U XƠ TỬ CUNG

Tổng quan

U xơ tử cung là bệnh lý không phải ung thư ở tử cung thường xuất hiện độ tuổi sinh đẻ. Được gọi là u xơ tử cung hay u cơ tử cung, u xơ tử cung không liên quan đến việc tăng nguy cơ mắc ung thư tử cung và hầu như không bao giờ phát triển thành ung thư.

Các khối u xơ có kích thước nhỏ, mắt người không thể phát hiện được, cho đến những khối u to có thể làm biến dạng và tăng kích thước tử cung. Bạn có thể có một khối u xơ duy nhất hoặc nhiều khối u khác nhau. Trong trường hợp nghiêm trọng, nhiều khối u có thể mở rộng tử cung đến mức chạm đến khung xương sườn và có thể tăng thêm khối lượng.

Nhiều phụ nữ mắc u xơ tử cung vài lần trong đời. Nhưng bạn có thể không biết mình bị u xơ tử cung vì chúng thường không gây ra triệu chứng. Bác sĩ của bạn có thể tình cờ phát hiện ra u xơ khi khám phụ khoa hay siêu âm trước khi sinh.

U xơ tử cung giai đoạn đầu có thể không triệu chứng

Triệu chứng

Nhiều phụ nữ bị u xơ tử cung không xuất hiện bất kỳ triệu chứng nào. Trong những trường hợp đó, các triệu chứng có thể bị phụ thuộc vào vị trí, kích thước và số lượng của các khối u.

Ở phụ nữ triệu chứng, các triệu chứng phổ biến nhất của u xơ tử cung bao gồm:

• Chảy máu kinh nguyệt nhiều

• Kinh nguyệt kéo dài hơn một tuần

• Tăng áp lực hay đau vùng chậu

• Đi tiểu thường xuyên

• Khó làm rỗng bàng quang

• Táo bón

• Đau lưng hay đau chân

Hiếm khi, một khối u xơ có thể gây ra cơn đau cấp tính khi nó phát triển nhanh hơn nguồn cung cấp máu và bắt đầu chết.

U xơ thường được phân loại theo vị trí. U xơ có thể xuất hiện trong thành tử cung, phía dưới niêm mạc hay dưới màng thanh mạc.

Gặp bác sĩ

Hãy đến gặp bác sĩ nếu bạn có:

• Đau vùng chậu không khỏi

• Kinh nguyệt kéo dài hoặc đau đớn

• Ra máu giữa các kỳ kinh

• Khó làm trống bàng quang 

• Số lượng hồng cầu thấp không giải thích (thiếu máu)

Tìm kiếm sự chăm sóc y tế ngay lập tức nếu bạn bị chảy máu âm đạo nghiêm trọng hoặc đau buốt vùng chậu đột ngột.

U xơ tử cung có thể gây đau

Nguyên nhân

Các bác sĩ không biết rõ nguyên nhân của u xơ tử cung, nhưng nghiên cứu và kinh nghiệm lâm sàng chỉ ra những yếu tố sau:

• Di truyền. Nhiều u xơ có chứa những biến đổi gen khác tế bào tử cung điển hình.

• Nội tiết tố. Estrogen và progesterone, hai hormone kích thích sự phát triển của niêm mạc tử cung trong mỗi chu kỳ kinh nguyệt để chuẩn bị mang thai. Tình trạng này xuất hiện có thể thúc đẩy sự phát triển của u xơ tử cung.

U xơ chứa nhiều thụ thể estrogen và progesterone hơn các tế bào cơ tử cung điển hình. Các khối u xơ có xu hướng giảm kích thước sau giai đoạn mãn kinh do sự giảm sản xuất hormone.

• Các yếu tố tăng trưởng khác. Các yếu tố tăng trưởng, chẳng hạn như insulin, có thể ảnh hưởng đến sự phát triển của khối u xơ.

• Chất nền ngoại bào (ECM). ECM là vật liệu làm cho các tế bào kết dính với nhau, giống như vữa giữa các viên gạch. ECM tăng lên trong khối u và hình thành khối u xơ. ECM cũng lưu trữ các yếu tố tăng trưởng và gây ra những thay đổi sinh học trong chính tế bào.

Các bác sĩ tin rằng u xơ tử cung phát triển từ một tế bào gốc trong cơ trơn của tử cung (myometrium). Một tế bào đơn lẻ phân chia nhiều lần, cuối cùng tạo ra một khối u khác biệt với các mô lân cận.

