DIẾP CÁ

Đặc điểm tự nhiên

Diếp cá là loài cây thảo, sống lâu năm, cao 20 - 40 cm. Cây có thân ngầm màu trắng ít lông, mọc bò ngang trong đất, rễ mọc ra từ các mấu. Thân nhẵn mọc đứng, màu tím đỏ hoặc xanh lục. 

Cuống lá dài, hình trụ tròn, có bẹ. Lá hình tim hoặc đầu nhọn xếp so le; mặt trên của lá màu lục sẫm, mặt dưới màu tím, dọc theo gân của cả 2 mặt lá có ít lông; lá kèm cũng có lông ở mép. Lá có 7 gân chính mọc toả từ cuống.

Cụm hoa mọc ở ngọn thân thành bông dài 2 - 2,5cm, mang nhiều hoa nhỏ màu vàng nhạt, tổng bao gồm 4 lá bắc màu trắng giống cánh hoa, hoa nhị 3 và không có bao.

Mùa hoa quả: Tháng 5-7.

Diếp cá thuộc loại cây ưa ẩm và hơi chịu bóng, thường mọc ở đất ẩm, nhiều mùn dọc theo các bờ khe suối, mương nước trong thung lũng và ở vùng đồng bằng, Cây sinh trưởng gần như quanh năm, mạnh nhất trong mùa xuân hè. Ở Việt Nam, cây mọc hoang dại ở các tỉnh miền núi, trung du và đồng bằng. Độ cao đến 1500m (Sa Pa). Cây còn được trồng ở nhiều nơi để làm rau và làm thuốc. Ở vùng thị trấn Tam Đảo và núi Ngọc Linh, diếp cá mọc nhiều đến mức ảnh hưởng tới cây trồng.

Bộ phận dùng, thu hái, chế biến

Bộ phận dùng: Toàn bộ cây đều có thể sử dụng làm dược liệu.

Thu hái: Dược liệu có thể được thu hái bất kỳ thời điểm nào trong năm, nhưng tốt nhất là vào mùa hạ khi cây có sức tăng trưởng mạnh nhất.

Chế biến: Dược liệu có thể được dùng tươi hoặc đem phơi khô dùng dần.

Bảo quản dược liệu đã qua chế biến ở nơi khô ráo, thoáng mát và tránh ẩm ướt.

Thành phần hóa học

Rau diếp cá chứa thành phần hóa học rất đa dạng, bao gồm tinh dầu, decanoyl acetaldehyd, methyl-n-Nonykelton, calcium sulfate, quercitrin, hyperin, myrcene, capric acid, reynountrin, calcium chloride, afzefin, rutin, isoquercitrin, camphene, limonene, stearic acid, oleic acid,…

Tác dụng

+Tính kháng khuẩn rộng: Tinh dầu trong diếp cá có khả năng ức chế các loại virus như: virus gây bệnh herpes (HSV-1), virus gây bệnh cúm, HIV chủng 1 ở người (HIV-1), các vi khuẩn tụ cầu vàng, liên cầu khuẩn dung huyết, phế cầu khuẩn, trực khuẩn lỵ, nấm…

+Tác dụng lợi tiểu: Tính chất lợi tiểu này do chất quercitrin và các chất vô cơ chứa trong diếp cá. Dung dịch có 1/100.000 phân tử lượng quercitrin vẫn còn tác dụng lợi tiểu rất mạnh. Chất isoquercitrin cũng có tác dụng lợi tiểu.

+Tác dụng giảm ho: Tiêm dịch dấp cá dưới da nhận thấy ho thuyên giảm nhưng không có tác dụng giãn phế quản hay long đờm.

+Tác dụng lợi tiểu: Thực nghiệm trên ếch cho thấy nước sắc từ ngư tinh thảo có tác dụng giãn mạch và tăng lượng nước tiểu được bài tiết.

+Tác dụng kháng virus: Nước sắc từ rau diếp cá có tác dụng ức chế sự phát triển của virus echo và virus cúm ở cơ thể người.

Công dụng

Diếp cá có vị chua cay, mùi tanh của cá, tính mát hơi có độc và sẽ có các công dụng sau đây:

+Điều trị sốt ở trẻ nhỏ.

+Điều trị viêm phổi.

+Điều trị ho lao có máu hoặc ho đờm kèm theo mủ.

+Điều trị hội chứng thận hư.

+Điều trị sỏi đường tiết niệu và viêm niệu quản.

+Điều trị viêm tuyến tiền liệt cấp.

+Hỗ trợ điều trị ung thư phổi.

+Điều trị bệnh trĩ (lòi dom).

+Điều trị viêm âm đạo.

+Điều trị lỵ cấp, viêm ruột cấp và nhiệt tả lỵ mùa hè.

+Điều trị mụn nhọt sưng đỏ nhưng chưa mưng mủ.

+Điều trị đau mắt đỏ do trực khuẩn mủ xanh.

+Điều trị đái buốt, đái dắt.

+Hỗ trợ điều trị sỏi thận.

+Điều trị chứng táo bón và đại tiện khó khăn.

+Điều trị viêm phổi và viêm phế quản.

+Điều trị chứng phế ung gây nôn ra máu và mủ.

Liều dùng

Có thể dùng diếp cá ở dạng sắc, dùng ăn trực tiếp, điều trị tại chỗ,… Liều dùng tham khảo: 15 – 60g/ ngày.

Lưu ý khi sử dụng

+Không dùng diếp cá cho bệnh nhân bị sung huyết não và mất ngủ.

+Không nên sử dụng cho những người có mụn nhọt thể âm hoặc người có hư hàn.