Giới thiệu dược liệu

Hồng bì được sử dụng làm dược liệu trong Đông y với công dụng: Lợi tiêu hóa, tiêu phù, long đờm, giảm ho, cầm nôn mửa, hạ nhiệt – giảm sốt... dùng để làm thuốc chữa một số bệnh như cảm sốt, ho, ho có đờm, bệnh dạ dày, đau thượng vị, đau bụng kinh,…

• Tên thường gọi: Hồng bì

• Tên gọi khác: Hoàng bì, Quất bì, Quất hồng bì, Tơ nua, Quả lâu hoa đỏ...

• Tên khoa học: Clausena lansium (Lour.) Skeels.

• Họ: họ Cam (Rutaceae).

Hồng bì được sử dụng làm dược liệu trong Đông y với công dụng: Lợi tiêu hóa, tiêu phù, long đờm, giảm ho,…

Đặc điểm tự nhiên, Phân bố

Đặc điểm tự nhiên

Hồng bì là một loại cây thân gỗ, cao 3 – 6 m hoặc có thể lên tới 10m. Cành cây sần sùi do có nhiều hạch, màu xám đen. 

Lá cây dạng lá kép, mọc so le, dài khoảng 30 - 35 cm, có khoảng 7 – 9 lá chét hình trứng hoặc hình trái xoan. Lá chét dài 5 – 14 cm, rộng 3 – 7 cm, gốc lệch, đầu nhọn, mép uốn lượn, mặt dưới có gân lá nổi rõ, phiến lá 2 mặt nhẵn. Phía cuống lá hơi tròn, nhẵn.

Hoa có màu trắng gồm 4 – 5 cánh, mọc thành chùm, nở hoa ở ngọn. 

Quả có màu vàng và có lông tơ, hình cầu, đường kính khoảng 1,5 cm, có một hạt bên trong quả, phần thịt có vị chua ngọt và mùi thơm. 

Mùa hoa: tháng 3 – 4

Mùa quả: 6-8.

Phân bố 

Hồng bì phân bố chủ yếu ở khu vực miền nam Trung Quốc, các nước Đông Nam Á và Ấn Độ. Cây Hồng bì thường mọc hoang và được trồng làm thuốc. 

Tại Việt Nam, Hồng bì mọc hoang và được trồng nhiều ở các tỉnh miền Bắc nước ta để lấy quả ăn.

Bộ phận dùng, thu hái, chế biến, bảo quản

Bộ phận dùng

Quả gần chín, rễ và lá.

Thu hái, chế biến

Vào bất cứ thời gian nào trong năm, ta đều có thể thu hái các phần rễ hay lá. Nhưng thời điểm thích hợp nhất chính là vào mùa thu. 

Quả nên hái khi đã chín, như vậy mới có giá trị cao, thường vào khoảng từ tháng 6 – 8.

Quả sau khi hái về, cắt bổ dọc rồi đem phơi nắng cho khô (Hồng bì hoặc Hoàng bì)

Rễ hái về thường nạo lấy vỏ rồi đem phơi khô (Hoàng bì căn hay Hồng bì căn)

Bảo quản

Bảo quản trong bọc kín, cất trữ nơi thoáng mát, tránh tiếp xúc trực tiếp với ánh nắng mặt trời. Thỉnh thoảng nên đem ra để phơi lại, phòng nấm mốc hay mối mọt.

Thành phần hóa học

• Hạt Hồng bì chứa: lansumamid A, B,C… và nhiều loại tinh dầu pynen, sabinene, myreen, limonen,…

• Lá chứa neoclausenamid, cycloclausenamid, clausenamid,…

• Rễ chứa heptaphylin, dehydroindicolacton…

Tác dụng – Công dụng

Theo Đông y, Hồng bì có một số tác dụng như:

• Lợi tiêu hóa

• Giảm ho

• Cầm nôn mửa

• Hạ nhiệt – giảm sốt

• Long đờm

• Tiêu phù

Do đó, Hồng bì thường được dùng để làm thuốc chữa một số bệnh như cảm sốt, ho, ho có đờm, bệnh dạ dày, đau thượng vị, đau bụng kinh…

Tuy nhiên, nhiều nghiên cứu chỉ ra rằng, tùy vào những bộ phận khác nhau của Hồng bì mà có tính vị và công dụng không giống nhau, ví dụ:

• Phần lá có vị cay hơi đắng và tình bình, hơi ấm. Tác dụng trị ho, sốt do cảm cúm, cảm nắng, tiêu đờm…

• Phần quả có vị chua và ngọt dễ chịu, tính hơi ấm. Tác dụng chống ho, tiêu đờm, kích thích tiêu hóa, cầm nôn...

• Phần hạt và vỏ rễ có vị đắng, cay nhẹ và tính hơi ấm. Tác dụng giảm đau nhức xương khớp, lợi tiêu hóa, ăn uống không ngon...

Cách dùng – Liều dùng

Giảm đau do viêm họng

Ngậm quả Hồng bì (khoảng 2 quả) cùng vài hạt muối 

Ngậm 3 – 4 lần mỗi ngày.

Giải cảm, hạ sốt

Dùng 30g lá Hồng bì tươi rửa sạch, đem phơi khô. 

Sắc uống cho đến khi ra mồ hôi là được.

Hỗ trợ hệ tiêu hóa, ăn ngon miệng hơn

Dược liệu

• 30g rễ Hồng bì 

• 20g rễ Sử quân 

• 20g quả Khế 

Sao vàng các dược liệu trên rồi sắc nước uống. 

Nên uống nhiều lần mỗi ngày, trong nhiều ngày liên tiếp.

Phòng ngừa cảm cúm

6 – 10g lá Hồng bì khô hoặc 20-30g lá Hồng bì tươi đem sắc thuốc uống.

Dùng liên tục trong 3 – 5 ngày.

Hoặc sử dụng Bài thuốc Hoàng bì long nhãn diệp thang

Dược liệu

• 30g lá Hồng bì 

• 30g lá Nhãn 

• 15g dã Cúc hoa

Đem sắc uống các dược liệu trên. Uống 3 lần/tuần. 

Điều trị đau dạ dày

Hạt của quả Hồng bì đem phơi hoặc sấy khô rồi đem sao cho thơm trên lửa nhỏ rồi tán thành bột mịn.

Mỗi lần sử dụng khoảng 10g bột này pha với nước uống trực tiếp. 

Sử dụng 2-3 lần mỗi ngày.

Lưu ý

Thành phần của dược liệu có thể gây nên một số tác dụng phụ đối với những người mẫn cảm với các thành phần của thuốc, vì vậy chú ý ngừng sử dụng khi có biểu hiện bất thường.

Phụ nữ có thai, cho con bú cần thận trọng khi sử dụng.

Người suy yếu, mắc bệnh nặng lâu ngày nên cân nhắc khi sử dụng.

Tham khảo ý kiến bác sĩ trước khi sử dụng.