Sự phát triển của u xơ tử cung khác nhau - chúng có thể phát triển chậm hoặc nhanh, hoặc chúng có thể giữ nguyên kích thước. Một số khối u xơ có thể tăng trưởng và một số khối u có thể tự co lại.

Nhiều khối u xơ xuất hiện trong thời kỳ mang thai sẽ co lại hoặc biến mất sau khi mang thai, do tử cung trở lại kích thước bình thường.

Yếu tố nguy cơ

Có một số yếu tố nguy cơ liên quan tới u xơ tử cung, bên cạnh việc phụ nữ trong độ tuổi sinh sản. Các yếu tố có thể có tác động đến sự phát triển của khối u xơ bao gồm:

• Chủng tộc. Mặc dù tất cả phụ nữ trong độ tuổi sinh sản đều có thể bị u xơ tử cung, nhưng phụ nữ da đen có nhiều khả năng bị u xơ hơn. Ngoài ra, phụ nữ da đen mắc u xơ tử cung ở độ tuổi trẻ hơn và họ cũng có khả năng mắc nhiều u xơ hơn hay có kích thước lớn hơn, cùng với các triệu chứng nghiêm trọng hơn.

• Di truyền. Nếu mẹ hoặc chị gái của bạn bị u xơ tử cung, bạn sẽ có nguy cơ cao hơn.

• Những yếu tố khác. Bắt đầu có kinh khi còn nhỏ; béo phì; thiếu vitamin D; chế độ ăn nhiều thịt đỏ và ít rau xanh, trái cây và sữa; uống rượu, bia, có thể làm tăng nguy cơ phát triển u xơ tử cung.

Chẩn đoán

U xơ tử cung thường được phát hiện tình cờ khi khám phụ khoa định kỳ. Bác sĩ có thể nhận ra bất thường về hình dạng tử cung của bạn, cho thấy sự hiện diện của u xơ tử cung.

Nếu bạn có các triệu chứng của u xơ tử cung, bác sĩ có thể yêu cầu các xét nghiệm sau:

• Siêu âm. Bác sĩ có thể yêu cầu siêu âm để chẩn đoán. Siêu âm sử dụng sóng âm thanh để quan sát tử cung của bạn để xác định chẩn đoán cũng như xác định vị trí, kích thước của khối u xơ.

Bác sĩ đặt thiết bị siêu âm (đầu dò) qua ổ bụng của bạn hoặc đặt nó vào bên trong âm đạo của bạn để thu được hình ảnh tử cung của bạn.

• Xét nghiệm. Nếu bạn bị chảy máu kinh nguyệt bất thường, bác sĩ có thể yêu cầu các xét nghiệm khác để điều tra nguyên nhân. Chúng có thể bao gồm công thức máu (CBC) để xác định xem bạn có bị thiếu máu do mất máu mãn tính và các xét nghiệm máu khác để loại trừ rối loạn chảy máu, các vấn đề về tuyến giáp.

Các xét nghiệm hình ảnh khác

Nếu siêu âm truyền thống không cung cấp đủ thông tin, bác sĩ có thể yêu cầu các xét nghiệm hình ảnh khác, chẳng hạn như:

• Chụp cộng hưởng từ (MRI). Xét nghiệm hình ảnh này có thể cho biết kích thước và vị trí của u xơ chính xác hơn; xác định loại u khác nhau và giúp lựa chọn phương pháp điều trị thích hợp. Chụp MRI thường được sử dụng ở phụ nữ có tử cung lớn hoặc ở phụ nữ tiền mãn kinh.

• Hysterosonography. Siêu âm bơm nước buồng tử cung, sử dụng nước muối vô trùng để mở rộng khoang tử cung. Nó giúp dễ dàng quan sát hình ảnh của u xơ dưới niêm mạc và niêm mạc của tử cung ở phụ nữ có ý định mang thai hay những người bị chảy máu kinh nguyệt nhiều.

• Chụp buồng tử cung vòi trứng (Hysterosalpingography). Chụp buồng tử cung vòi trứng là phương pháp sử dụng thuốc nhuộm để làm nổi bật khoang tử cung và ống dẫn trứng trên hình ảnh X-quang. Bác sĩ của bạn có thể đề nghị xét nghiệm nếu nghi ngờ vô sinh. Xét nghiệm này có thể giúp bác sĩ xác định xem ống dẫn trứng có bị tắc hay không và có thể cho thấy một số u xơ dưới niêm mạc.

• Nội soi tử cung. Đối với bài kiểm tra này, bác sĩ sẽ đưa một thiết bị nhỏ, gọi là ống nội soi qua cổ tử cung vào tử cung của bạn. Sau đó, bác sĩ sẽ tiêm nước muối vào tử cung của bạn, mở rộng khoang tử cung và kiểm tra thành tử cung,  ống dẫn trứng.

