CÂY THUỐC DÒI

Đặc điểm tự nhiên

Cây thuốc dòi, sở dĩ nó có tên thuốc dòi do người ta thường sử dụng nó để tiêu diệt dòi bọ trong mắm. Đây là loại cây thân thảo nhỏ, sống thành bụi. Cây cao khoảng 15 – 20cm. Thân màu tím, lá tím, trên thân có lông và cành mềm. Thân rễ có mấu, cành thường ngắn, có lông cứng.

Lá cây thuốc dòi mọc so le, hiếm khi đối xứng. Lá dài 4 – 9cm, rộng 1,5 – 2,5cm, có lá kèm, hình mác, hẹp. Gân lá và 2 mặt đều có lông cứng đặc biệt ở mặt dưới. Có 3 gân lá nổi rõ, xuất phát từ cuống. Cuống lá dài khoảng 5mm có lông trắng.

Cụm hoa thường có cả hoa đực và hoa cái, mọc thành xim co ở kẽ lá. Hoa cái mang bầu nhụy dạng elip hoặc hình thoi, đường kính 0,8 – 1mm. Quả có đường kính 1,5 – 1,8mm, bao hoa mang lông, quả mang 9 đường gân hoặc 4 cạnh, đỉnh quả có 2 nhánh như 2 răng nhọn. Quả có màu trắng, sáng, màu vàng tối hoặc màu sáng nâu, hình trứng. Cây ra hoa khoảng tháng 7 – 8, có quả tháng 8 – 10.

Cây thuốc dòi thường mọc hoang và dễ dàng tìm thấy ở những nơi đất ẩm ướt. Cây thuốc dòi phân bố ở một số vùng như Ấn Độ, bán đảo Đông Dương, Philippin, Malaysia,…Ở Việt Nam, dược liệu có thể dễ dàng tìm thấy ở những vùng đất ẩm, bỏ hoang, phân bố ở cả 3 miền. Cây cỏ dòi có thể được trồng để thu hoạch làm thuốc.

Bộ phận dùng, thu hái, chế biến

Bộ phận dùng: Lá, thân và rễ của cây thuốc dòi được sử dụng để bào chế dược liệu.

Thu hái: Cây có thể được thu hái quanh năm nhưng thời điểm thích hợp nhất là vào tháng 5-8 hằng năm bởi đây là lúc cây phát triển mạnh. Thu hái vào thời điểm này đảm bảo dược liệu có dược tính mạnh và phẩm chất tốt.

Chế biến: Thuốc dòi có thể dùng tươi hoặc rửa sạch, thái nhỏ, phơi khô dùng dần.

Bảo quản dược liệu nơi khô ráo, thoáng mát, tránh ánh nắng mặt trời và nơi có độ ẩm cao.

Thành phần hóa học

Toàn cây có chứa chất nhầy.

Tác dụng

+Tác dụng kháng viêm: Nghiên cứu từ trường đại học Dược Quảng Đông trên chuột bị loét da do Staphylococcus aureus, cây thuốc dòi có khả năng giảm sưng, làm lành vết loét nhờ khả năng làm giảm interleukin-1.

+Tác dụng tăng cường miễn dịch: Công thức phối hợp của các cao chiết từ các dược liệu cây thuốc dòi, dây có, hoàng liên ô rô, Gừng có tác dụng làm gia tăng chỉ số thực bào, tăng cường miễn dịch không đặc hiệu.

+Tác dụng hạ đường huyết: Nghiên cứu trên chuột thí nghiệm cho thấy thành phần trong dịch chiết cây thuốc dòi có tiềm năng trong việc giảm mức đường huyết, và ít nhiều có khả năng duy trì mức đường huyết ổn định ở thời gian tương đối dài sau khi ngưng điều trị.

Công dụng

Cây thuốc dòi có vị ngọt hơi nhạt, tính mát và sẽ có các công dụng sau đây:

+Điều trị viêm sưng vú, đinh nhọt và tụ máu do chấn thương.

+Điều trị viêm mũi sưng đau.

+Điều trị đau họng, ho do viêm họng, cảm mạo.

+Điều trị sâu răng.

+Điều trị ho lâu ngày, ho do lao.

+Điều trị tiểu buốt, tắc tia sữa.

+Điều trị lao phổi.

+Điều trị đau dạ dày do nhiễm vi khuẩn Hp.

+Điều trị mụn nhọt và vết bỏng.

Liều dùng

Cây bọ mắm được sử dụng ở dạng sắc, vắt lấy nước uống hoặc dùng ngoài. Mỗi ngày dùng từ 10 – 20g.

Lưu ý khi sử dụng

+Tránh sử dụng cho phụ nữ có thai vì có thể gây động thai và sảy thai.

+Bệnh nhân bệnh tiểu đường, huyết áp thấp,...nên hỏi ý kiến bác sĩ trước khi sử dụng.

+Không nên lạm dụng thuốc với mục đích giải nhiệt lợi tiểu, vì có thể dẫn đến tình trạng mất nước, rối loạn điện giải.