BA KÍCH

Giới thiệu về dược liệu

Cây ba kích luôn được biết đến là cứu tinh của yếu sinh lý các đấng mày râu. Từ xưa đã luôn truyền tai nhau công dụng bổ thận tráng dương của nó.  

Hiện nay, đã có nhiều nơi trồng ba kích thành công để lấy nguyên liệu phục vụ cho yêu cầu làm thuốc trong nước.

Ba kích hay ba kích tím còn gọi là cây ruột gà, Ba kích thiên, Sáy cáy (Thái), Chầu phóng sì (Tày), Chổi hoàng kim, Chày kiằng đòi (Dao), Thao tày cáy (Mán). Tên khoa học: Morinda officinalis How, họ Cà phê (Rubiaceae).

Đặc điểm tự nhiên

Cây ba kích là loại dây, leo bằng thân quấn, thân non có màu tím, cành non có cạnh, lá mọc đối, dày và cứng, cuống ngắn, màu xanh lục. Cụm hoa mọc thành tán ở đầu cành. Quả hình cầu, rời nhau hoặc dính liền thành khối, khi chín có màu đỏ.
Rễ hình trụ tròn hay hơi dẹt, cong queo, dài 3 cm trở lên, đường kính 0,3 cm trở lên. Mặt ngoài màu nâu xám hoặc nâu nhạt, có nhiều vân dọc và ngang. Nhiều chỗ nứt ngang sâu tới lõi gỗ. Mặt cắt có phần thịt dày màu tím xám hoặc màu hồng nhạt, giữa là lõi gỗ nhỏ màu vàng nâu. Vị hơi ngọt và hơi chát.
Cây ba kích mọc hoang ở ven rừng, trên đồi rậm giữa các bụi bờ, bãi hoang. Nhiều nhất ở Quảng Ninh (Hải Ninh, Hồng Quảng), Hà Tây, Phú Thọ, Bắc Ninh, Bắc Giang.

Bộ phận dùng, thu hái, chế biến

Bộ phận dùng: Rễ

Thu hái: Có thể đào quanh năm nhưng tốt nhất là mùa thu đông.

Chế biến: Rễ ba kích sau khi đào về được rửa sạch đất cát, loại bỏ rễ con, sau đó đem phơi khô tới khi không dính tay, đập nhẹ cho bẹp, rồi tiếp tục phơi đến khô hoặc sấy nhẹ đến khô.

Thành phần hóa học

Trong rễ chứa thành phần hóa học chính là các hợp chất anthranoid: tectoquinon, 1 – hydroxy – 2, 3­ dimethyl – anthraquinone,…

Ngoài ra còn antraglycozid, các hợp chất iridoid: asperuloside, morofficialosid,… đường: fructose, glucose, sucrose và fructo-oligosaccharides, nhựa, acid hữu cơ, phytosterol và ít tinh dầu, morindin.

Vitamin C có trong rễ ba kích tươi.

Tác dụng

Cây Ba kích có tác dụng sau đây:

+Hỗ trợ điều trị gân cốt

+Hỗ trợ điều trị suy nhược cơ thể

+Điều trị thận hư, di tinh, liệt dương

+Trị bụng đau, tiểu không tự chủ

+Trị thận hư, đái dầm

Công dụng

Theo Đông y, ba kích có vị cay, ngọt, tính ấm.

Tác dụng của cây ba kích bổ thận, tráng dương, cường gân cốt, khử phong thấp,… Đối với bệnh nhân tuổi già, suy nhược cơ thể, mệt mỏi, ăn ngủ kém, ba kích phát huy tác dụng tăng lực rõ rệt. Ngoài ra còn có tác dụng giảm các triệu chứng đau khớp của các bệnh nhân đau khớp.

Chủ trị: Liệt dương, di tinh, tử cung lạnh, phụ nữ khó mang thai, kinh không đều, bụng dưới đau lạnh, phong thấp tê đau, gân xương mềm yếu.

Liều dùng

Ngày dùng từ 3g đến 9g. Dạng sắc uống. Thường phối hợp với một số vị thuốc khác.

Lưu ý: Mặc dù ba kích là vị thuốc có nhiều công dụng đối với sức khỏe nhưng đây không phải là vị thuốc có thể dùng cho mọi đối tượng.

+Những người bệnh tướng hỏa quá thịnh, âm hư hỏa vượng, táo bón, tiểu đỏ không dùng.
+Người miệng đắng, mắt mờ, mắt đau, bứt rứt, khát nước, bệnh tim không được dùng.