CẤY GHÉP TUYẾN TỤY

Tổng quan

Cấy ghép tuyến tụy là một thủ thuật phẫu thuật để đặt một tuyến tụy khỏe mạnh từ một người hiến tặng đã qua đời vào cơ thể một người có tuyến tụy không còn hoạt động bình thường.

Tuyến tụy là một cơ quan nằm phía sau ở phần dưới của dạ dày. Một trong những chức năng chính của nó là tạo ra insulin, một loại hormone điều chỉnh sự hấp thụ đường vào tế bào.

Nếu tuyến tụy không tạo đủ insulin, lượng đường trong máu có thể tăng lên mức không tốt cho sức khỏe, dẫn đến bệnh tiểu đường type 1.

Hầu hết các ca cấy ghép tuyến tụy được thực hiện để điều trị bệnh tiểu đường loại 1. Cấy ghép tuyến tụy cung cấp một phương pháp chữa trị tiềm năng cho tình trạng này. Nhưng nó thường dành cho những người mắc phải các biến chứng nghiêm trọng của bệnh tiểu đường vì các tác dụng phụ của việc cấy ghép tuyến tụy có thể rất đáng kể.

Trong một số trường hợp, cấy ghép tuyến tụy cũng có thể điều trị bệnh tiểu đường loại 2. Hiếm khi, cấy ghép tuyến tụy có thể được sử dụng trong điều trị ung thư tuyến tụy, ung thư ống mật hoặc các bệnh ung thư khác.

Ghép tuyến tụy thường được thực hiện cùng với ghép thận ở những người có thận bị tổn thương do bệnh tiểu đường.

Tại sao cần thực hiện

Cấy ghép tuyến tụy có thể khôi phục việc sản xuất insulin và cải thiện kiểm soát lượng đường trong máu ở những người mắc bệnh tiểu đường, nhưng đây không phải là phương pháp điều trị tiêu chuẩn. Các tác dụng phụ của thuốc chống thải ghép cần sử dụng sau khi cấy ghép tuyến tụy thường có thể nghiêm trọng.

Các bác sĩ có thể xem xét cấy ghép tuyến tụy cho những người mắc bất kỳ bệnh nào sau đây:

• Bệnh tiểu đường loại 1 không thể kiểm soát bằng phương pháp điều trị tiêu chuẩn

• Thường xuyên bị hạ đường huyết

• Kiểm soát đường huyết kém kéo dài

• Tổn thương thận nghiêm trọng

• Bệnh tiểu đường loại 2 liên quan đến cả kháng insulin và sản xuất lượng insulin thấp

Cấy ghép tuyến tụy thường không phải là một lựa chọn điều trị cho những người mắc bệnh tiểu đường loại 2. Đó là bởi vì bệnh tiểu đường loại 2 xảy ra khi cơ thể trở nên đề kháng với insulin hoặc không thể sử dụng nó đúng cách, chứ không phải có vấn đề ở tuyến tụy sản xuất insulin.

Tuy nhiên, đối với một số người mắc bệnh tiểu đường loại 2 vừa kháng insulin vừa sản xuất insulin thấp, cấy ghép tuyến tụy có thể là một lựa chọn điều trị. Khoảng 15% các ca cấy ghép tuyến tụy được thực hiện ở những người mắc bệnh tiểu đường loại 2.

Có một số loại cấy ghép tuyến tụy khác nhau, bao gồm:

• Ghép tụy đơn thuần. Những người mắc bệnh tiểu đường và sớm hoặc không mắc bệnh thận có thể là ứng cử viên cho việc cấy ghép tuyến tụy đơn lẻ. Phẫu thuật cấy ghép tuyến tụy bao gồm việc đặt một tuyến tụy khỏe mạnh vào cơ thể người nhận có tuyến tụy không còn hoạt động bình thường.

• Ghép thận-tụy kết hợp. Các bác sĩ phẫu thuật thường có thể thực hiện ghép thận-tụy kết hợp (đồng thời) cho những người mắc bệnh tiểu đường đã hoặc có nguy cơ bị suy thận. Hầu hết các ca cấy ghép tuyến tụy được thực hiện cùng lúc với ghép thận.

