CÂY MẶT QUỶ

Đặc điểm tự nhiên

Mặt quỷ là một loại cây mọc tỏa, thân leo có thể dài tới khoảng 10m. Lá cây có hình trứng rộng, đầu tù hoặc nhọn dài, phía cuống thường hẹp lại. Chiều dài lá khoảng 2 – 12,5cm, rộng khoảng 3 – 4cm. Lá nhẵn, hay có lông ở mặt dưới, phần cuống dài khoảng 1cm, mỗi lá thường có 4 – 6 cặp gân phụ.

Hoa có màu trắng xếp thành đầu hay thành hình tán ở ngọn nành với đường kính khoảng 6mm. Tràng có ống chứa lông ở vùng cổ, thùy 4 thon, cây có thể ra hoa quanh năm.

Quả hạch dính nhau có màu đỏ, rộng khoảng 8 – 10mm, gần như có hình cầu dẹp. Bề mặt quả xù xì, hình thù quái dị, đây cũng là lý do cây có tên mặt quỷ. Nhân quả cao 4mm, dày 2mm, mỗi nhân quả sẽ chứa 1 hạt.

Cây mặt quỷ mọc rất phổ biến ở những đồi có cây bụi hay rừng thưa tại nhiều tỉnh nước ta. Cây thường được tìm thấy mọc ở các bờ đất dưới chân đồi, ven suối. Người ta cũng hay gặp cây mặt quỷ mọc bò trên các cây bụi nơi đất khô trãi nắng miền trung từ Cao Bằng, Lạng Sơn, Quảng Ninh,…Trên thế giới, thường thấy cây mọc ở các nước nhiệt đới châu Á, Trung Quốc, Nhật Bản, châu Mỹ…

Bộ phận dùng, thu hái, chế biến

Bộ phận dùng: Rễ và lá của cây mặt quỷ là những bộ phận được sử dụng để bào chế dược liệu.

Thu hái: Lá và thân cây có thể thu hái quanh năm, riêng lá có thể dùng tươi đắp ngoài da. Còn rễ thường được thu hái vào mùa xuân hay mùa thu.

Chế biến: Sau khi đào về đem rửa sạch loại bỏ rễ con, ngâm nước ấm rồi cắt ngắn phơi khô.

Dược liệu đã được sơ chế khô cần cho vào đựng trong túi kín, để ở những nơi khô thoáng, tránh mối mọt, ẩm mốc.

Thành phần hóa học

Phân tích cho thấy, rễ cây mặt quỷ có các dẫn xuất anthraquinone và glucosid.

Tác dụng

+Chiết xuất từ lá có tính kháng khuẩn đối với Bacillus megaterium, B. subtilis, E. coli, K. pneumonia, M. luteus, P. aeruginosa, S. typhi, S. flexneri, S. aureus.

+Nghiên cứu đánh giá các chiết xuất dung môi khác nhau của lá cây mặt quỷ có tác dụng ổn định tế bào mast và chống phản vệ. Các chất chiết xuất từ lá methanolic, n-hexan và chloroform cho thấy chống lại sự thoái hóa tế bào mast ở màng bụng.

+Nghiên cứu gây sốc phản vệ ở chân động vật, sau đó được điều trị bằng chiết xuất ethanolic và n-hexan của lá cho thấy sự giảm phù nề đáng kể do giảm nồng độ albumin. Các hợp chất phenolic và flavonoid trong lá đã góp phần vào tác dụng ức chế sự phân hủy tế bào mast do kháng nguyên gây ra và chống phản vệ.

Công dụng

Cây mặt quỷ có vị cay, ngọt, tính hơi nóng sẽ có các công dụng sau đây:

+Điều trị đau nhức xương khớp.

+Điều trị giun sán, lỵ, tiêu chảy.

+Điều trị mẩn ngứa.

+Hỗ trợ điều trị viêm gan cấp tính.

+Điều trị bệnh tiểu đường, cao huyết áp.

+Điều trị tiêu chảy kiết lỵ, ăn không tiêu.

+Điều trị bệnh giang mai, bệnh lậu.

Liều dùng

Dược liệu có thể được dùng ngoài da nhưng phổ biến nhất là dùng ở dạng nước sắc. Liều lượng được khuyến cáo cho một ngày là khoảng từ 8 – 20g. Tuy nhiên, tùy thuộc vào mục đích sử dụng mà có thể điều chỉnh cho hợp lý. Nhất là khi kết hợp dùng được liệu chung với các vị thuốc khác.

Lưu ý khi sử dụng

Mặc dù có tác dụng trị bệnh rất tốt nhưng cây mặt quỷ lại có tính độc. Chính vì thế người bệnh tuyệt đối không được tự ý dùng dược liệu cho bất cứ mục đích nào. Để đảm bảo an toàn cho sức khỏe, trước khi dùng cần hỏi kỹ ý kiến thầy thuốc hoặc những người có chuyên môn.