ÁM ẢNH SỢ HÃI

Ám ảnh là một loại rối loạn lo âu khiến một người trải qua nỗi sợ hãi tột độ, phi lý về một tình huống, sinh vật sống, địa điểm hoặc đồ vật.

Khi một người mắc chứng ám ảnh sợ hãi, họ thường sẽ định hình cuộc sống của mình để tránh những điều mà họ cho là nguy hiểm. Mối đe dọa từ trí tưởng tượng lớn hơn bất kỳ mối đe dọa thực tế nào do nguyên nhân sợ hãi gây ra.

Hội chứng này có thể được chẩn đoán xác định.

Người đó sẽ cảm thấy đau khổ tột độ khi phải đối mặt với nguồn gốc của nỗi ám ảnh của họ. Điều này khiến họ không thể có cuộc sống bình thường và đôi khi dẫn đến các cơn hoảng loạn.

Tại Hoa Kỳ, khoảng 19 triệu người mắc chứng ám ảnh sợ hãi.

Ám ảnh là gì?

Ám ảnh là một nỗi sợ hãi phóng đại và phi lý.

Thuật ngữ “ám ảnh” thường được sử dụng để chỉ nỗi sợ hãi về một nguyên nhân cụ thể. Tuy nhiên, có ba loại ám ảnh được Hiệp hội Tâm thần Hoa Kỳ (APA) công nhận. Đó là:

Ám ảnh cụ thể: Đây là nỗi sợ hãi dữ dội, phi lý về một nguyên nhân cụ thể.

Ám ảnh xã hội, hoặc lo lắng xã hội : Đây là nỗi sợ hãi sâu sắc về sự sỉ nhục trước công chúng và bị người khác chỉ trích hoặc đánh giá trong một tình huống xã hội. Ý tưởng về việc đám đông tập trung là điều đáng sợ đối với những người mắc chứng lo âu xã hội. Tình trạng này không giống như sự nhút nhát.

Rối loạn ám ảnh sợ khoảng trống (Agoraphobia): Đây là nỗi sợ hãi về những tình huống mà từ đó khó có thể thoát ra nếu một người bị hoảng sợ tột độ, chẳng hạn như đang ở trong thang máy hoặc ở bên ngoài nhà. Nó thường bị hiểu nhầm là sợ không gian mở nhưng cũng có thể áp dụng cho việc bị giới hạn trong một không gian nhỏ, chẳng hạn như thang máy hoặc trên phương tiện giao thông công cộng. Những người mắc rối loạn ám ảnh sợ khoảng trống có nguy cơ mắc chứng rối loạn hoảng sợ cao hơn.

Những ám ảnh cụ thể được gọi là ám ảnh đơn giản vì chúng có thể liên quan đến một nguyên nhân có thể xác định được có thể không thường xuyên xảy ra trong cuộc sống hàng ngày của một cá nhân, chẳng hạn như rắn. Do đó, chúng không có khả năng ảnh hưởng đáng kể đến cuộc sống hàng ngày.

Chứng lo âu xã hội và chứng rối loạn ám ảnh sợ khoảng trống được gọi là ám ảnh phức tạp, vì tác nhân gây ra chúng ít dễ nhận ra hơn. Những người mắc chứng ám ảnh phức tạp cũng có thể khó tránh khỏi các tác nhân gây bệnh, chẳng hạn như ra khỏi nhà hoặc ở trong một đám đông lớn.

Chứng sợ hãi có thể được chẩn đoán khi một người bắt đầu sắp xếp cuộc sống của họ để tránh nguyên nhân gây ra nỗi sợ hãi của họ. Việc này nghiêm trọng hơn việc phản ứng sợ hãi thông thường. Những người mắc chứng ám ảnh có nhu cầu tránh bất cứ điều gì gây ra sự lo lắng của họ.

