SUY TUYẾN YÊN

Tổng quát

Suy tuyến yên là một rối loạn hiếm gặp, trong đó tuyến yên của bạn không thể sản xuất một hoặc nhiều hormone hoặc không sản xuất đủ hormone. 

Tuyến yên là một tuyến có kích thước bằng hạt đậu nằm ở đáy não của bạn. Nó là một phần của hệ thống nội tiết của cơ thể bạn, bao gồm tất cả các tuyến sản xuất và điều chỉnh hormone. Mặc dù có kích thước nhỏ, tuyến yên tạo ra và giải phóng một số hormone hoạt động trên hầu hết các bộ phận của cơ thể bạn. 

Suy tuyến yên là khi bạn bị thiếu hụt một hoặc nhiều hormone tuyến yên. Sự thiếu hụt hormone này có thể ảnh hưởng đến bất kỳ chức năng hàng ngày nào của cơ thể bạn, chẳng hạn như tăng trưởng, huyết áp hoặc sinh sản. Các triệu chứng thường khác nhau, dựa trên loại hoóc-môn bạn đang thiếu. 

Nếu bạn bị suy tuyến yên, bạn có thể sẽ phải dùng thuốc trong suốt phần đời còn lại của mình. Thuốc giúp thay thế các hormone bị thiếu, giúp kiểm soát các triệu chứng của bạn.

Tuyến yên và vùng dưới đồi nằm trong não và kiểm soát việc sản xuất hormone.

Triệu chứng 

Các dấu hiệu và triệu chứng của suy tuyến yên thường phát triển dần dần và trở nên tồi tệ hơn theo thời gian. Chúng đôi khi rất khó phát hiện và có thể phát triển âm thầm trong nhiều tháng hoặc thậm chí nhiều năm. Nhưng đối với một số người, các dấu hiệu và triệu chứng phát triển đột ngột. 

Các dấu hiệu và triệu chứng của suy tuyến yên khác nhau ở mỗi người, tùy thuộc vào loại hormone nào của tuyến yên bị ảnh hưởng và mức độ thiếu hụt hormone. Ở những người bị thiếu hụt nhiều hơn một hormone tuyến yên, sự thiếu hụt hormone thứ hai có thể làm trầm trọng hoặc che giấu các triệu chứng của sự thiếu hụt hormone thứ nhất.

Thiếu hormone tăng trưởng (GH) 

Ở trẻ em, thiếu GH có thể gây ra các vấn đề về tăng trưởng và tầm vóc thấp bé. Hầu hết người lớn bị thiếu GH không có bất kỳ triệu chứng nào, nhưng trong một số trường hợp nó có thể gây ra: 

• Mệt mỏi 

• Yếu cơ 

• Thay đổi thành phần chất béo trong cơ thể 

• Thiếu tham vọng

• Xa cách với xã hội

Thiếu hụt hormone Luteinizing hormone (LH) và follicle-stimulating hormone (FSH)

Sự thiếu hụt các hormone này, được gọi là gonadotropins, ảnh hưởng đến hệ thống sinh sản. Ở phụ nữ, sự thiếu hụt làm giảm sản xuất trứng và estrogen từ buồng trứng. Ở nam giới, sự thiếu hụt làm giảm sản xuất tinh trùng và testosterone từ tinh hoàn. Phụ nữ và nam giới có thể bị giảm ham muốn tình dục, vô sinh hoặc mệt mỏi. Ở trẻ em và thanh thiếu niên, dậy thì muộn thường là triệu chứng duy nhất. 

Phụ nữ cũng có thể có các triệu chứng như: 

• Nóng ran 

• Kinh nguyệt không đều hoặc không có kinh

• Rụng lông mu 

• Không có khả năng sản xuất sữa cho con bú 

Nam giới cũng có thể có các triệu chứng như: 

• Rối loạn cương dương 

• Rụng lông mặt hoặc lông trên cơ thể 

• Thay đổi tâm trạng

Thiếu hormone kích thích tuyến giáp (TSH) 

Hormone này kiểm soát tuyến giáp. Sự thiếu hụt TSH dẫn đến lượng hormone tuyến giáp thấp (suy giáp). Điều này gây ra các triệu chứng như: 

• Mệt mỏi 

• Tăng cân 

• Da khô 

• Táo bón 

• Nhạy cảm với lạnh hoặc khó giữ ấm

Thiếu hormone vỏ thượng thận (ACTH) 