  Mục tiêu của phương pháp này là mang lại cho bạn một quả thận và tuyến tụy khỏe mạnh, không gây tổn thương thận liên quan đến bệnh tiểu đường trong tương lai.

• Ghép tụy sau ghép thận. Đối với những người phải chờ đợi lâu để có được thận hiến tặng và tuyến tụy của người hiến tặng, thì việc ghép thận có thể được đề nghị trước tiên nếu có sẵn một quả thận của người hiến tặng còn sống hoặc đã qua đời.

  Sau khi hồi phục sau phẫu thuật ghép thận, bạn sẽ được cấy ghép tuyến tụy khi tuyến tụy của người hiến tặng có sẵn.

• Ghép tế bào đảo tụy. Trong quá trình cấy ghép tế bào đảo tụy, các tế bào sản xuất insulin (tế bào đảo nhỏ) lấy từ tuyến tụy của người hiến tặng đã qua đời được tiêm vào tĩnh mạch để đưa máu đến gan của bạn. Có thể cần nhiều lần tiêm các tế bào đảo.

Cấy ghép tế bào đảo đang được nghiên cứu cho những người bị bệnh tiểu đường loại 1 có biến chứng nặng, đang tiến triển. Nó chỉ có thể được thực hiện như một phần của thử nghiệm lâm sàng được Cơ quan Quản lý Thực phẩm và Dược phẩm phê duyệt.

Rủi ro

Các biến chứng của thủ thuật

Phẫu thuật cấy ghép tuyến tụy có nguy cơ biến chứng đáng kể, bao gồm:

• Các cục máu đông

• Sự chảy máu

• Sự nhiễm trùng

• Lượng đường cao trong máu hoặc các vấn đề trao đổi chất khác

• Các biến chứng tiết niệu, bao gồm rò rỉ hoặc nhiễm trùng đường tiết niệu

• Sự thất bại của tuyến tụy được cấy ghép

• Cơ thể đào thải tuyến tụy hiến tặng

Tác dụng phụ của thuốc chống thải ghép

Sau khi cấy ghép tuyến tụy, bạn sẽ cần dùng thuốc trong suốt phần đời còn lại của mình để giúp cơ thể không đào thải tuyến tụy của người hiến tặng. Các loại thuốc chống thải ghép này có thể gây ra nhiều tác dụng phụ, bao gồm:

• Loãng xương

• Cholesterol cao

• Huyết áp cao

• Buồn nôn, tiêu chảy hoặc nôn mửa

• Nhạy cảm với ánh sáng mặt trời

Các tác dụng phụ khác có thể bao gồm:

• Bọng mắt

• Tăng cân

• Nướu sưng

• Mụn

• Mọc hoặc rụng tóc quá mức

Thuốc chống thải ghép hoạt động bằng cách ức chế hệ thống miễn dịch của bạn. Những loại thuốc này cũng khiến cơ thể bạn khó bảo vệ chống lại nhiễm trùng và bệnh tật hơn.

Bạn cần chuẩn bị như thế nào

Chọn một trung tâm cấy ghép

Nếu bác sĩ đề nghị cấy ghép tuyến tụy, bạn sẽ được giới thiệu đến một trung tâm cấy ghép. Bạn cũng có thể tự do chọn một trung tâm cấy ghép của riêng mình hoặc chọn một trung tâm từ danh sách các nhà cung cấp ưu tiên của công ty bảo hiểm.

Khi xem xét các trung tâm cấy ghép, bạn có thể muốn:

• Tìm hiểu về số lượng và loại ca cấy ghép mà trung tâm thực hiện mỗi năm

• Hỏi về tỷ lệ sống sót của người hiến và người nhận tạng của trung tâm cấy ghép

• So sánh số liệu thống kê của trung tâm cấy ghép thông qua cơ sở dữ liệu

• Xem xét các dịch vụ khác do trung tâm cấy ghép cung cấp, chẳng hạn như các nhóm hỗ trợ, sắp xếp việc đi lại, nhà ở tại địa phương trong thời gian phục hồi của bạn và giới thiệu đến các nguồn lực khác

Sau khi đã chọn một trung tâm cấy ghép, bạn sẽ cần được đánh giá để xác định xem mình có đáp ứng các yêu cầu đủ điều kiện của trung tâm hay không.

