TIÊU CHẢY CẤP

TỔNG QUAN

Tiêu chảy được định nghĩa là đi tiêu phân lỏng hoặc ra nước 3 hoặc nhiều hơn mỗi ngày. Gần như tất cả mọi người đều sẽ bị tiêu chảy vào một thời điểm nào đó trong cuộc đời của họ, với người lớn trung bình trải qua 4 lần mỗi năm. Mặc dù hầu hết các trường hợp tiêu chảy sẽ tự khỏi trong vài ngày mà không cần điều trị, nhưng điều quan trọng là bạn phải biết khi nào cần phải tìm kiếm sự trợ giúp y tế.

Vi khuẩn là nguyên nhân có thể gây tiêu chảy

NGUYÊN NHÂN GÂY TIÊU CHẢY

Tiêu chảy có thể do nhiễm trùng hoặc nhiều nguyên nhân khác. Nguyên nhân của tiêu chảy không được xác định ở hầu hết mọi người, đặc biệt là ở những người tự cải thiện mà không cần điều trị.

Tiêu chảy do nhiễm trùng thường do ăn hoặc uống thức ăn, nước uống bị ô nhiễm. Các dấu hiệu và triệu chứng của nhiễm trùng thường bắt đầu từ 12 giờ đến 4 ngày sau khi tiếp xúc và hết trong vòng 3 đến 7 ngày.

Tiêu chảy không liên quan đến nhiễm trùng có thể xảy ra do tác dụng phụ của thuốc kháng sinh hoặc các loại thuốc khác, dị ứng thực phẩm, bệnh đường tiêu hóa như viêm ruột và các bệnh khác. Ngoài ra, có nhiều nguyên nhân ít phổ biến hơn cũng có thể gây ra tiêu chảy.

TRIỆU CHỨNG CỦA TIÊU CHẢY

Người bị tiêu chảy có thể xuất hiện các triệu chứng từ nhẹ đến nặng. Người bệnh nhẹ có thể đi tiêu lỏng vài lần nhưng vẫn cảm thấy khỏe. Ngược lại, một người bị tiêu chảy nặng có thể đi tiêu từ 20 lần trở lên mỗi ngày, lên đến 20 hoặc 30 phút một lần. Trong trường hợp này, bạn có thể bị mất một lượng nước và muối đáng kể, làm tăng nguy cơ mất nước một cách nghiêm trọng. Tiêu chảy có thể kèm theo sốt (thân nhiệt cao hơn 100,4° F hoặc 38° C), đau bụng hoặc chuột rút bụng.

Tiêu chảy có thể khiến bạn khó chịu

CÁC BIỆN PHÁP CHĂM SÓC TẠI NHÀ

Uống đủ nước - Nếu bạn bị tiêu chảy từ nhẹ đến trung bình, bạn thường có thể được điều trị tại nhà bằng cách uống thêm nước. Chất lỏng bạn uống phải chứa nước, muối và đường. Dung dịch bù nước qua đường uống (ORS), một hỗn hợp gồm glucose và natri, là phương pháp điều trị tốt nhất. Nước uống bổ sung điện giải (ví dụ, Gatorade) không phải là phương án tối ưu để bổ sung chất lỏng, mặc dù chúng có thể đủ cho người bị tiêu chảy không bị mất nước và vẫn khỏe mạnh. Nước hoa quả pha loãng và nước ngọt có hương vị cùng với bánh quy mặn và nước dùng hoặc súp có muối cũng có thể có hiệu quả.

Một cách để đánh giá tình trạng mất nước là quan sát màu sắc của nước tiểu và theo dõi tần suất bạn đi tiểu. Nếu bạn đi tiểu không thường xuyên hoặc nước tiểu có màu vàng sẫm, bạn nên uống nhiều nước hơn. Thông thường, nước tiểu phải có màu vàng nhạt đến gần như không màu. Nếu bạn được cung cấp đủ nước, bạn thường đi tiểu từ 3 – 5 giờ một lần.

Nếu bạn bị mất nước và không thể bổ sung nước bằng đường uống, có thể truyền dung dịch bù nước vào tĩnh mạch tại văn phòng của trung tâm y tế hoặc tại phòng cấp cứu.

