CÀ CUỐNG

Giới thiệu về dược liệu 

Cà cuống hay còn gọi là Cà dương, Long Sắt..., tên khoa học là Lethocerus indicus. 

Loài cà cuống này thường sống ở đầm lầy, sông suối, ao hồ, ... ở các nước như Ấn Độ, Nga, Việt Nam, ... Hiện nay, ở nước ta, cà cuống được tìm thấy ở những vùng có nhiều sông từ Bắc vào Nam, đặc biệt là vùng đồng bằng sông Cửu Long, nhưng do điều kiện môi trường ngày càng ô nhiễm nên cà cuống ngày càng ít và rất khó săn bắt.

Cà cuống được sử dụng nhiều làm gia vị trong các món ăn

Đặc điểm của cà cuống

Khi còn nhỏ, cà cuống trông rất giống gián. Đầu nhỏ, mắt to tròn. Thân của chúng màu nâu xám, hình lá, dẹt, dài trung bình khoảng 7-8 cm, rộng khoảng 3 cm, trên thân có nhiều sọc đen bóng. Phần ngực của cà cuống chiếm khoảng 1/3 thân, có 6 chân dài. Phần bụng màu vàng nhạt phủ đầy lông mịn và có đôi cánh mảnh mai và cứng cáp. 

Còn cà cuống đực, trên người còn có hai cái túi nhỏ khác gọi là bọng cà cuống chứa chất lỏng rất thơm, thường được dùng làm vũ khí khi kẻ thù tấn công. Người ta thường lấy chất lỏng này để sản xuất tinh dầu cà cuống có mùi thơm của quế. 

Hơn nữa, càng cuống còn là nguyên liệu để chế biến thành các món ăn với rất nhiều thành phần dinh dưỡng, giúp hỗ trợ điều trị một số tình trạng bệnh cho con người.

Cà cuống thường sống và ăn máu và dịch của nhiều loài như thủy sinh, côn trùng, tôm, rắn, cá, thậm chí cả ếch nhái ... 

Mùa sinh sản của chúng là từ tháng 5 đến tháng 8 dương lịch. Cách chúng đẻ trứng cũng tương tự ốc sên, đẻ thành túi bao quanh thân lúa hoặc cỏ nằm sát mặt nước. Thời gian phát triển của trứng khoảng 10 ngày, từ lúc ấp đến khi trưởng thành hơn 1 tháng. 

Cà cuống rất ưa sáng nên ban đêm chúng thường di chuyển đến những nơi có ánh đèn điện.

Bộ phận dùng làm thuốc 

Bộ phận dùng làm thuốc là thịt, trứng và tinh dầu: 

• Thịt, trứng: cà cuống sau khi bắt về nhà cắt bỏ cánh, thường là loại tươi hoặc hấp chín, sau đó cắt nhỏ và dùng làm gia vị đặc biệt sử dụng trong các món ăn. Cơ quan này có một lượng rất cao protein, lipid và vitamin. 

• Tinh dầu chiết xuất từ ​​cà cuống đực là chất lỏng trong suốt giống như nước lọc, có mùi thơm dịu đặc trưng. 

Tinh dầu thu được như sau: 

• Lật bụng Cà cuống xuống sao cho lưng ngửa lên. 

• Dùng đầu nhọn của thanh tre hoặc đầu dao rạch ngang giữa cặp chân thứ ba. 

• Lật bụng Ka Kuong xuống để lộ 2 Túi đựng Tinh dầu.

• Dùng nhíp để tiếp cận và kéo túi tinh dầu ra. Cẩn thận để không làm rách túi. 

• Bơm túi để hút hết tinh dầu vào một chai sạch, khô, có nắp đậy kín. 

Tinh dầu tùy theo kích thước của cà cuống to hoặc nhỏ. Trung bình mỗi con 0,02 ml; Khoảng 1000 con đực thu thập được khoảng 20 ml.

Thành phần hóa học 

Năm 1957, Adolf Butenandt và Nguyễn Đăng Tâm đã sử dụng 3ml tinh dầu Cà Cuống để nghiên cứu và cho thấy rằng tinh dầu Cà Cuống là chất ưa béo, nhiệt độ sôi 168-170 ° C, chiết suất n25D = 1.416, không thay đổi tính chất khi chưng cất. 

Quang phổ hồng ngoại cho thấy a dải cụ thể của este cacbonat ở 5,80 μm và xác định chất thơm của dầu Ca cuong có công thức thô là C6H11OCOCH3 với cấu trúc trans-Δ-2-hexene-1-axetat. Được xác định là hexanol axetat.

Tác dụng - Công dụng 

Theo y học hiện đại 

Trong các thí nghiệm y học, tinh dầu cà cuống được sử dụng với liều lượng thấp như một chất kích thích tâm thần để gây hưng phấn và cải thiện một chút hoạt động tình dục. Vì vậy, có thể dùng trong các trường hợp nam giới yếu sinh lý.

Người ta còn tổng hợp ra tinh dầu cà cuống nhân tạo có mùi vị giống tinh dầu thiên nhiên nhưng chất lượng kém hơn.

Theo y học cổ truyền 

Trong đông y, cà cuống là loại dược liệu có vị ngọt, cay, tính bình, không độc, có tác dụng bổ thận, tráng dương, lợi tiêu hóa. 

Trong dân gian, nó được luộc hoặc chiên sau khi thu lấy gói tinh dầu. 

Nó có thể để nguyên con, hấp cách thủy, bỏ cánh rồi băm nhỏ dùng làm nước chấm bánh cuốn hoặc gia vị đặc biệt cho nước dùng món bún thang.

Tinh dầu Cà cuống được dùng như thịt, trứng của chúng. 

Cách dùng - Liều dùng 

Bản thân cà cuống khi đi tìm mồi, gặp cá lớn, nó sẽ lao vào bám theo, tìm chỗ chích tinh dầu, ngay lập tức con mồi tê liệt, lăn quay ra và tiến hành hút máu. 

Cà cuống khi bị con vật khác rượt đuổi, nó sẽ phun tinh dầu này khiến kẻ thù ngửi thấy mùi khét và phải rút lui. 

Vào mùa sinh sản, cà cuống đực tiết ra tinh dầu làm cho cà cuống cái có mùi và bay theo, để tìm nơi an toàn để giao phối. Trên thực nghiệm, dùng với liều lượng nhỏ có tác dụng hưng phấn hệ thần kinh và hưng phấn cơ quan sinh dục, nhưng dùng liều lượng lớn có thể gây độc. 

Người ta thường sử dụng dầu cà cuống với liều lượng rất nhỏ khi ăn các thức ăn nhiều mỡ, nhiều thịt như bánh cuốn, bún. Hiện nay, bên cạnh tinh dầu cà cuống tự nhiên, người ta đã tổng hợp được tinh dầu cà cuống nhân tạo, tuy nhiên mùi vị không hoàn toàn giống với tinh dầu cà cuống tự nhiên.

Lưu ý

Cà cuống dùng với liều lượng nhỏ có tác dụng hưng phấn hệ thần kinh và kích thích bộ phận sinh dục, nhưng khi dùng liều lượng lớn có thể gây độc.

Người ta thường dùng dầu Cà với liều lượng rất nhỏ khi ăn các món nhiều thịt, mỡ như bánh cuốn, bún thang.