Khi đánh giá tính đủ điều kiện của bạn, họ sẽ xem xét những điều sau:

• Bạn có đủ sức khỏe để phẫu thuật và dung nạp thuốc suốt đời sau cấy ghép không?

• Bạn có bất kỳ tình trạng y tế nào có thể cản trở sự thành công của ca cấy ghép không?

• Bạn có sẵn sàng và có thể dùng thuốc và tuân theo các khuyến nghị của nhóm cấy ghép không?

Nếu bạn cũng cần ghép thận, nhóm cấy ghép sẽ xác định xem bạn nên ghép tụy và thận trong cùng một cuộc phẫu thuật hay ghép thận trước, sau đó ghép tụy sau. Lựa chọn phù hợp sẽ phụ thuộc vào mức độ nghiêm trọng của tổn thương thận, sự sẵn có của người hiến tặng và sở thích của bạn.

Khi bạn đã được chấp nhận là ứng cử viên cho việc cấy ghép tuyến tụy, tên của bạn sẽ được đưa vào danh sách những người đang chờ được cấy ghép. Thời gian chờ đợi tùy thuộc vào nhóm máu của bạn cũng như có một người hiến tặng phù hợp.

Thời gian chờ đợi trung bình cho một ca cấy ghép tuyến tụy là khoảng 20 tháng. Thời gian chờ đợi trung bình cho một ca ghép thận-tụy đồng thời là khoảng 14 tháng.

Có một lối sống khỏe mạnh

Cho dù bạn đang chờ đợi một tuyến tụy được hiến tặng có sẵn hoặc cuộc phẫu thuật cấy ghép của bạn đã được lên lịch, điều quan trọng là phải giữ sức khỏe tốt nhất có thể để tăng cơ hội cấy ghép thành công.

• Uống thuốc theo quy định.

• Thực hiện theo các hướng dẫn về chế độ ăn uống và tập thể dục, đồng thời duy trì cân nặng hợp lý.

• Nếu bạn hút thuốc, hãy lên kế hoạch bỏ thuốc lá. Nói chuyện với bác sĩ của bạn nếu bạn cần giúp đỡ bỏ thuốc lá.

• Đến tất cả các cuộc hẹn với nhóm chăm sóc sức khỏe của bạn.

• Hãy tham gia vào các hoạt động lành mạnh, bao gồm cả những hoạt động có lợi cho sức khỏe tinh thần của bạn, chẳng hạn như thư giãn và dành thời gian cho gia đình và bạn bè.

Nếu bạn đang chờ đợi một tuyến tụy được hiến tặng, hãy đảm bảo rằng nhóm cấy ghép biết cách liên hệ với bạn mọi lúc.

Khi đã có tuyến tụy của người hiến tặng, nó phải được cấy ghép vào cơ thể người nhận trong vòng 18 – 24 giờ. Bạn nên chuẩn bị sẵn đồ đạc đã đóng gói và sắp xếp trước để di chuyển đến trung tâm cấy ghép.

Quá trình thực hiện

Trong quá trình

Các bác sĩ phẫu thuật thực hiện cấy ghép tuyến tụy cùng với thủ thuật gây mê toàn thân, vì vậy bạn sẽ bất tỉnh trong quá trình phẫu thuật. Bác sĩ gây mê sẽ bạn sử dụng thuốc dưới dạng khí thở qua mặt nạ hoặc tiêm thuốc dạng lỏng vào tĩnh mạch.

Sau khi bạn bất tỉnh:

• Một vết rạch được thực hiện ở giữa bụng của bạn.

• Bác sĩ phẫu thuật đặt tuyến tụy và một phần ruột non của người hiến tặng vào bụng dưới của bạn.

• Ruột của người hiến tặng được gắn vào ruột non hoặc bàng quang của bạn, và tuyến tụy của người hiến tặng được kết nối với các mạch máu cung cấp máu cho chân của bạn.

