BỒ BỒ

Đặc điểm tự nhiên

Cây bồ bồ thuộc dạng thân thảo, sống nhiều năm, thân mọc thẳng, chiều cao dao động từ 20-60cm. Thân tròn, bên ngoài có nhiều lông.

Lá mọc so le, có màu xanh, hình bầu dục hoặc hình trái xoăn, dài 2-6cm. Mặt trên và dưới lá đều có lông tơ. Mép lá có hình răng cưa tròn, gân nổi rõ ở mặt dưới. Cuống ngắn,

Cụm hoa mọc thành bông, thường có hình cầu, bao bọc bởi tổng bao nhiều lá bắc dạng lá. Ở bên dưới, có lông như len màu trắng, đài có 5 răng nhọn, gần đều, tràng màu xanh lơ nhẵn, có ống dài hơn đài, môi trên nguyên, môi dưới dài bằng môi trên, chia 3 thùy gần bằng nhau, thùy giữa lõm ở đầu; nhị đính ở 1/3 phía trên của ống tràng, bầu nhẵn.

Quả nang nhãn, hình trứng, nhỏ chiều dài chỉ khoảng 3-4mm, có mũi nhọn ngắn. Bên trong quả có hạt màu vàng.

Mùa hoa quả: Tháng 4-7.

Bồ bồ là cây ưa sáng và có thể hơi chịu hạn. Cây thường mọc thành đám trên các vùng đồi thấp và bờ nương rẫy ở vùng trung du phía bắc. Có nhiều ở Bắc Giang, Thái Nguyên, Vĩnh Phúc, Phú Thọ, Hà Tây, Hòa Bình, Thanh Hoá, và Quảng Ninh. Hiện nay chưa thấy cây mọc ở những tỉnh phía nam. Cây còn phân bố ở Nam Trung Quốc. Ấn Độ và Malaysia.

Bộ phận dùng, thu hái, chế biến

Bộ phận dùng: Thân, lá, hoa của cây được sử dụng để bào chế dược liệu.

Thu hái: Cây bồ bồ được thu hoạch vào lúc cây đang ra hoa, thông thường là vào mùa hạ.

Chế biến: Cây được chặt sát gốc đem về rửa sạch, rải trong bóng râm cho khô từ từ hoặc sấy khô.

Dược liệu khô thường được người dân bảo quản bằng cách bó lại thành từng bó nhỏ, để trên gác bếp hoặc nơi khô ráo. Tránh để thuốc nơi bụi bẩn, chỗ ẩm ướt hoặc những nơi có nhiệt độ quá cao sẽ gây mốc hoặc làm thất thoát tinh dầu trong thân và lá cây.

Thành phần hóa học

Trong cây có chứa 0,7% tinh dầu, saponin, glucosid và 1,67% Kali nitrat. Ngoài ra, cây còn chứa saponin triterpen và Flavonoid.

Tác dụng

+Tác dụng diệt giun: Tinh dầu và nước cất từ bồ bồ có tác dụng diệt giun đất và giun móc.

+Tác dụng lợi mật: Thí nghiệm trên chuột, cao cồn, cao nước và tinh dầu chiết từ bồ bồ có tác dụng gây tăng tiết mật rõ rệt, trong đó, dạng cao cồn. Có tác dụng mạnh nhất. Cao cồn và tinh dầu bồ bồ còn có tác dụng tăng cường công năng thanh thải độc của gan.

+Tác dụng chống viêm: Trên mô hình gây phù bàn chân chuột do tiêm nhũ dịch kaolin và trên mô hình gây u hạt thực nghiệm bằng cách cấy dưới da sợi amian, bồ bồ đều có tác dụng chống viêm rõ rệt, tham gia vào tác dụng chủ yếu này là những thành phần tan trong cồn và tan trong nước, còn tinh dầu không có tác dụng chống Viêm.

+Tác dụng kháng khuẩn: Cao cồn và cao nước của bồ bồ có tác dụng ức chế sự phát triển của các khuẩn Shigella dysenteriae, Sh. shigae,...

+Tác dụng đối với dạ dày: Bồ bồ có tác dụng làm giảm rõ rệt sự phân tiết dịch vị, giảm độ acid tự do và acid toàn phần. Trên mô hình gây loét dạ dày thực nghiệm ở chuột cống trắng, bồ bồ có tác dụng làm giảm gây loét một cách rõ rệt.

Công dụng

Bồ bồ có vị cay, hơi đắng, mùi thơm, tính ôn nhẹ sẽ có các công dụng sau đây:

+Điều trị viêm gan cấp và mãn tính do siêu virus gây ra.

+Điều trị sốt không ra mồ hôi.

+Điều trị vàng da ở người bị viêm gan siêu vi.

+Điều trị vàng da trong trường hợp viêm gan cấp và mãn tính.

+Điều trị tiêu hóa kém.

+Điều trị say nắng, đau đầu kèm nóng sốt.

+Điều trị bí tiểu.

+Điều trị hen suyễn.

+Điều trị viêm túi mật, sỏi mật.

+Điều trị sưng đau và đỏ mắt.

+Điều trị cao huyết áp.

+Điều trị tiêu hóa kém, đi ngoài, đầy bụng, sốt ho, đau đầu.

+Điều trị cảm say nắng, thấp nhiệt, kích thích ra mồ hôi.

+Điều trị mất ngủ, khó ngủ, ngủ không sâu giấc.

+Điều trị viêm da kèm ngứa.

+Điều trị giun chui ống mật.

Liều dùng

Liều lượng: 15-30g/ngày theo dạng sắc uống hoặc đắp ngoài da.

Lưu ý khi sử dụng

+Bệnh nhân huyết áp thấp không nên sử dụng.

+Trường hợp không có bệnh về gan tránh trường hợp nấu nước uống mỗi ngày.

+Phụ nữ mang thai và cho con bú cần được sự đồng ý của thầy thuốc.

+Không nên kết hợp bồ bồ và cam thảo.