Giới thiệu về dược liệu

Cúc bách nhật, loại dược liệu được cho là có vị ngọt, tính bình giúp hạ huyết áp, trị tiêu lỏng ở trẻ em, chữa hen suyễn, giảm ho. Vị thuốc này thường được sử dụng uống đơn lẻ hoặc dùng kết hợp với các thảo dược khác với liều lượng từ 6 – 12g.

• Tên gọi khác: Bách nhật bạch, Nở ngày, Thiên kim hồng, Hoa bi, Bách nhật hồng, Bạch nhật, Thiên nhật hồng.

• Tên khoa học: Gomphrena globosa

• Họ: Dền – Amaranthaceae

Đặc điểm của cây thuốc

Cúc bách nhật là cây thân thảo sống hàng năm. Thân cây này nhỏ, phân nhánh và hình trụ, vỏ ngoài thô, màu hoa cà, màu xanh lam. Chiều cao trung bình của cây trưởng thành khoảng 40-60 cm.

Bên ngoài cơ thể có lông mềm. Cành hơi vuông. Cả thân và cành đều bị chẻ đốt. Các đốt có xu hướng lớn hơn các bộ phận thân. Lá cúc là loại lá đơn, đầu nhọn hoặc hơi cùn. Các lá mọc đối nhau ở hai bên cành hay gốc. Cuống lá ngắn, khoảng 0,5-1 cm. Phần trên và phần dưới được bao phủ bởi những sợi lông nhỏ. Các lá dài 5-10 cm, rộng 2-5 cm. Các lá có phiến lá hình trứng.

Hoa cúc có nhiều màu sắc khác nhau. Nó có thể có màu trắng, tím, đỏ hoặc hồng. Đường kính hoa từ 1,5-2 cm.

Bộ phận dùng, thu hái, chế biến

Loại cây này được tìm thấy ở hầu hết các nước nhiệt đới, nhiều nhất phải kể đến Việt Nam hoặc Trung Quốc. Cây cúc bách nhật được trồng làm cảnh hoặc mọc hoang.

Bộ phận sử dụng làm thuốc

Cụm hoa là bộ phận có giá trị dược liệu cao của cúc bách nhật, được sử dụng làm thuốc chữa bệnh trong y học cổ truyền.

Thu hái – Tiền xử lý

Bông hoa được hái mang về rửa sạch, phơi hoặc sấy cho đến khi khô hẳn, chúng thường được thu hái vào mùa Hạ hoặc mùa Thu.

Thành phần hóa học

Nghiên cứu thành phần của cụm hoa cúc bách nhật, các nhà khoa học chiết được một số chất như: Izoamaranthin, betaxyamin và amanthin. Riêng betaxyamin bao gồm các loại:

• GomphreninI

• Gomphrenin II

• Gomphrenin III

• Gomphrenin V

• Gomphrenin VI

Cúc bách nhật là một loại hoa không những được sử dụng để làm cảnh mà còn là loại dược liệu rất có ích

Tác dụng - Công dụng

Tính vị

• Tính bình

• Vị ngọt

Tác dụng dược lý của cúc bách nhật

Dược liệu cúc bách nhật có công dụng làm mát tạng can, tán ứ, giảm ho, hạ áp, làm sáng mắt, bình suyễn.

Chủ trị

Cúc bách nhật được sử dụng trong điều trị các bệnh lý sau:

• Ho

• Viêm phế quản

• Huyết áp cao

• Viêm loét da

• Hen suyễn

• Đau đầu do phong hỏa

• Bệnh kiết lỵ

• Suy giảm thị lực

• Chướng bụng, tiêu lỏng ở trẻ em

Cách dùng - Liều dùng

Mỗi ngày từ 6 – 12g tùy theo đối tượng và mục đích trị bệnh

Bài thuốc sử dụng cúc bách nhật

Chữa trẻ em hay khóc về đêm

• Đem sắc hỗn hợp cụm hoa cúc bách nhật 5g, xác ve sầu 3g, cúc hoa 2g. Có thể thêm ít đường cho dễ uống.

Chữa ho, ho ra máu, ho lao, ho gà

• Đem sắc hỗn hợp cụm hoa cúc bách nhật 10g, long nha thảo 9g để sử dụng.

Chữa tình trạng hen suyễn, viêm khí phế quản

• Đem sắc thành bột hỗn hợp cụm hoa cúc bách nhật 6g, bảy lá 1 hoa 6g, lá nhót 10g, tỳ bà diệp 6g sử dụng 2 lần uống trong ngày.

Chữa mắt mờ, mắt đỏ sưng đau, trẻ em kinh phong

• Đem sắc hỗn hợp cụm hoa cúc bách nhật 15g, cầu đàng 15g, cương tầm 6g, cúc hoa 2g. Có thể dùng độc vị hoa 2g sắc uống để chữa mắt mờ, trẻ em kinh phong.

Lưu ý

Không dùng cúc bách nhật cho:

• Đối tượng bị dị ứng với một trong các thành phần của cúc bách nhật

• Người bị huyết áp thấp