KHỔ QUA

Giới thiệu về dược liệu

- Tên khoa học: Momordica charantia

- Họ: Bầu bí (Cucurbitaceae)

- Tên gọi khác: Mướp đắng, Mướp mủ, Lương qua, Cẩm lệ chi, Mác khấy (Tày)

Đặc điểm thực vật

Khổ qua là cây dây leo, thân có góc cạnh, có lông tơ ở ngọn. Lá mọc so le, mép có răng cưa đều, mặt dưới màu nhạt hơn mặt trên, trên gân lá có lông ngắn.

Hoa đực và hoa cái mọc riêng lẻ ở nách lá, cùng gốc, có cuống dài, cánh hoa màu vàng nhạt.

Quả hình thoi, trên mặt có nhiều u nổi lên, quả chưa chín có màu vàng xanh, khi chín có màu vàng hồng, trong quả có hạt dẹt, quanh hạt có màng màu đỏ máu như màng gấc.

Phân bố, sinh thái

Khổ qua mọc ở miền nam Trung Quốc (Phúc Kiến, Quảng Đông, Quảng Tây, Giang Tô, Triết Giang) và một số nước Đông Nam Á như Malaysia, Philipin. Khổ qua được trồng ở khắp các tỉnh trong nước ta. 

Bộ phận dùng, thu hái, chế biến

Quả, lá và hạt đều được dùng để làm thuốc. Quả thu hái khi có màu vàng lục, dùng tươi. Hạt lấy ở quả chín, phơi khô. Lá, rễ thu hoạch quanh năm, dùng tươi.

Mùa thu hái quả vào các tháng 5, 6, 7. 

Thành phần hóa học 

Quả có chứa polysaccharid, saponin (nhóm cucurbitacin, oleanan, ursan và các saponin steroid), flavonoid và các hợp chất phenol; ngoài ra còn có các acid amin, chất béo khoáng chất,  vitamin B, C, betain, protein (0,6%).

Hạt có dầu béo, momordicosid A, B. Lá chứa momordicin I, II, III; cucurbitan triterpenoid, alkaloid (vicin).

Tác dụng - Công dụng 

Ngoài công dụng làm thức ăn, khổ qua còn được dùng để chữa ho, tắm cho trẻ trừ rôm sẩy, chữa sốt, hạ đường huyế, làm thuốc gây nôn, thuốc tẩy trong những bệnh về đường mật, chữa giun, trị tiểu đường, bệnh gan mật, chữa ho, sốt, đái buốt, phù thũng; dùng ngoài trị nhọt.

Cách dùng - Liều dùng 

Sắc uống: 8-20g. Hoặc đốt tồn tính, uống.

Lưu ý

- Người tỳ vị hư hàn, ăn Khổ qua sẽ bị thổ tả, bụng đau

- Đối với người sử dụng nhiều khổ qua có thể bị đầy bụng, ăn uống khó tiêu, tiêu lỏng.

- không nên sử dụng cho những trường hợp có biểu hiện hạ đường huyết vì khổ qua có đặc tính hạ đường huyết.

- Phụ nữ có thai không nên sử dụng khổ qua vì có thể gây co thắt tử cung, xuất huyết dẫn tới hư thai hoặc sinh non.