• Tuyến tụy của bạn thường được giữ nguyên để hỗ trợ tiêu hóa.

• Nếu bạn cũng đang được ghép thận, các mạch máu của quả thận mới sẽ được gắn vào các mạch máu ở phần dưới bụng.

• Niệu quản của thận mới - ống liên kết thận với bàng quang - sẽ được kết nối với bàng quang của bạn. Trừ khi thận của chính cơ thể bạn đang gây ra các biến chứng, chẳng hạn như huyết áp cao hoặc nhiễm trùng, chúng sẽ được giữ nguyên.

Nhóm phẫu thuật theo dõi nhịp tim, huyết áp và oxy trong máu của bạn trong suốt quá trình.

Phẫu thuật cấy ghép tuyến tụy thường kéo dài khoảng 3 – 6 giờ, tùy thuộc vào việc bạn ghép tụy đơn thuần hay ghép thận và tụy cùng một lúc.

Sau khi làm thủ thuật

Sau khi cấy ghép tuyến tụy của bạn, bạn có thể cần:

• Ở trong phòng chăm sóc đặc biệt trong một vài ngày. Các bác sĩ và y tá sẽ theo dõi tình trạng của bạn để xem các dấu hiệu biến chứng. Tuyến tụy mới của bạn sẽ bắt đầu hoạt động ngay lập tức. Nếu tuyến tụy cũ của bạn đã được giữ nguyên, nó vẫn tiếp tục thực hiện các chức năng khác của mình.

  Nếu bạn có một quả thận mới, nó sẽ tạo ra nước tiểu giống như quả thận của bạn đã làm khi chúng còn khỏe mạnh. Thường thì điều này bắt đầu ngay lập tức. Nhưng trong một số trường hợp, quá trình sản xuất nước tiểu có thể mất đến vài tuần trước khi trở lại.

• Dành khoảng một tuần trong bệnh viện. Sau khi ổn định, bạn sẽ được đưa đến khu vực phục hồi để tiếp tục hồi phục. Có thể bị đau nhức xung quanh vết mổ khi bạn đang hồi phục.

• Thường xuyên kiểm tra sức khỏe trong suốt quá trình hồi phục. Sau khi bạn xuất viện, cần theo dõi chặt chẽ trong 3 đến 4 tuần. Nhóm cấy ghép của bạn sẽ lên một lịch trình kiểm tra phù hợp với bạn. Trong thời gian này, nếu bạn sống ở một khu vực khác, bạn có thể phải ở gần trung tâm cấy ghép.

• Dùng thuốc trong suốt phần đời còn lại của bạn. Bạn sẽ cần dùng một số loại thuốc sau khi cấy ghép tuyến tụy. Các loại thuốc được gọi là thuốc ức chế miễn dịch giúp giữ cho hệ thống miễn dịch của bạn không tấn công tuyến tụy mới được cấy ghép. Các loại thuốc bổ sung có thể giúp giảm nguy cơ mắc các biến chứng khác, chẳng hạn như nhiễm trùng và huyết áp cao, sau khi cấy ghép.

Kết quả

Sau khi cấy ghép tuyến tụy thành công, tuyến tụy mới của bạn sẽ tạo ra insulin mà cơ thể cần, vì vậy bạn sẽ không cần liệu pháp insulin để điều trị bệnh tiểu đường loại 1 nửa.

Nhưng ngay cả với sự phù hợp tốt nhất có thể giữa bạn và người hiến tặng, hệ thống miễn dịch của bạn sẽ cố gắng đào thải tuyến tụy mới được cấp ghép.

Để tránh bị đào thải, bạn sẽ cần thuốc chống thải ghép để ức chế hệ thống miễn dịch của mình. Bạn có thể sẽ dùng những loại thuốc này trong suốt phần đời còn lại của mình. Vì thuốc ức chế hệ thống miễn dịch của bạn khiến cơ thể bạn dễ bị nhiễm trùng hơn, bác sĩ cũng có thể kê đơn thuốc kháng khuẩn, kháng vi-rút và kháng nấm.

