu da sáng hơn. Nhưng theo AAD, bạn có nhiều khả năng phát triển một dạng ung thư da ác tính hơn hoặc được chẩn đoán muộn hơn.

Tổ chức Ung thư Da lưu ý rằng những người da đen được chẩn đoán mắc bệnh u ác tính thường được chẩn đoán ở giai đoạn muộn hơn, góp phần làm cho triển vọng điều trị kém hơn.

Điều này có thể là do:

• Thiếu nhận thức cộng đồng về ung thư da ở người da màu.

• Ít nhận dạng sớm ung thư da ở người da màu bởi các chuyên gia da liễu.

• Ung thư da xuất hiện ở những vùng ít tiếp xúc, chẳng hạn như lòng bàn chân.

• Thiếu tài liệu giáo dục y tế về người da màu hoặc mô tả về bệnh ung thư da ở người da màu.

• Thiếu khả năng tiếp cận với nghiên cứu giáo dục và chăm sóc sức khỏe về ung thư da.

KHI NÀO NÊN THỰC HIỆN SÀNG LỌC?

Nếu bạn có nguy cơ cao bị ung thư da, điều quan trọng là phải lên lịch khám da thường xuyên. Nói chuyện với bác sĩ về tần suất bạn nên đến để kiểm tra. Tùy thuộc vào nhu cầu cá nhân của bạn, việc kiểm tra da có thể thường xuyên hơn trong một năm.

Bạn cũng có thể nói chuyện với bác sĩ về cách thức và thời điểm bạn nên tự kiểm tra da của mình.

Điều quan trọng là phải hẹn gặp bác sĩ da liễu để khám da nếu bạn nhận thấy:

• Sự tăng trưởng mới trên da của bạn (nốt ruồi,...)

• Tăng kích thước ở những nơi đáng ngờ.

• Một điểm trông khác với những nơi khác.

• Một chỗ bị thay đổi, ngứa hoặc chảy máu.

• Vết loét không lành.

• Một đường tối bên dưới hoặc xung quanh móng tay, móng chân.

LỰA CHỌN THAY THẾ

Bất chấp những hạn chế của nó, thang đo Fitzpatrick vẫn được sử dụng rộng rãi. Một số nhà nghiên cứu đã đề xuất các giải pháp thay thế để đánh giá chính xác hơn mức độ nhạy cảm với ánh sáng và nguy cơ ung thư da ở người da màu. Những phương pháp này bao gồm:

• Phân loại da theo chủng tộc di truyền: Phân loại tự báo cáo này dựa trên chủng tộc và nguồn gốc di truyền. Nó có 6 loại: Bắc Âu, Châu Âu, Địa Trung Hải, Ấn Độ-Pakistan, Châu Phi, Châu Á.

• Thang đo nếp nhăn Glogau: Thang đo này được sử dụng cho những người tự nhận mình là người da trắng. Nó sử dụng các bức ảnh để xác định mức độ lão hóa ảnh.

• Phân loại loại da của Goldman World: Hệ thống phân loại này sử dụng màu da, trả lời các câu hỏi về bỏng rát, sạm da và tăng sắc tố sau viêm dựa trên chủng tộc và sắc tộc.

• Hệ thống phân loại da Kawada dành cho người Nhật Bản: Thang đo tự báo cáo này được tạo ra để mô tả các loại da ở người Nhật Bản và độ nhạy cảm của họ với tia UV, cháy nắng và sạm da.

• Thang đo Dân tộc Lancer: Thang đo này có thể được sử dụng cùng với FSP hoặc riêng nó. Nó phân biệt các loại da dựa trên địa lý và tính di truyền để xác định rủi ro đối với phẫu thuật thẩm mỹ bằng laser hoặc lột da bằng hóa chất.

• Thang đo Fitzpatrick đã sửa đổi: Thang đo FSP đã sửa đổi này bao gồm các thay đổi để đánh giá tốt hơn loại da, màu da và tình trạng bỏng rát hoặc sạm da ở người Ấn Độ.

• Hệ thống phân loại loại da Roberts: Trong hệ thống này, loại da, tăng sắc tố da, lão hóa do ánh nắng và sẹo được đánh giá để xác định loại da và phản ứng dự đoán của da đối với tổn thương và viêm nhiễm.

• Thang màu Von Luschan: Thang này xác định phân loại chủng tộc theo màu da bằng cách sử dụng các ô thủy tinh mờ đục, được so sánh với màu da của một người.

• Thang đo Willis và Earles: Thang đo này được tạo ra để sử dụng cho những người gốc Phi nhằm giúp phân loại màu da, phản ứng với tia UV và bất kỳ rối loạn nào liên quan đến sắc tố.

• Các phương pháp công nghệ, chẳng hạn như sử dụng kiểm tra đèn Wood để xác định FSP hoặc kiểm tra quang phổ để xác định tình trạng sạm da do tăng hắc tố, cũng đã được thử nghiệm. Tuy nhiên, bài kiểm tra đèn của Wood không thành công trong việc phân biệt FST trên 2 và bài kiểm tra đo quang phổ có thể tốn chi phí nhân sự và thiết bị cao.

NHẮN NHỦ

Thang đo Fitzpatrick thường được sử dụng để xác định số liệu chính xác cho liệu pháp quang trị liệu của một số tình trạng da nhất định. FST cũng có thể được sử dụng để xác định cài đặt cho phương pháp điều trị da bằng laser thẩm mỹ và giúp bác sĩ da liễu tránh gây tổn thương cho da - điều mà có thể dẫn đến lão hóa và thay đổi sắc tố da.

FSP cũng có thể được sử dụng để xác định nguy cơ ung thư da do tiếp xúc với tia UV. Tuy nhiên, nhiều yếu tố bổ sung, chẳng hạn như lịch sử gia đình và địa lý, có thể góp phần làm tăng nguy cơ ung thư da.

Có những hạn chế với thang đo FSP, đặc biệt là đối với người da màu, những người có thể không phù hợp với một trong sáu loại. Những hạn chế của các chuyên gia y tế dựa vào thang điểm FSP đã dẫn đến hạn chế trong việc giáo dục về nguy cơ ung thư da ở người da màu, điều này có thể góp phần chẩn đoán ung thư da ở các giai đoạn sau.

Các hệ thống phân loại bổ sung và các phiên bản sửa đổi của thang đo FSP đã được đề xuất. Nhưng bất chấp những hạn chế của thang đo FSP, nó vẫn được sử dụng rộng rãi.