DÂM BỤT

Đặc điểm tự nhiên

Dâm bụt là một loại cây nhỏ cao 1 - 2m hoặc cây nhỡ cao 4 - 5m. Thân hình trụ, tròn, nhẵn, màu nâu xám. Lá đơn, móc so le, có cuống dài, hình bầu dục, gốc tròn, đầu nhọn, mép có răng cưa to, mặt trên sẫm bóng, mặt dưới nhẵn, có lá kèm hình chỉ dài và nhọn.

Hoa to, mọc đơn độc ở kẽ lá, có cuống dài, lưỡng tính, màu đỏ, tiểu đài có 6 - 7 mảnh hình chỉ. Đài gồm 5 lá đài, màu lục dính vào nhau thành hình ống. Tràng có 5 cánh, rời nhau, phiến rộng, mỏng hẹp. Bộ nhị đơn gồm nhiều nhị dính liền nhau bởi chỉ nhị thành một ống dài mang những bao phấn, 5 lá noãn dính nhau thành một bầu thượng 5 ô, mỗi ô chứa hai dây noãn theo kiểu noãn trung trụ. Vòi dài nằm trong ống nhị, đầu nhụy có 5 núm.

Quả nang tròn, chứa nhiều hạt.

Dâm bụt được trồng khắp nơi ở Châu Á. Tại Việt Nam, Dâm bụt được trồng để làm cảnh ở vườn nhà, công viên hoặc trồng dày làm hàng rào. Đây là loài cây ưa sáng, ưa ẩm, có khả năng tái sinh mạnh, có thể nhân giống bằng giâm cành hoặc gốc ghép.

Bộ phận dùng, thu hái, chế biến 

Bộ phận dùng: Lá tươi, vỏ thân, vỏ rễ và hoa của cây dâm bụt đều được sử dụng để bào chế dược liệu.

Thu hái: Dược liệu có thể được thu hái quanh năm.

Chế biến: Sau khi thu hái, rửa sạch dược liệu và loại bỏ những tạp chất. Có thể dùng tươi hoặc phơi khô, sấy khô để dùng dần.

Bảo quản dược liệu ở những nơi thoáng mát, khô ráo.

Thành phần hóa học

Lá Dâm bụt chứa chất nhầy, ester, acid acetic, beta-sitosterol, caroten.

Hoa Dâm bụt chứa flavonoid (quercetin, kaempferol, cyanidin-3,5-diglucoside, cyanidin-3-sophoroside-3-glucosid), alkaloid I và II, vitamin (thiamin, riboflavin, acid ascorbic, beta caroten), chất nhầy…

Tác dụng

+Tác dụng giảm cholesterol, hạ áp của dâm bụt: Theo nghiên cứu, dâm bụt có thể làm giảm mức cholesterol. Cholesterol gây xơ vữa thành mạch dẫn đến các bệnh lý tim mạch. Điều này là do saponin trong cây liên kết với cholesterol và ngăn cản hấp thu của nó trong cơ thể.Ngoài ra, còn có tác dụng hạ áp và điều hòa lưu lượng máu.

+Tác dụng giúp hỗ trợ giảm cân: Cây chứa nhiều chất dinh dưỡng, flavonoid, khoáng chất. Lượng chất chống oxy hóa cao thúc đẩy trao đổi chất nên dâm bụt có lợi cho việc giảm cân. Ngoài ra, cây còn làm giảm hấp thu chất béo và carbohydrate, thích hợp cho người muốn giảm cân. Nhờ khả năng lợi tiểu, trọng lượng nước của cơ thể cũng được giảm.

+Tác dụng giảm lượng đường trong máu của dâm bụt: Một nghiên cứu cho thấy dùng chiết xuất hoa dâm bụt uống trong 21 ngày làm giảm đường huyết từ 41- 46%. Cơ chế liên quan đến acid ferulic. Một trong những polyphenol của hoa giúp kích thích tiết insulin và tăng nhạy cảm của nó với mô ngoại biên

+Tác dụng tăng cường hệ thống miễn dịch: Các nghiên cứu cho thấy chiết xuất hoa dâm bụt giúp các tế bào chống lại viêm nhiễm. Đây là một trong những yếu tố ảnh hưởng đến miễn dịch cơ thể. Vì vậy, để tăng cường khả năng phòng vệ tự nhiên của cơ thể, có thể sử dụng trà từ hoa dâm bụt.

+Trong điều trị rụng tóc từng vùng: Trong một thử nghiệm lâm sàng điều trị bệnh rụng tóc từng vùng, đã cho bệnh nhân dùng thuốc gội đầu làm từ Dâm bụt, Sapidus trifoliatus, Origanum vulgare, Me rừng, Đa tròn lá, dầu chải tóc làm từ Dâm bụt, Cam thảo dây, Nhọ nồi, Clitoria terneata trong dầu vừng; và uống thuốc sắc từ Xuyên tâm liên, Tiểu hồi, Piccrorrhiza kurroa, Sena indica, Carum copocum ptychotis, có 80% bệnh nhân (gồm cả nam và nữ, 10 – 45 tuổi, bệnh căn khác nhau) sau 6 tháng điều trị đã đạt kết quả khả quan.

+Tác dụng bảo vệ chống lại ung thư da: Nghiên cứu cho thấy, bôi chiết xuất dâm bụt trước khi tiếp xúc tia UV và hóa chất benzoyl peroxide giúp khôi phục một phần mức độ các enzym bảo vệ ngăn ngừa tổn thương tế bào.

Công dụng

Dâm bụt có vị ngọt, hơi đắng, nhớt và sẽ có các công dụng sau đây:

+Điều trị kiết lỵ ra máu mũi.

+Điều trị mụn nhọt, sưng đau, đỏ nóng có mủ mà không vỡ được.

+Điều trị bạch đới, mộng tinh, tiểu buốt, lỵ.

+Điều trị mất ngủ.

+Điều trị khó ngủ, hồi hộp, tiểu đỏ.

+Điều trị kinh nguyệt không đều, thấy kinh sớm, vòng kinh ngắn hoặc ra nhiều máu, rong huyết.

+Điều trị quai bị, đau mắt.

Liều dùng

Dùng 15-30g/ngày vỏ, rễ và lá.

Lưu ý khi sử dụng

Trước khi thực hiện bài thuốc, cần ngâm và rửa sạch vị thuốc Bông bụt cùng với nước muối. Điều này sẽ giúp bạn phòng ngừa tình trạng nhiễm trùng dẫn đến bội nhiễm. Đặc biệt là khi dùng ngoài.