Chế độ ăn uống - Không có thực phẩm hoặc nhóm thực phẩm cụ thể nào là tốt nhất khi bạn bị tiêu chảy. Tuy nhiên, dinh dưỡng đầy đủ là rất quan trọng trong đợt tiêu chảy cấp. Nếu bạn không có cảm giác thèm ăn, bạn có thể chỉ cần uống nước trong một khoảng thời gian ngắn. Tinh bột và ngũ cốc (ví dụ: khoai tây, mì, gạo, lúa mì và yến mạch) với muối được khuyến khích nếu bạn bị tiêu chảy; bánh quy giòn, chuối, súp và rau luộc cũng có thể giúp ích.

Chế độ ăn có liên quan tới tình trạng tiêu chảy của bạn

Thuốc trị tiêu chảy - Thuốc điều trị tiêu chảy có thể hữu ích và an toàn nếu bạn không bị sốt (nhiệt độ cao hơn 100,4° F hoặc 38° C) và phân không có máu. Những loại thuốc này không chữa khỏi nguyên nhân gây tiêu chảy, nhưng giúp giảm tần suất đi tiêu.

• Thuốc Loperamide không cần bác sĩ kê đơn; liều ban đầu là hai viên (4 mg), sau đó 1 viên (2 mg) sau mỗi lần đi phân không thành hình. Không sử dụng quá 16 mg mỗi ngày. Nếu bạn dùng loperamide, hãy cẩn thận không vượt quá liều lượng ghi trên nhãn trừ khi được bác sĩ hướng dẫn cụ thể. Uống quá liều dẫn đến các vấn đề nghiêm trọng về tim ở một số người.

• Diphenoxylate-atropine là thuốc kê đơn dùng để điều trị tiêu chảy; lợi ích của nó tương tự như loperamide, mặc dù nó có thể gây ra nhiều tác dụng phụ khó chịu hơn.

• Bismuth subsalicylate cũng đã được sử dụng để điều trị tiêu chảy cấp, mặc dù nó không hiệu quả bằng loperamide. Bismuth subsalicylate có thể được khuyên dùng trong một số trường hợp nhất định, chẳng hạn như nếu bạn bị sốt và tiêu chảy ra máu. Tuy nhiên, phụ nữ đang mang thai không nên dùng bismuth subsalicylate. Liều bismuth subsalicylate là 30 mL hoặc hai viên mỗi 30 phút, tối đa tám liều.

Thuốc kháng sinh - Thuốc kháng sinh không cần thiết trong hầu hết các trường hợp tiêu chảy cấp, và chúng thực sự có thể làm trầm trọng thêm tình trạng tiêu chảy hoặc gây ra các biến chứng khác nếu sử dụng không phù hợp. Thuốc kháng sinh có thể được khuyến nghị trong một số trường hợp nhất định, chẳng hạn như nếu bạn có các dấu hiệu hoặc triệu chứng sau:

• Đi ngoài phân lỏng hơn tám lần mỗi ngày

• Mất nước

• Các triệu chứng tiếp tục trong hơn một tuần

• Hệ thống miễn dịch suy yếu

• Bạn cần nhập viện

Tuy nhiên, quyết định sử dụng kháng sinh phải được đưa ra cẩn thận sau khi thảo luận về những rủi ro và lợi ích với bác sĩ.

Tránh lây lan - Người lớn bị tiêu chảy cần thận trọng để tránh lây nhiễm cho gia đình, bạn bè và đồng nghiệp. Bạn được coi là có khả năng lây nhiễm nếu bệnh tiêu chảy vẫn tiếp diễn. Vi sinh vật gây tiêu chảy lây từ tay sang miệng; rửa tay, thay tã lót, và nghỉ làm hoặc đi học là một số cách để ngăn ngừa lây nhiễm.