Các dấu hiệu và triệu chứng cho thấy cơ thể bạn có thể đang đào thải tuyến tụy mới của bạn bao gồm:

• Đau bụng

• Sốt

• Đau quá mức tại vị trí cấy ghép

• Tăng lượng đường trong máu

• Nôn mửa

• Giảm đi tiểu

Nếu bạn gặp bất kỳ triệu chứng nào trong số này, hãy thông báo cho nhóm cấy ghép của bạn ngay lập tức.

Không có gì lạ khi những người ghép tụy gặp phải đợt thải ghép cấp tính trong vài tháng đầu tiên sau thủ thuật. Nếu bị như vậy, bạn sẽ cần phải quay lại bệnh viện để điều trị bằng các loại thuốc chống thải ghép khác.

Tỷ lệ sống sót khi cấy ghép tuyến tụy

Tỷ lệ sống sót khác nhau tùy theo loại thủ thuật và trung tâm cấy ghép.

Tỷ lệ đào thải tuyến tụy có xu hướng cao hơn một chút ở những người chỉ cấy ghép tuyến tụy. Không rõ tại sao kết quả tốt hơn cho những người vừa cấy ghép thận và tuyến tụy cùng một lúc. Một số nghiên cứu cho thấy rằng đó có thể là do việc theo dõi và phát hiện sự đào thải của một tuyến tụy trở nên khó khăn hơn so với tuyến tụy và thận.

Nếu tuyến tụy mới của bạn bị tổn thương, bạn có thể tiếp tục điều trị bằng insulin và cân nhắc việc cấy ghép lần thứ hai. Quyết định này sẽ phụ thuộc vào sức khỏe hiện tại của bạn, khả năng chịu đựng cuộc phẫu thuật và kỳ vọng của bạn để duy trì một chất lượng cuộc sống nhất định.

Đối phó và Hỗ trợ

Bạn có thể cảm thấy lo lắng hoặc quá tải trong khi chờ đợi cấy ghép. Hoặc bạn có thể lo lắng về việc bị đào thải, tái phát hoặc các vấn đề khác sau khi cấy ghép. Tìm kiếm sự hỗ trợ của bạn bè và các thành viên trong gia đình có thể giúp bạn đối phó trong thời gian này.

Nhóm cấy ghép của bạn cũng có thể hỗ trợ bạn với các nguồn hữu ích khác và các chiến lược đối phó trong suốt quá trình cấy ghép. Bạn có thể:

• Tham gia một nhóm hỗ trợ cho những người nhận cấy ghép. Trò chuyện với những người chia sẻ kinh nghiệm có thể giảm bớt mối quan tâm và lo lắng.

• Chia sẻ kinh nghiệm của bạn trên phương tiện truyền thông xã hội. Tương tác với những người đã có trải nghiệm tương tự có thể giúp bạn thích nghi với sự thay đổi của mình.

• Tìm các dịch vụ phục hồi chức năng. Nếu bạn đang trở lại làm việc, nhân viên xã hội có thể kết nối bạn với các dịch vụ phục hồi chức năng do địa phương cung cấp.

• Đặt mục tiêu và kỳ vọng thực tế. Nhận biết rằng cuộc sống sau khi cấy ghép có thể không giống hoàn toàn với cuộc sống trước khi cấy ghép. Có những kỳ vọng thực tế về kết quả và thời gian phục hồi có thể giúp giảm căng thẳng.

• Tự giáo dục bản thân. Tìm hiểu càng nhiều càng tốt về thủ thuật của bạn và đặt câu hỏi về những điều bạn không hiểu. Kiến thức là sức mạnh.

Các lựa chọn thuốc mới

Các nhà khoa học đang tích cực nghiên cứu các loại thuốc và phương pháp điều trị cho những người được cấy ghép tuyến tụy. Nghiên cứu hiện tại bao gồm việc so sánh và phát triển các phác đồ dùng thuốc chống thải ghép (ức chế miễn dịch) mới để giúp cơ thể không đào thải tuyến tụy mới cấy ghép.

Ví dụ, các nhà nghiên cứu đang nghiên cứu các cách để cá nhân hóa các chế độ duy trì ức chế miễn dịch bằng cách sử dụng theo dõi hệ thống miễn dịch.

