CÂY BỒ ĐỀ

Đặc điểm tự nhiên

Cây bồ đề thuộc thực vật thân gỗ có thể cao 15-20m, vỏ thân nhẵn, màu xám bóng. Thân gỗ to với đường kính 3m. Cành hình trụ khi non có lông, sau nhẵn màu nâu.

Lá mọc so le, mềm, hình trứng hoặc hình bầu dục, gốc và đầu thuôn nhọn, mặt trên nhẵn màu lục, mặt dưới trắng phủ lông mịn, hình sao. Kích thước lá rộng 2 – 2,5cm, dài 6 – 15cm và có cuống ngắn. Gân lá nổi rõ, mép nguyên hoặc có răng rất nhỏ ở phía đầu lá.

Cụm hoa mọc ở đầu cành hoặc kẽ lá thành những chùm dài, phủ nhiều lông hình sao, mùi thơm nhẹ. Lá bắc rụng sớm, hoa nhỏ màu trắng, mùi thơm nhẹ. Đài hình chén có 5 – 6 răng nhỏ. Tràng có 5 cánh liền ở gốc, mặt ngoài có lông tơ vàng. Nhị 10, rời có lông hình sao, bầu hình trứng cũng có lông, 3 ô chứa nhiều noãn.

Quả hình trứng hoặc hình cầu mở thành 3 mảnh, có lông. Đường kính mỗi quả 1 – 1,5 cm. Quả sống có màu xanh và chín có màu lục điểm tía. Hạt có vỏ cứng, dày và nhăn nheo.

Mùa hoa quả: Tháng 5-8.

Cây Bồ đề có nguồn gốc từ Ấn Độ, là loại cây thường xanh với tốc độ sinh trưởng mạnh mẽ. Đây là loại cây ưa sáng, dễ nhân giống nên được trồng phổ biến ở khắp các vùng miền của Việt Nam, tập trung nhiều ở những khu vực đồi núi trung du như Hoàng Liên Sơn, Lai Châu, Sơn La… Người ta thường trồng cây để lấy gỗ làm que diêm, làm giấy và lấy nhựa.

Bộ phận dùng, thu hái, chế biến

Bộ phận dùng: Toàn bộ bộ phận của cây bồ đề đều có thể sử dụng để bào chế thuốc.

Thu hái: Nhựa thường thu vào mùa hạ và mùa thu hoặc lấy từ thân cây bị tổn thương. Lấy nhựa bằng cách rạch một đường trên thân cây rồi dùng dụng cụ hứng nhựa. Sau khi nhựa kết thành những giọt to.

Chế biến: Sau khi lấy nhựa về, đem ngâm với rượu rồi nấu sôi từ 2 – 3 lần cho đến khi nhựa chìm xuống dưới. Vớt ra và thả vào nước lạnh cho nhựa cứng lại, cuối cùng đem phơi khô rồi dùng dần.

Bảo quản dược liệu nơi khô ráo, thoáng mát và không mối mọt.

Thành phần hóa học

Nhựa cây bồ đề có các thành phần chính như: Benzyl cinnamat 1,23%, Acid Benzonic tự do 26,13%, Vanilin 1,38%, Alcol Coniferilic, Acid Cinnamic tự do 2,75%, Alcol Coniferilic, Benzyl benzoat 4,24%, Acid Siaresinolic.

Tác dụng

+Nhựa bồ đề có tác dụng kháng khuẩn in vitro trên một số vi khuẩn thông thường và có tác dụng lợi đàm khi thực nghiệm trên thỏ.

+Dùng ngoài nhựa làm vết thương mau lành, bảo vệ lớp niêm mạc, chữa nẻ vú, xua đuổi côn trùng.

+Tác dụng sát trùng vết thương: Để giúp giảm vi khuẩn phát triển trong vết thương, có thể giã nát chồi non của cây bồ đề rồi dùng bông chấm thoa trực tiếp lên miệng vết thương.

+Tác dụng làm giảm hiện tượng tim đập nhanh: nhựa bồ đề sau khi phơi khô nghiền thành bột mịn. Hòa 2gr bột với nước uống hàng ngày sẽ giúp ổn định nhịp tim, tránh hồi hộp.

Công dụng

Cây bồ đề có vị cay, đắng, tính bình, không độc sẽ có các công dụng sau đây.

+Điều trị bệnh đau răng.

+Điều trị ho.

+Điều trị nứt nẻ vú.

+Điều trị trúng phong, thổ tả, đau bụng và hôn mê.

+Điều trị bệnh viêm phế quản mãn tính.

+Điều trị đau nhức xương khớp.

+Điều trị chứng tim bỗng nhiên đập nhanh, đau hoặc hồi hợp.

+Điều trị cấm khẩu, huyết vận hoặc huyết trướng ở phụ nữ sau sinh.

+Điều trị chứng chân co rút hoặc đau bụng.

Liều dùng

Tùy thuộc vào mục đích sử dụng và từng bài thuốc mà có thể dùng dược liệu với nhiều cách khác nhau.

+Dùng dược liệu dưới dạng sắc hoặc hoàn tán với liều lượng 0,5-2g mỗi ngày, tối đa 4g.

+Dúng ngoài: Tùy theo vùng bệnh mà dùng. Dung dịch 20% trong cồn làm thuốc bôi chữa vú nẻ.