CÂY SẬY

Đặc điểm tự nhiên

Sậy là một loại cây sống lâu năm có phần rễ bò dài và rất khỏe. Thân cây cao tới khoảng 2 – 4m, thẳng đứng, rỗng ở giữa và có đường kính khoảng 1,5 – 2cm.

Lá phẳng, nhẵn, hình dải hoặc hình mũi mác, dài khoảng 30 – 40cm, rộng khoảng 1 – 3,5cm. Phần mỏ lá nhọn kéo dài, mép lá ráp, các lá xếp ca nhau và ôm lấy thân ở phía gốc. Lưỡi bẹ có dạng vòng lông ngắn và lá thường khô vào mùa lạnh.

Hoa mọc thành từng cụm dạng chùy có màu tím hoặc tím nhạt, dài 15 – 45cm và hơi cong rũ. Phần cuống chung có lông mềm mọc dày đặc ở gốc, phần nhánh rất mảnh. Bông nhỏ mang khoảng 3 – 6 hoa, phần mày rất nhọn, xòe ra khi chín.

Cây sậy thường phân bố ở châu Á, châu Phi và châu Âu, có phân bố ở Ấn Độ, Trung Quốc, Lào…Ở Việt Nam, cây sậy mọc hoang ở những nơi ẩm ướt, đầm lầy (Ninh Bình, Quảng Ninh, Thái Bình, Bắc Ninh, Bắc Giang,…).

Bộ phận dùng, thu hái, chế biến

Bộ phận dùng: Rễ của cây sậy chính là bộ phận được sử dụng để bào chế dược liệu.

Thu hái: Dược liệu có thể được thu hái vào bất cứ khoảng thời gian nào trong năm. Nên chọn những rễ mọc về phía nước ngược, to mập có sắc trắng và hơi ngọt

Chế biến: Sau thu thu hái về, đem đi rửa sạch phần thân rễ nhiều lần với nước để loại bỏ lớp đất cát. Cắt bỏ những phần đốt có râu tua hoặc vỏ màu vàng đỏ. Tiếp theo, thái thành từng đoạn nhỏ rồi đem phơi nắng hoặc sấy khô.

Dược liệu đã qua sơ chế cần bảo quản trong túi kín ở nơi khô ráo, thoáng mát và tránh ánh nắng trực tiếp.

Thành phần hóa học

Lá sậy chứa: Cellulose, lignan, vitamin C. Ngoài ra còn có gramin, beta sitosterol, bufotenin.

Thân rễ chứa N, N-dimethyl-tryptamin, 5-methoxy-N-methyl tryptamin, bufotenin, dehydrobufotenin, acid paracouman, acid vanillin, acid ferulic.

Phần trên mặt đất chứa phytosterol, acid béo, vitamin F.

Tác dụng

 +Alcaloid gramin trong cây sậy liều nhỏ có thể gây tăng huyết áp ở chó nhưng liều cao gây hạ huyết áp. Tác dụng của gramin giống tác dụng của pseudoephedrin.

+In vitro, thuốc có tác dụng kháng khuẩn đối với liên cầu khuẩn dung huyết Beta.

+Hoa: cầm máu giải độc.

+Thân rễ: thanh nhiệt, lợi niệu, sinh tân chỉ khát, nhuận phế.

+Chồi non: thanh nhiệt, tả hỏa.

+Lá: cầm nôn, cầm tiêu chảy, nôn ra máu,…

+Rễ: thanh nhiệt, ra mồ hôi, tiêu khát, lợi tiểu,…

 Công dụng

Cây sậy có vị ngọt, tính hàn và sẽ có các công dụng sau đây:

+Điều trị bệnh viêm dạ dày.

+Điều trị bệnh viêm phế quản mãn tính.

+Điều trị cảm nóng, phát ban, đau buốt bàng quang.

+Điều trị thủy đậu thể nhỏ.

+Điều trị viêm não Nhật Bản B ở giai đoạn khởi phát và toàn phát chưa có biến chứng.

+Điều trị bại liệt ở trẻ em giai đoạn khởi phát.

+Điều trị viêm loét lợi, loét miệng, chảy máu, miệng hôi.

+Điều trị viêm thận cấp.

+Điều trị nôn mửa, viêm dạ dày cấp.

+Điều trị viêm phổi mủ, ho khạc ra đờm hôi tanh, trong đờm lẫn máu.

+Điều trị phế nhiệt kèm ho, khạc đờm đặc, áp xe phổi.

Liều dùng

Vị thuốc thường được dùng phổ biến bằng cách sắc lấy nước uống. Có thể kết hợp với các loại vị thuốc khác để nâng cao hiệu quả điều trị. Liều dùng được khuyến cáo cho một ngày vào khoảng từ 20 – 40g.

Lưu ý khi sử dụng

+Người dị ứng hoặc mẫn cảm với các thành phần nào của thuốc không nên sử dụng.

+Bệnh nhân bị cảm nắng nhưng không có hỏa hoặc trong trường hợp tân dịch chưa bị tổn thương thì không dùng.

+Bệnh nhân có tỳ vị hư hàn không nên sử dụng.