Siêu âm giúp chẩn đoán u xơ tử cung

Điều trị

Có nhiều phương pháp để điều trị u xơ tử cung. Nếu bạn có các triệu chứng, hãy nói chuyện với bác sĩ của bạn về các phương pháp điều trị để giảm triệu chứng.

Chờ đợi

Nhiều phụ nữ bị u xơ tử cung không có triệu chứng, hoặc chỉ triệu chứng gây khó chịu nhẹ. Khi đó, bạn có thể chờ đợi mà không cần điều trị.

U xơ không phải là ung thư. Nó hiếm khi ảnh hưởng tới việc mang thai. Chúng thường phát triển chậm –  hoặc không – và có xu hướng nhỏ lại sau khi mãn kinh, khi nồng độ hormone sinh dục giảm xuống.

Sử dụng thuốc

Thuốc điều trị u xơ tử cung nhắm vào các hormone điều hòa chu kỳ kinh nguyệt của bạn, điều trị các triệu chứng như chảy máu kinh nhiều và tăng áp lực vùng chậu. Chúng không giúp loại bỏ u xơ, nhưng có thể giảm kích thước của chúng. Thuốc bao gồm:

• Chất chủ vận hormone giải phóng gonadotropin (GnRH). Các loại thuốc được gọi là chất chủ vận GnRH điều trị u xơ bằng cách ngăn chặn việc sản xuất estrogen và progesterone, đưa bạn vào trạng thái giống như mãn kinh. Khi đó, kinh nguyệt ngừng lại, u xơ co lại và tình trạng thiếu máu thường được cải thiện.

Thuốc chủ vận GnRH bao gồm leuprolide, goserelin và triptorelin.

Nhiều phụ nữ có những cơn bốc hỏa trong khi sử dụng thuốc chủ vận GnRH. Thuốc chủ vận GnRH thường không được sử dụng quá 3 – 6 tháng vì các triệu chứng trở lại khi ngừng thuốc và sử dụng lâu dài có thể gây mất xương.

Bác sĩ có thể kê đơn thuốc chủ vận GnRH để giảm kích thước khối u xơ trước khi phẫu thuật hoặc để giúp bạn chuyển sang giai đoạn mãn kinh.

• Dụng cụ tử cung giải phóng progestin (IUD). Vòng tránh thai giải phóng progestin có thể làm triệu chứng giảm chảy máu nhiều do u xơ tử cung. Vòng tránh thai giải phóng progestin chỉ giúp giảm triệu chứng mà không làm thu nhỏ hay biến mất khối u. Nó cũng ngăn ngừa mang thai.

• Axit tranexamic (Lysteda, Cyklokapron). Thuốc này có thể giảm bớt chảy máu trong kỳ kinh nguyệt.

• Các loại thuốc khác. Bác sĩ của bạn có thể đề nghị các loại thuốc khác. Ví dụ như thuốc tránh thai có thể giúp kiểm soát lượng máu kinh, nhưng chúng không làm giảm kích thước khối u xơ.

Thuốc chống viêm không steroid (NSAID), không phải là thuốc nội tiết, có thể có hiệu quả trong việc giảm đau liên quan đến u xơ, nhưng chúng không làm giảm chảy máu do u xơ. Bác sĩ cũng có thể đề nghị bạn bổ sung vitamin và sắt nếu bạn bị chảy máu kinh nguyệt nhiều và thiếu máu.

Nhiều thủ thuật có thể giúp điều trị u xơ tử cung

Thủ thuật không xâm lấn

Phẫu thuật bằng sóng siêu âm hội tụ dưới hướng dẫn bằng cộng hưởng từ (FUS) là thủ thuật không xâm lấn.

Thủ thuật xâm lấn tối thiểu

Một số thủ thuật có thể điều trị khối u xơ mà không cần phẫu thuật, bao gồm:

• Nút mạch u xơ tử cung (UAE)

• Đốt sóng cao tần (Radiofrequency ablation)

• Phẫu thuật nội soi, bằng robot (Laparoscopic or robotic myomectomy)

• Sử dụng kính viễn vọng dài, soi tử cung và bóc tách u xơ tử cung (Hysteroscopic myomectomy)

• Cắt nội mạc tử cung

Thủ thuật truyền thống

Thủ thuật truyền thống bao gồm:

• Sử dụng tia laser, vòng thép đốt nóng,... (Abdominal myomectomy)

• Cắt bỏ tử cung (Hysterectomy)