Hormone này giúp tuyến thượng thận của bạn hoạt động bình thường và giúp cơ thể phản ứng với căng thẳng. Các triệu chứng của thiếu ACTH bao gồm: 

• Mệt mỏi nghiêm trọng 

• Huyết áp thấp, có thể dẫn đến ngất xỉu 

• Nhiễm trùng thường xuyên và kéo dài 

• Buồn nôn, nôn mửa hoặc đau bụng 

Thiếu hormone chống bài niệu (ADH) 

Hormone này, còn được gọi là vasopressin, giúp cơ thể bạn cân bằng lượng chất lỏng. Sự thiếu hụt ADH có thể gây ra một chứng rối loạn gọi là đái tháo nhạt, có thể gây ra các triệu chứng như: 

• Đi tiểu nhiều 

• Khát nước cực độ 

• Mất cân bằng điện giải

Thiếu hụt prolactin 

Prolactin là hormone cho cơ thể biết thời điểm bắt đầu tạo sữa mẹ. Mức prolactin thấp có thể khiến phụ nữ gặp khó khăn trong việc tạo sữa cho con bú.

Nguyên nhân 

Suy tuyến yên có một số nguyên nhân. Trong nhiều trường hợp, suy tuyến yên là do một khối u của tuyến yên. Khi khối u tuyến yên tăng kích thước, nó có thể chèn ép và làm tổn thương mô tuyến yên, cản trở quá trình sản xuất hormone. Khối u cũng có thể chèn ép các dây thần kinh thị giác, gây rối loạn thị giác. 

Ngoài khối u, một số bệnh hoặc biến cố gây tổn thương tuyến yên cũng có thể gây suy tuyến yên. Những ví dụ bao gồm: 

• Chấn thương đầu 

• Phẫu thuật não 

• Xạ trị vùng đầu hoặc cổ 

• Thiếu lưu lượng máu đến não hoặc tuyến yên (đột quỵ) hoặc chảy máu (xuất huyết) vào não hoặc tuyến yên 

• Một số loại thuốc, chẳng hạn như ma tuý, corticosteroid liều cao hoặc một số loại thuốc ung thư 

• Viêm tuyến yên do phản ứng bất thường của hệ thống miễn dịch (viêm tuyến yên) 

• Nhiễm trùng não, chẳng hạn như viêm màng não hoặc nhiễm trùng có thể lây lan đến não, chẳng hạn như bệnh lao hoặc giang mai 

• Các bệnh thâm nhiễm, ảnh hưởng đến nhiều bộ phận của cơ thể, bao gồm bệnh sarcoidosis, một bệnh viêm nhiễm xảy ra ở các cơ quan khác nhau; Chứng mất tế bào Langerhans, trong đó các tế bào bất thường gây ra sẹo ở nhiều bộ phận của cơ thể; và bệnh huyết sắc tố, gây tích tụ sắt dư thừa trong gan và các mô khác 

• Mất máu nghiêm trọng trong khi sinh, có thể gây tổn thương phần trước của tuyến yên (hội chứng Sheehan hoặc hoại tử tuyến yên sau sinh) 

Trong một số trường hợp, suy tuyến yên là do đột biến gen (di truyền). Những đột biến này ảnh hưởng đến khả năng sản xuất một hoặc nhiều hormone của tuyến yên, thường bắt đầu từ khi mới sinh hoặc trong thời thơ ấu. 

Các khối u hoặc bệnh của vùng dưới đồi, một phần của não nằm ngay trên tuyến yên, cũng có thể gây suy tuyến yên. Vùng dưới đồi tự sản xuất ra các hormone ảnh hưởng trực tiếp đến hoạt động của tuyến yên. 

Trong một số trường hợp, nguyên nhân của suy tuyến yên là không rõ.

Khi nào cần đến gặp bác sĩ?

Đi khám bác sĩ nếu bạn phát triển bất kỳ dấu hiệu và triệu chứng nào liên quan đến suy tuyến yên. 

Liên hệ với bác sĩ của bạn ngay lập tức nếu các dấu hiệu hoặc triệu chứng của suy tuyến yên phát triển đột ngột hoặc kết hợp với đau đầu dữ dội, rối loạn thị giác, lú lẫn hoặc giảm huyết áp. Đây có thể là những dấu hiệu và triệu chứng của sự phá hủy đột ngột mô tuyến yên (đột quỵ tuyến yên), thường do chảy máu vào tuyến yên. Đột quỵ tuyến yên là một trường hợp cấp cứu y tế và cần được chăm sóc y tế kịp thời.