Họ cũng nghiên cứu khả năng giảm liều thuốc ức chế miễn dịch, chẳng hạn như chất ức chế calcineurin, để giảm tác dụng phụ.

Chế độ ăn uống và dinh dưỡng

Sau khi cấy ghép tuyến tụy, bạn có thể cần điều chỉnh chế độ ăn uống để giữ cho tuyến tụy khỏe mạnh và hoạt động tốt. Duy trì cân nặng hợp lý thông qua chế độ ăn uống và tập thể dục có thể giúp ngăn ngừa nhiều biến chứng sau cấy ghép thường gặp, bao gồm nhiễm trùng, đau tim và loãng xương.

Nhóm cấy ghép của bạn thường bao gồm một chuyên gia dinh dưỡng, người có thể thảo luận về nhu cầu dinh dưỡng và chế độ ăn uống của bạn và trả lời bất kỳ câu hỏi nào sau khi cấy ghép.

Chuyên gia dinh dưỡng của bạn có thể cung cấp cho bạn một số lựa chọn và ý tưởng về thực phẩm lành mạnh để sử dụng trong kế hoạch dinh dưỡng của bạn. Các khuyến nghị của chuyên gia dinh dưỡng của bạn có thể bao gồm:

• Ăn ít nhất 5 phần trái cây và rau mỗi ngày

• Ăn thịt nạc, thịt gia cầm và cá

• Ăn bánh mì nguyên hạt, ngũ cốc và các sản phẩm khác

• Có đủ chất xơ trong chế độ ăn uống hàng ngày của bạn

• Uống sữa ít béo hoặc ăn các sản phẩm từ sữa ít béo khác để giúp duy trì mức canxi khỏe mạnh

Chuyên gia dinh dưỡng của bạn cũng có thể đề nghị:

• Hạn chế ăn mặn và natri bằng cách sử dụng các loại thảo mộc và gia vị tươi để nêm thực phẩm và tránh thực phẩm chế biến sẵn

• Hạn chế chất béo không lành mạnh, chẳng hạn như chất béo bão hòa trong bơ và thịt đỏ

• Hạn chế caffeine và tránh uống quá nhiều rượu

• Giữ đủ nước bằng cách uống đủ nước và các chất lỏng khác mỗi ngày

• Tránh bưởi và nước ép bưởi, lựu và cam Seville do ảnh hưởng của chúng đối với một nhóm thuốc ức chế miễn dịch (chất ức chế calcineurin)

• Tuân theo các thực hành an toàn thực phẩm để giảm nguy cơ nhiễm trùng

Tập thể dục

Tập thể dục và hoạt động thể chất nên là một phần thường xuyên trong cuộc sống của bạn sau khi cấy ghép tuyến tụy. Hoạt động thể chất có thể giúp bạn tiếp tục cải thiện sức khỏe thể chất và tinh thần tổng thể.

Sau khi cấy ghép, tập thể dục thường xuyên giúp tăng mức năng lượng và tăng sức mạnh. Nó cũng giúp bạn duy trì cân nặng hợp lý, giảm căng thẳng và ngăn ngừa các biến chứng sau cấy ghép thường gặp như huyết áp cao và tăng cholesterol.

Nhóm cấy ghép của bạn sẽ đề xuất một chương trình hoạt động thể chất dựa trên nhu cầu và mục tiêu cá nhân của bạn.

Ngay sau khi cấy ghép, hãy đi bộ nhiều nhất có thể. Sau đó, bắt đầu kết hợp nhiều hoạt động thể chất hơn vào cuộc sống hàng ngày của bạn, bao gồm tham gia ít nhất 30 phút tập thể dục mức độ vừa phải 5 ngày một tuần.

Đi bộ, đi xe đạp, bơi lội, rèn luyện sức bền ít tác động mạnh và các hoạt động thể chất khác mà bạn yêu thích đều có thể là một phần của lối sống lành mạnh, năng động sau khi cấy ghép. Nhưng hãy nhớ hỏi ý kiến của nhóm cấy ghép của bạn trước khi bắt đầu hoặc thay đổi thói quen tập thể dục sau cấy ghép.