BẠCH BIỂN ĐẬU

Tên gọi khác: Đậu ván trắng, Đậu ván, Trà đậu, Sao biển đậu, Bạch mai đậu.

Tên khoa học: Dolichos Lablab Lin

Tên dược liệu: Semen Lablab

Họ: Đậu (danh pháp khoa học: Fabaceae)

Đặc điểm tự nhiên

Đậu ván là loài dây leo, có thể sống từ 1 – 3 năm, chiều dài khoảng 4 – 5m. Thân cây hơi có lông, hình trụ, bề mặt hơi có rãnh, màu xanh và đường kính nhỏ.

Lá kép mọc so le, mỗi lá gồm có khoảng 3 lá chét, phiến lá chét hình xoan. Mặt trên lá thường không có lông, mặt dưới có lông phủ ngắn.

Hoa mọc thành chùm, thường mọc ở đầu cành hoặc ở kẽ lá, hoa thơm và có màu trắng hoặc tím.

Quả đậu dài khoảng 6cm, dẹt và bên trong chứa 4 – 5 hạt có màu nâu, trắng, vàng hoặc đen. Cây ra hoa vào tháng 4 – 5 và sai quả vào tháng 9 – 10.

Cây Bạch biển đậu được trồng khắp nơi, ở nông thôn hay trồng nó leo lên cây sung hoặc hàng rào giàn hoa. Các tỉnh trồng nhiều là Bình Định, Bình Thuận, Đồng Nai,…

Bộ phận dùng, thu hái, chế biến

Bộ phận dùng: Hạt và hoa của cây đậu ván được sử dụng để làm thuốc, trong đó hạt được sử dụng nhiều hơn. Dùng thứ hạt già, mập, chắc chắn, màu trắng ngà, nhẵn, không mốc mọt, không lép, là tốt. Thứ hạt đen không dùng.

Thu hái: Thu hái khi quả chín vào tháng 9 – 10 kéo dài đến mùa đông. Loại hạt được chọn làm thuốc phải là hạt trắng, cứng chắc và không sâu mọt.

Chế biến: Sau khi tách hạt ra khỏi quả, có thể bào chế dược liệu theo những cách sau đây:

+Sử dụng hạt nguyên, đem phơi khô để dùng dần, khi dùng thì giã dập và bỏ vào thuốc thang.

+Để nguyên cả vỏ, đem sao cho chín và dùng. Hoặc trụng với nước sôi cho tróc vỏ, rồi dùng.

+Đem hạt rửa sạch, để ráo nước rồi sao qua cát cho khỏi cháy. Khi dùng thì giã dập và bỏ vào thuốc thang.

Thành phần hóa học

Vị thuốc bạch biển đậu có chứa thành phần hóa học đa dạng, bao gồm Vitamin B1, Maltose, Glucose, Sucrose, Oleic acid, tinh dầu 0.62%, Glucid 10%, nước 82.4%, Tryptophan, Vitamin C, Tyrosine, Dolichosteron, Homodolichosteron, Homodolicholid, 6-Deoxy Castaseron, Galactosyl-Arabinose,…

Tác dụng

Cây Bạch biển đậu có tác dụng giải độc và tác dụng kháng khuẩn.

Công dụng

Loại dược liệu này có tính ôn, vị ngọt, không độc. Quy vào kinh Vị và Tỳ.

Bạch biển đậu chủ hành phong khí, bổ ngũ tạng, trừ thấp nhiệt, chỉ khát, hòa trung hạ khí, bổ tỳ, kiên vị, thanh thử và giải độc. Dược liệu này được xếp vào nhóm thuốc bổ khí cùng với bạch truật, hoài sơn, đường quy, đảng sâm, nhân sâm và hoàng kỳ. Vì vậy đậu ván không chỉ được dùng để chế biến món ăn thanh nhiệt, giải độc mà còn được sử dụng trong bài thuốc trị chứng suy nhược cơ thể, ăn uống kém, cảm nắng, sốt cao,…

Chủ trị: Phụ nữ bị đới hạ, trúng độc do thảo dược, thổ tả, ngộ độc rượu, tỳ vị hư nhược, bụng ngực đầy trướng, ăn uống không tiêu, tiêu chảy, bạch trọc, thử nhiệt

Liều dùng

Bạch biển đậu thường được dùng ở dạng sắc hoặc giã nát dùng ngoài.

Liều dùng uống: 8 – 12g/ ngày.

Lưu ý:

+Trường vị có trệ, ngoại tà và thương hàn không được dùng.

+Người có tỳ vị hư hàn và bụng đầy trướng nên thận trọng khi dùng.

+Cần rang vàng hoặc nấu chín và phải mở nắp nồi để loại bỏ độc tố xyanua.