Triệu chứng

Một người mắc chứng sợ hãi sẽ gặp phải các triệu chứng sau. Chúng phổ biến trong phần lớn các loại ám ảnh:

Cảm giác lo lắng không kiểm soát được khi tiếp xúc với nguồn gốc của nỗi sợ hãi
Cảm giác rằng nguồn gốc của nỗi sợ hãi đó phải được tránh bằng mọi giá
Không thể hoạt động bình thường khi tiếp xúc với nguyên nhân
Thừa nhận rằng nỗi sợ hãi là vô lý, không hợp lý và bị phóng đại, kết hợp với việc không thể kiểm soát cảm xúc

Một người có thể trải qua cảm giác hoảng sợ và lo lắng dữ dội khi tiếp xúc với đối tượng ám ảnh của họ. Các tác động vật lý của những cảm giác này có thể bao gồm:

Đổ mồ hôi
Thở bất thường
Nhịp tim nhanh
Run sợ
Bốc hỏa hoặc ớn lạnh
Một cảm giác nghẹt thở
Đau hoặc tức ngực
Nôn nao
Cảm giác da bị ghim và kim chích
khô miệng
Nhầm lẫn và mất phương hướng
Buồn nôn
Chóng mặt
Đau đầu

Cảm giác lo lắng có thể được tạo ra đơn giản bằng cách nghĩ về đối tượng của chứng ám ảnh sợ hãi. Ở trẻ nhỏ hơn, cha mẹ có thể quan sát thấy chúng khóc, trở nên rất bám víu, hoặc cố gắng trốn sau chân của cha mẹ hoặc một đồ vật. Họ cũng có thể nổi cơn thịnh nộ để thể hiện sự đau khổ của họ.

Ám sợ phức

Ám sợ phức (nỗi ám ảnh phức tạp) có nhiều khả năng ảnh hưởng đến sức khỏe của một người hơn là một chứng sợ hãi cụ thể.

Ví dụ, những người trải qua chứng sợ hãi kinh khủng cũng có thể có một số chứng sợ hãi khác có liên quan đến nhau. Chúng có thể bao gồm chứng sợ đơn độc, hoặc chứng sợ bị bỏ lại một mình và chứng sợ hãi sự kín đáo, nỗi sợ hãi khi cảm thấy bị mắc kẹt trong không gian đóng kín.

Trong một số trường hợp nghiêm trọng, một người mắc chứng sợ sợ hãi sẽ hiếm khi rời khỏi nhà của họ.

Các loại

Các ám ảnh cụ thể phổ biến nhất bao gồm:

Claustrophobia: Sợ ở trong không gian chật hẹp, hạn chế
Aerophobia: Sợ bay
Arachnophobia: Sợ nhện
Nỗi ám ảnh khi lái xe: Nỗi sợ hãi khi lái xe ô tô
Emetophobia: Sợ nôn mửa
Erythrophobia: Sợ đỏ mặt
Hypochondria: Sợ bị ốm
Zoophobia: Sợ động vật
Aquaphobia: Sợ nước
Acrophobia: Sợ độ cao
Nỗi ám ảnh về máu, chấn thương và tiêm chích (BII): Sợ hãi chấn thương liên quan đến máu
Escalaphobia: Sợ thang cuốn
Chứng sợ đường hầm: Nỗi sợ hãi về đường hầm

Đây không phải là những ám ảnh cụ thể duy nhất. Mọi người có thể phát triển một nỗi ám ảnh về hầu hết mọi thứ. Ngoài ra, khi xã hội thay đổi, danh sách những ám ảnh tiềm ẩn cũng thay đổi. Ví dụ, chứng sợ du mục là nỗi sợ hãi khi không có điện thoại di động hoặc máy tính, hoặc là "nỗi sợ hãi bệnh lý khi tiếp xúc với công nghệ."

Nguyên nhân

Chứng ám ảnh sợ hãi bắt đầu sau 30 tuổi là điều bất thường, và hầu hết bắt đầu trong thời thơ ấu, tuổi thiếu niên hoặc giai đoạn đầu trưởng thành.

Chúng có thể được gây ra bởi một trải nghiệm căng thẳng, một sự kiện đáng sợ hoặc cha mẹ hoặc thành viên trong gia đình có nỗi ám ảnh khi đó đứa trẻ có thể “học” được nỗi sợ từ phụ huynh.

Ám ảnh cụ thể

Chúng thường phát triển trước 4 đến 8 tuổi. Trong một số trường hợp, nó có thể là kết quả của một trải nghiệm đầu đời bị tổn thương. Một ví dụ là hội chứng sợ không gian kín phát triển theo thời gian sau khi một đứa trẻ nhỏ hơn có trải nghiệm khó chịu trong một không gian hạn chế.

