XUYÊN KHUNG

Giới thiệu về dược liệu

Xuyên khung (Ligusticum wallichii) là một loại cây thuộc họ Hoa tán (Apiaceae), có nguồn gốc từ Trung Quốc và được trồng ở nhiều nơi trên thế giới. Thân cây xuyên khung dài khoảng 50-100cm, có tán lá ở đỉnh, lá mọc so le, có hình bầu dục hoặc thuôn dài, dài khoảng 10-25cm. Hoa của cây xuyên khung mọc thành chùm ở đầu thân cây, màu trắng hoặc hồng nhạt. Quả của cây xuyên khung có hình dạng tròn hoặc bầu dục, có kích thước từ 2-4mm.

Cây xuyên khung phân bố rộng rãi ở các nước châu Á như Trung Quốc, Hàn Quốc, Nhật Bản và Việt Nam. Trong tự nhiên, loại cây này thường mọc ở độ cao từ 800-3000m trên mực nước biển. Ngoài ra, xuyên khung cũng được trồng ở nhiều nơi trên thế giới như Mỹ, châu Âu và châu Phi.

Bộ phận dùng, thu hái, chế biến

Bộ phận dùng để chế biến thuốc là rễ của cây Xuyên khung. Thông thường, rễ được thu hái vào mùa thu hoặc đông, khi thân cây đã rụng lá và trước khi hoa nở.

Sau khi thu hái, phần rễ của cây Xuyên khung được tách ra và rửa sạch bằng nước, sau đó cắt thành những miếng nhỏ và để khô dưới nắng hoặc sấy khô bằng máy sấy nhiệt độ thấp. Đối với các bài thuốc sử dụng rễ tươi, rễ Xuyên khung cũng có thể được tẩm đường hoặc hạt sen để tăng tính ngon miệng và dễ uống hơn. Sau khi chế biến xong, dược liệu Xuyên khung cần được bảo quản ở nơi khô ráo, thoáng mát và tránh ánh nắng trực tiếp để đảm bảo chất lượng và độ tươi mới của dược liệu.

Sau đó, dược liệu được đóng gói vào túi giấy hoặc túi nhựa có khả năng chống ẩm và bảo quản ở nơi khô ráo, thoáng mát và không ánh nắng trực tiếp.

Thành phần hóa học

Các nghiên cứu hiện đại đã xác định được nhiều thành phần hoạt chất trong dược liệu Xuyên khung, trong đó phải kể đến ligustilide, phthalides, coumarins, alkaloids, flavonoids, polysaccharides và các dẫn xuất khác. Trong đó, ligustilide và phthalides được coi là thành phần quan trọng nhất của Xuyên khung, chiếm đến 80% trọng lượng của tinh dầu. Các thành phần này có tác dụng giãn mạch, tăng cường lưu thông máu và ngăn ngừa đông máu. Ngoài ra, các flavonoids và polysaccharides cũng có tác dụng chống oxy hóa, giảm viêm, tăng cường miễn dịch và ngăn ngừa sự phát triển của các tế bào ung thư.

Tác dụng - Công dụng

Theo Y học cổ truyền

Theo Y học cổ truyền, Xuyên khung có vị cay, tính ấm. Xuyên khung quy kinh phế và tỳ, có tác dụng tăng cường tuần hoàn máu, giảm đau, thông huyết, chống co thắt, giúp giải độc gan, giảm viêm, giảm ho, kháng khuẩn và làm dịu các triệu chứng của kinh nguyệt không đều, khí huyết uất và đau bụng kinh. Ngoài ra, Xuyên khung còn được sử dụng để điều trị đau đầu, mất ngủ, tê bì và các bệnh liên quan đến đường hô hấp.

Theo Y học hiện đại

Có nhiều nghiên cứu đã được thực hiện để tìm hiểu về công dụng của Xuyên khung trong y học hiện đại. Một số kết quả nghiên cứu đáng chú ý là:

• Nghiên cứu năm 2017 đã chỉ ra rằng Xuyên khung có tác dụng giảm đau và chống viêm. Đặc biệt, thành phần chính của Xuyên khung là Ligustilide có khả năng ngăn chặn sản xuất prostaglandin E2, một chất gây viêm trong cơ thể. Ngoài ra, Ligustilide cũng có tác dụng giảm đau cơ và tăng cường lưu thông máu.

• Một nghiên cứu khác cho thấy rằng Xuyên khung có khả năng tăng cường miễn dịch và kháng khuẩn. Thành phần Ferulic acid trong Xuyên khung đã được chỉ ra là có tác dụng kháng khuẩn, đặc biệt là đối với vi khuẩn Staphylococcus aureus và Streptococcus pyogenes. Ngoài ra, các thành phần trong Xuyên khung cũng có khả năng tăng cường sức đề kháng của cơ thể.

• Một số nghiên cứu khác cũng cho thấy rằng Xuyên khung có tác dụng làm giảm huyết áp, chống oxy hóa và bảo vệ gan.

Tuy nhiên, vẫn cần thêm nhiều nghiên cứu lâm sàng để chứng minh tính hiệu quả của Xuyên khung trong việc điều trị các bệnh lý khác.

Cách dùng - Liều dùng

Dưới đây là một số bài thuốc chữa bệnh được sử dụng trong Y học cổ truyền có chứa thành phần Xuyên khung và liều lượng sử dụng:

• Bài thuốc chữa suy nhược cơ thể: Xuyên khung 6g, Cam thảo 6g, Đương quy 6g, Hoàng kỳ 6g, Đại táo đỏ 6g, Thục địa 15g, Nhục thung dung 15g, Bạch thược 15g, Hương phụ 3g. Sắc uống chia làm 2-3 lần trong ngày.

• Bài thuốc tiêu đờm tán ứ: Xuyên khung 12g, Trần bì 9g, Hoàng kỳ 9g, Ngũ vị tử 9g, Táo nhân 12g, Cam thảo 6g, Bạch truật 6g. Sắc uống chia làm 2-3 lần trong ngày.

• Bài thuốc chữa đau đầu: Xuyên khung 10g, Đương quy 10g, Sơn thù 10g, Hắc hạ thủ 10g, Cam thảo 6g, Hồng hoa 6g. Sắc uống chia làm 2-3 lần trong ngày.

Liều lượng trên chỉ mang tính chất tham khảo. Trước khi sử dụng bất kỳ loại thuốc nào, cần tư vấn ý kiến của bác sĩ hoặc dược sĩ để đảm bảo an toàn và hiệu quả trong điều trị bệnh.

Lưu ý

Khi sử dụng Xuyên khung (Ligusticum wallichii) để chữa bệnh, cần lưu ý những điều sau đây:

• Đối với phụ nữ có thai và cho con bú, nên tham khảo ý kiến ​​bác sĩ trước khi sử dụng Xuyên khung.

• Không sử dụng Xuyên khung nếu bạn đang dùng thuốc chống đông máu hoặc có tiền sử chảy máu.

• Không sử dụng quá liều Xuyên khung vì có thể gây ra tình trạng buồn nôn, chóng mặt và đau đầu.

• Nếu sử dụng Xuyên khung dưới dạng thuốc sắc, hãy tuân thủ đúng liều lượng và cách sử dụng theo hướng dẫn của bác sĩ hoặc chuyên gia y tế.

• Nếu bạn có bất kỳ dấu hiệu phản ứng nào sau khi sử dụng Xuyên khung, hãy ngưng sử dụng ngay lập tức và tìm kiếm sự giúp đỡ y tế.