BÍ KỲ NAM

Đặc điểm tự nhiên

Bí kỳ nam là một giống cây phụ sinh, cộng sinh với kiến. Thân cây phình to thành củ lớn với mặt ngoài sần sùi. Lá cây mọc đối nhau. đầy lá tù, gốc thuôn, bề mặt ở trên lá màu xanh đậm, bề mặt dưới có màu nhạt hơn. Phần phiến lá lớn và nhẵn bóng. Các lá kèm thường có xu hướng rụng sớm. 

Từ thân củ mọc ra những rễ nhỏ phía dưới và một vài cành mang lá ở phía trên. Cành ngắn, mập, màu nâu.

Hoa màu trắng, không có cuống, mọc tụ thành 4-5 cái ở ngay nách lá

Quả nhỏ, hình trụ, hơi thuôn dài, khi quả chín có màu vàng cam

Cây ra hoa từ tháng 5 đến tháng 6, Mùa quả rơi vào khoảng từ tháng 12 đến tháng 1.

Cây mọc trong tự nhiên hiếm có và chỉ tìm thấy ở các tỉnh miền Nam nước ta, nhiều nhất là Tây Nguyên, Kon Tum, Lâm Đồng, Gia Lai, Đắk Nông,…Cây đã được đưa vào sách đỏ Việt Nam để lưu ý bảo tồn.

Loại cây này thường mọc hoang trên thân các cây gỗ trong rừng thứ sinh, được tìm nhiều nhất trên thân cây dầu trà beng.

Bộ phần dùng, thu hái, chế biến

Bộ phận dùng: Khi phát hiện, người dân thường nhổ nguyên cây, cắt tỉa cành, lá và bỏ rễ, lấy phần thân phình to hay nhiều người gọi là phần củ để bào chế làm dược liệu

Thu hái: Dược liệu được thu hái quanh năm ở khu vực rừng thứ sinh.

Chế biến: Sau khi chúng ta thu hoạch củ xong, mang đi rửa cho sạch hết bụi bẩn bên ngoài rồi chẻ củ kỳ nam ra làm đôi hoặc làm 3 hay 4 tùy thích, phủi cho sạch bụi và kiến sống ở bên trong củ.

Sau khi sơ chế sạch thì ta thái củ ra thành từng lát, mang đi phơi nắng đến khi nào gần khô thì ta có thể mang đến chỗ có bóng râm, mát để phơi tiếp tục cho đến khi hoàn toàn khô là được. Khi muốn sử dụng, ta có thể mang lát bí kỳ nam đã phơi khô trụng sơ qua nước sôi rồi mang đi sao vàng. 

Bảo quản dược liệu trong túi, để nơi khô ráo, tránh mối mọt và ẩm mốc.

Thành phần hóa học

Các nghiên cứu khoa học chỉ ra rằng, thành phần chính của dược liệu gồm hoạt chất ancaloit, flavonoid, muối vô cơ cùng các thành phần khác.

Tác dụng

+Tác dụng làm giảm đau nhanh chóng, chống sưng tấy, tiêu viêm hiệu quả.

+Có tác dụng bảo vệ gan khỏi các tác nhân độc hại làm gan bị tổn thương, suy yếu chức năng gan, đồng thời phục hồi lại chức năng gan bị tổn thương

+Tác dụng như một chất kháng sinh tự nhiên: Kháng khuẩn, kháng viêm, chống oxi hóa, chống dị ứng, chống độc, ngăn ngừa hình thành xơ vữa động mạch,...

Công dụng

Dược liệu có vị ngọt nhẹ, tính bình và có các công dụng sau đây:

+Hỗ trợ điều trị viêm gan, đau gan, suy giảm chức năng gan, vàng da.

+Điều trị các bệnh về đau nhức gân xương, thấp khớp, bong gân.

+Hỗ trợ điều trị đau bụng, tiêu chảy, ăn uống kém.

+Tác dụng tiêu viêm kháng sinh, lợi tiểu, sát trùng, tiêu viêm.

+Tác dụng bồi bổ cơ thể.

+Tác dụng điều bị bệnh sốt rét.

+Hỗ trợ điều trị bệnh thận.

+Tác dụng kháng khuẩn trên nhiều chủng vi khuẩn khác nhau, nhất là các vi khuẩn đường ruột gây tiêu chảy

Liều dùng

Dược liệu bí kỳ nam thường được sử dụng dưới dạng thuốc sắc với liều khuyến cáo cho một ngày là khoảng từ 6 – 12g. Tuy nhiên, tùy thuộc vào từng bài thuốc cùng với sự kết hợp vị thuốc khác mà có thể điều chỉnh cho phù hợp.

Lưu ý khi sử dụng

Không nên tự ý sử dụng, mà cần sử dụng theo đúng chỉ dẫn của bác sĩ.