Chẩn đoán 

Nếu bác sĩ nghi ngờ nội tiết tố tuyến yên của bạn có vấn đề, bác sĩ có thể sẽ yêu cầu một số xét nghiệm để kiểm tra nồng độ hormone trong cơ thể bạn và tìm ra nguyên nhân. Bác sĩ của bạn có thể yêu cầu các xét nghiệm bao gồm: 

• Xét nghiệm máu. Các xét nghiệm này đo nồng độ hormone của bạn. Ví dụ, xét nghiệm máu có thể xác định nồng độ của hormone tuyến giáp, tuyến thượng thận hoặc hormone sinh dục.  

• Thử nghiệm kích thích tuyến yên. Các xét nghiệm này cũng đo nồng độ hormone của bạn. Bác sĩ có thể đề nghị bạn đến phòng khám chuyên về các bệnh nội tiết để làm các xét nghiệm này. Các xét nghiệm này kiểm tra nồng độ hormone của cơ thể sau khi bạn đã dùng một số loại thuốc để kích thích sản xuất hormone. 

• Chụp ảnh não. Chụp cộng hưởng từ (MRI) hoặc chụp cắt lớp vi tính độ phân giải cao (CT) não của bạn có thể phát hiện khối u tuyến yên hoặc các vấn đề về tuyến yên khác. 

• Kiểm tra thị lực. Các xét nghiệm này có thể xác định xem sự phát triển của khối u tuyến yên có làm suy giảm thị lực hoặc thị lực của bạn hay không.

Điều trị

Bước đầu tiên trong điều trị suy tuyến yên thường là dùng thuốc để giúp nồng độ hormone của bạn trở lại bình thường. Đây gọi là liệu pháp thay thế hormone. Bạn có thể phải dùng thuốc trong suốt phần đời còn lại của mình. Trong một số trường hợp, việc điều trị tình trạng gây suy tuyến yên có thể giúp cơ thể phục hồi hoàn toàn hoặc một phần khả năng sản xuất hormone tuyến yên. 

Thuốc men 

Thuốc thay thế hormone có thể bao gồm: 

• Thuốc corticoid. Những loại thuốc này, chẳng hạn như hydrocortisone (Cortef) hoặc prednisone (Rayos), thay thế các hormone tuyến thượng thận không được sản xuất do thiếu hụt hormone vỏ thượng thận (ACTH). Bạn dùng chúng qua đường uống. 

• Levothyroxine (Levoxyl, Synthroid). Thuốc này điều trị tình trạng hormone tuyến giáp thấp (suy giáp) do thiếu hụt hormone kích thích tuyến giáp (TSH). 

• Nội tiết tố sinh dục. Chúng bao gồm testosterone ở nam giới và estrogen hoặc sự kết hợp của estrogen và progesterone ở phụ nữ. Testosterone được sử dụng bằng cách tiêm hoặc qua da bằng miếng dán hoặc gel. Nội tiết tố nữ có thể dùng dưới dạng bằng thuốc viên, gel hoặc miếng dán. 

• Hormone tăng trưởng. Còn được gọi là somatropin (Genotropin, Humatrope), hormone tăng trưởng được sử dụng thông qua một mũi tiêm bên dưới da của bạn. Nó thúc đẩy tăng trưởng, giúp trẻ em có thể có một chiều cao bình thường như bạn cùng lứa. Người lớn có các triệu chứng thiếu hụt hormone tăng trưởng cũng có thể được hưởng lợi từ việc thay thế hormone tăng trưởng, nhưng họ sẽ không cao thêm. 

• Hormone sinh sản. Nếu bạn bị vô sinh, gonadotropins có thể được sử dụng bằng cách tiêm để kích thích rụng trứng ở phụ nữ và sản xuất tinh trùng ở nam giới.

Phẫu thuật và các phương pháp điều trị khác

Bạn có thể cần chụp CT hoặc MRI định kỳ để theo dõi khối u tuyến yên hoặc các bệnh khác gây suy tuyến yên. Điều trị khối u tuyến yên có thể liên quan đến phẫu thuật để loại bỏ khối u. Trong một số trường hợp, điều trị bằng bức xạ hoặc thuốc được khuyến khích để kiểm soát nguyên nhân cơ bản.