Rửa tay - Rửa tay là một cách hiệu quả để ngăn ngừa sự lây lan của bệnh nhiễm trùng. Tốt nhất là nên làm ướt tay bằng nước và xà phòng diệt khuẩn rồi chà xát trong vòng 15 đến 30 giây. Đặc biệt chú ý đến móng tay, giữa các ngón tay và cổ tay. Rửa tay thật sạch và lau khô bằng khăn dùng một lần.

Nếu không có sẵn bồn rửa tay, dung dịch rửa tay có cồn là một lựa chọn tốt để khử trùng tay. Thoa đều hỗn hợp lên bề mặt bàn tay, ngón tay và cổ tay cho đến khi khô. Có thể dùng tay xoa nhiều lần. Bạn có thể sử dụng dung dịch hoặc khăn ướt lau tay, dễ dàng mang theo trong túi xách. 

Rửa tay sạch sẽ sau khi thay tã, trước và sau khi chuẩn bị thức ăn và ăn uống, sau khi đi vệ sinh, sau khi xử lý rác hoặc quần áo bẩn, sau khi chạm vào động vật hoặc vật nuôi, và sau khi xì mũi hoặc hắt hơi.

PHÒNG NGỪA TIÊU CHẢY

Giữ gìn vệ sinh thực phẩm

• Không uống sữa tươi (chưa tiệt trùng) hoặc thức ăn có chứa sữa chưa tiệt trùng.

• Rửa kỹ trái cây và rau sống trước khi ăn.

• Giữ nhiệt độ tủ lạnh ở 40° F (4,4° C) hoặc thấp hơn; ngăn đá ở 0° F (-17,8° C) hoặc thấp hơn.

• Ăn thức ăn nấu sẵn, thức ăn dễ hỏng càng sớm càng tốt.

• Để riêng thịt, cá và gia cầm sống với các thực phẩm khác.

• Rửa tay, dao và thớt sau khi xử lý thực phẩm chưa nấu chín

• Nấu chín kỹ thực phẩm sống đến nhiệt độ an toàn: thịt bò xay 160° F (71° C); gà 170° F (77° C); gà tây 180° F (82° C); thịt lợn 145° F (63° C)

• Hải sản nên được nấu chín kỹ để giảm thiểu nguy cơ ngộ độc thực phẩm. Ăn cá sống (ví dụ như sushi) có nguy cơ mắc nhiều loại giun ký sinh (ngoài những rủi ro liên quan đến người chế biến thực phẩm). 

• Nấu kỹ trứng gà, cho đến khi lòng đỏ cứng lại.

Rửa tay sạch sẽ giảm nguy cơ bị tiêu chảy

An toàn thực phẩm cho phụ nữ có thai hoặc những người bị suy giảm hệ miễn dịch - Các khuyến nghị sau đây áp dụng cho phụ nữ có thai và những người bị suy giảm hệ miễn dịch:

• Không ăn xúc xích, pa tê, thịt nguội, thịt ba chỉ,... trừ khi chúng được hâm nóng lại; tránh sử dụng lò vi sóng vì có thể nấu không đều.

• Tránh làm đổ nước từ thịt sống và gói xúc xích lên các thực phẩm, dụng cụ và bề mặt chế biến thực phẩm khác. Ngoài ra, hãy rửa tay sau khi tiếp xúc với xúc xích, thịt nguội, thịt xông khói và thịt sống, thịt gà, gà tây hoặc hải sản.

• Không ăn các món salad chưa chế biến, chẳng hạn như salad giăm bông, salad gà, salad trứng, salad cá ngừ, hoặc salad hải sản.

• Không ăn các loại pho mát mềm như feta, Brie và Camembert, pho mát có đường vân xanh, hoặc pho mát kiểu Mexico như queso blanco, queso bích hoặc Panela, trừ khi chúng có nhãn ghi rõ rằng pho mát được làm từ sữa tiệt trùng.

• Không ăn pate hoặc thịt đã đông lạnh. Có thể ăn các sản phẩm đóng hộp còn hạn sử dụng.

• Không ăn hải sản đông lạnh trừ khi đã được nấu chín, chẳng hạn như cá hồi, cá hồi, cá trắng, cá tuyết, cá ngừ hoặc cá thu...

Sử dụng thịt nguội có nguy cơ bị tiêu chảy