CÂY BẦN

Đặc điểm tự nhiên

Cây Bần là một loài thực vật thân gỗ, có chiều cao trung bình từ 10-15m. Một số cây có thể cao đến 25m nếu phát triển trong điều kiện lý tưởng. Thân cây được chia thành nhiều cành, cành non thường được phân thành nhiều đốt phình to và có màu đỏ. Chất gỗ của cây bần rất bở và xốp nên hầu như không được sử dụng để sinh hoạt.

Rễ của cây bần khá phát triển, mọc sâu xuống dưới bùn đất, mọc từ thân rễ thành từng khóm quanh gốc rất đặc trưng. Lá mọc đối xứng, có hình trái xoan hoặc bầu dục, dày nhưng khá giòn. Lá bần dài từ, 5-10cm, rộng 35-45mm, cuống lá có gân giữa nổi rõ.

Hoa của cây bần thường mọc thành cụm ở đầu cành, cuống dài từ 0.5-1.5cm, cụm hoa dài 5cm và chứa từ 2-3 bông nhỏ. Đài hoa xòe mặt ngoài màu lục, mặt trong màu tím hồng. Mỗi hoa có 6 cánh, thuôn ở 2 đầu, màu trắng lục.

Quả mọng, khi còn non thường giòn và cứng, khi chín mềm. Quả cây bần cao khoảng 2-3cm, đường kính 5-10cm, bên trong chứa nhiều hạt.

Cây bần chỉ sống được ở những rừng ngập mặn có khí hậu nhiệt đới. Loài thực vật này có nguồn gốc từ các nước Đông Nam Á và Nam Á nhưng hiện nay đã được di thực ở nhiều khu vực trên thế giới như Châu Đại Dương, Châu Phi và Châu Á. Ở nước ta, bần mọc nhiều ở các tỉnh ven biển từ Hải Phòng đến Cà Mau nhưng tập trung nhiều nhất ở khu vực Tây Nam Bộ.

Bộ phận dùng, thu hái, chế biến

Bộ phận dùng: Lá và quả bần được sử dụng để bào chế thuốc.

Thu hái: Thu hái lá quanh năm, còn thu hoạch quả theo mùa.

Chế biến: Sau khi hái về đem giã nát đắp ngoài hoặc dùng quả chua nấu canh.

Bảo quản nơi khô ráo và thoáng mát.

Thành phần hóa học

Cây bần chứa các thành phần hóa học sau:

+Vỏ thân, cành chứa 10-20% tannin thuộc nhóm pyrogallic.

+Gỗ chứa 2 chất màu archin. Ngoài ra còn có một hợp chất phenol là archicin.

+Quả bần chứa chất màu, archin, archicin, 11% pectin và 2 chất Flavonoid.

Tác dụng

+ Thành phần trong cây còn ức chế enzyme acetylcholinesterase – là enzyme có tác dụng làm ngưng hoạt động của chất dẫn truyền thần kinh. Vì vậy vị thuốc này có tác dụng ngăn chặn phát triển bệnh Alzheimer.

+Tác dụng chống oxy hóa, kháng khuẩn, hạ đường huyết.

+Tác dụng bảo vệ tế bào gan, gây độc đối với ấu trùng muỗi và chống viêm.

+Tác dụng ức chế ung thư vú, ung thư phổi và ung thư biểu mô.

Công dụng

Quả bần có vị chua, tính mát; lá bần có vị chát, tính mát. Và sẽ có các công dụng sau đây:

+Điều trị bí tiểu tiện.

+Điều trị viêm tấy, bong gân và chảy máu do vết thương hở rất hiệu quả.

Liều dùng

Lá và quả bần thường được giã nát và dùng ngoài. Bên cạnh đó quả bần được sử dụng để tạo vị chua tự nhiên cho món canh. Cây bần không chứa độc nên có thể sử dụng với liều lượng lớn.

Lưu ý khi sử dụng

+Cần phân biệt với cây Bần ổi/ Bần trứng. Loài thực vật có lá hình bầu dục, vỏ thân tróc thành từng mảng cũng mọc ở những khu rừng ngập mặn nhưng quả có vị chua và thơm.

+Quả bần có vị chua nên tránh ăn khi bụng đói và cần cẩn trọng khi dùng cho bệnh nhân bị viêm loét dạ dày tá tràng.