Chứng ám ảnh sợ hãi bắt đầu từ thời thơ ấu cũng có thể được gây ra khi chứng kiến sự ám ảnh của một thành viên trong gia đình. Ví dụ, một đứa trẻ có mẹ mắc chứng sợ nhện, có nhiều khả năng mắc chứng sợ tương tự.

Ám ảnh phức tạp

Cần thiết phải nghiên cứu thêm để xác nhận chính xác lý do tại sao một người phát triển chứng sợ hãi hoặc lo âu xã hội. Các nhà nghiên cứu hiện tin rằng chứng ám ảnh phức tạp là do sự kết hợp của kinh nghiệm sống, hóa học não và di truyền.

Chúng cũng có thể là dư âm từ những thói quen của con người sơ khai, còn sót lại từ thời mà không gian bên ngoài và những người không quen biết thường gây ra mối đe dọa lớn hơn nhiều đối với an toàn cá nhân so với thế giới ngày nay.

Bộ não hoạt động như thế nào khi bị ám ảnh

Một số khu vực của não bộ lưu trữ và nhớ lại các sự kiện nguy hiểm hoặc có khả năng gây chết người.

Nếu một người phải đối mặt với một sự kiện tương tự sau này trong đời, những vùng não đó sẽ lấy lại ký ức căng thẳng, đôi khi nhiều hơn một lần. Điều này khiến cơ thể trải qua phản ứng tương tự.

Khi mắc chứng sợ hãi, các vùng não đối phó với sự sợ hãi và căng thẳng sẽliên tục nhắc lại sự kiện đáng sợ một cách không phù hợp.

Các nhà nghiên cứu đã phát hiện ra rằng chứng ám ảnh sợ hãi là thường được liên kết với hạch hạnh nhân, nằm sau tuyến yên trong não. Các hạch hạnh nhân có thể kích hoạt việc giải phóng các hormone “chiến đấu hoặc bỏ chạy”. Những điều này đưa cơ thể và tâm trí vào trạng thái tỉnh táo và căng thẳng.

Chữa trị

Hội chứng ám ảnh sợ hãi rất có thể điều trị được và những người mắc phải chúng gần như luôn nhận thức được chứng rối loạn của họ. Điều này giúp cho việc chẩn đoán rất nhiều.

Nói chuyện với nhà tâm lý học hoặc bác sĩ tâm thần là bước đầu tiên hữu ích trong việc điều trị chứng sợ đã được xác định.

Nếu chứng sợ hãi không gây ra vấn đề nghiêm trọng, hầu hết mọi người nhận thấy rằng chỉ cần tránh nguồn gốc của nỗi sợ hãi sẽ giúp họ kiểm soát được. Nhiều người mắc chứng ám ảnh sợ hãi cụ thể sẽ không tìm cách điều trị vì những nỗi sợ hãi này thường có thể kiểm soát được.

Không thể tránh được các yếu tố khởi phát một số chứng ám ảnh sợ hãi, như thường xảy ra với các chứng sợ hãi phức tạp. Trong những trường hợp này, nói chuyện với chuyên gia sức khỏe tâm thần là bước đầu tiên cần để hồi phục.

Hầu hết các chứng ám ảnh có thể được chữa khỏi bằng phương pháp điều trị thích hợp. Không có phương pháp điều trị duy nhất nào phù hợp với mọi người mắc chứng ám ảnh sợ hãi. Việc điều trị cần được điều chỉnh cho phù hợp với từng cá nhân.

Bác sĩ, bác sĩ tâm thần hoặc nhà tâm lý học có thể đề nghị liệu pháp hành vi, thuốc hoặc kết hợp cả hai. Liệu pháp nhằm mục đích giảm bớt các triệu chứng sợ hãi và lo lắng, đồng thời giúp mọi người kiểm soát phản ứng của họ với đối tượng gây ám ảnh của họ.

Thuốc men

Các loại thuốc sau đây có hiệu quả trong việc điều trị chứng ám ảnh sợ hãi.

Thuốc chẹn beta

Loại thuốc này có thể giúp giảm bớt các dấu hiệu lo lắng về thể chất có thể đi kèm với chứng ám ảnh sợ hãi.

Các tác dụng phụ có thể bao gồm đau bụng, mệt mỏi, mất ngủ và ngón tay lạnh.

Thuốc chống trầm cảm

Thuốc ức chế tái hấp thu serotonin (SSRI) thường được kê đơn cho những người mắc chứng ám ảnh sợ hãi. Chúng ảnh hưởng đến mức serotonin trong não và điều này có thể giúp tâm trạng tốt hơn.

Ban đầu, SSRI có thể gây buồn nôn, khó ngủ và đau đầu.

Nếu SSRI không hoạt động, bác sĩ có thể kê đơn thuốc ức chế monoamine oxidase (MAOI) để điều trị chứng ám ảnh sợ xã hội. Các cá nhân trong MAOI có thể phải tránh một số loại thực phẩm. Các tác dụng phụ ban đầu có thể bao gồm chóng mặt, đau bụng, bồn chồn, đau đầu và mất ngủ.

Dùng thuốc chống trầm cảm ba vòng (TCA), chẳng hạn như clomipramine hoặc Anafranil, cũng được phát hiện là có thể giúp giảm các triệu chứng ám ảnh. Các tác dụng phụ ban đầu có thể bao gồm buồn ngủ, mờ mắt, táo bón, khó đi tiểu, nhịp tim không đều, khô miệng và run.

Thuốc an thần

Benzodiazepines là một ví dụ về một loại thuốc an thần có thể được kê đơn cho hội chứng ám ảnh sợ hãi. Nó có thể giúp giảm các triệu chứng lo lắng. Những người có tiền sử nghiện rượu được khuyến cáo không nên dùng thuốc an thần.

Vào năm 2020, Cục Quản lý Thực phẩm và Dược phẩm (FDA) tăng cường cảnh báo của họ về benzodiazepine. Sử dụng những loại thuốc này có thể dẫn đến sự phụ thuộc về thể chất và việc cai nghiện có thể đe dọa tính mạng. Kết hợp chúng với rượu, opioid và các chất khác có thể dẫn đến tử vong. Tuân theo hướng dẫn của bác sĩ là điều cần thiết khi sử dụng các loại thuốc này.

Liệu pháp hành vi

Có một số lựa chọn liệu pháp để điều trị chứng ám ảnh sợ hãi.

Giải mẫn cảm hoặc liệu pháp tiếp xúc

Điều này có thể giúp những người mắc chứng sợ hãi thay đổi phản ứng của họ với nguồn gốc của nỗi sợ hãi. Họ dần dần được tiếp xúc với nguyên nhân gây ra nỗi ám ảnh của họ qua một loạt các bước leo thang.

Ví dụ: một người mắc chứng sợ sợ hãi hoặc sợ đi máy bay, có thể thực hiện các bước sau theo hướng dẫn:

o Đầu tiên họ sẽ nghĩ đến việc đi máy bay.

o Nhà trị liệu sẽ cho họ xem hình ảnh của máy bay.

o Người đó sẽ đến một sân bay.

o Họ sẽ tiến hơn nữa bằng cách ngồi trong cabin máy bay mô phỏng thực hành.

o Cuối cùng, họ sẽ lên máy bay.

Liệu pháp nhận thức hành vi (CBT)

Bác sĩ, nhà trị liệu hoặc cố vấn giúp người mắc chứng ám ảnh sợ hãi tìm hiểu các cách hiểu và phản ứng khác nhau với nguồn gốc của chứng ám ảnh sợ hãi của họ. Điều này có thể giúp đối phó dễ dàng hơn. Quan trọng nhất, CBT có thể dạy một người trải qua chứng sợ hãi kiểm soát cảm xúc và suy nghĩ của chính họ.

Lưu ý

Hội chứng ám ảnh sợ hãi có thể là nguồn gốc của sự đau khổ thực sự và liên tục đối với một cá nhân. Tuy nhiên, chúng có thể điều trị được trong hầu hết các trường hợp, và thường tránh được nguồn gốc của nỗi sợ hãi.

Nếu bạn mắc chứng sợ hãi, điều mà bạn không bao giờ nên sợ là tìm kiếm sự giúp đỡ.