ĐAU DÂY THẦN KINH SINH BA

Tổng quát

Đau dây thần kinh sinh ba là một tình trạng đau mãn tính ảnh hưởng đến dây thần kinh sinh ba, dây thần kinh này dẫn truyền cảm giác từ mặt đến não của bạn. Nếu bạn bị đau dây thần kinh sinh ba, ngay cả những kích thích nhẹ lên mặt chẳng hạn như đánh răng hoặc trang điểm - cũng có thể gây ra một cơn đau dữ dội.

Ban đầu bạn có thể gặp các cơn đau ngắn, nhẹ. Nhưng chứng đau dây thần kinh sinh ba có thể tiến triển và gây ra những cơn đau kéo dài hơn, thường xuyên hơn. Đau dây thần kinh sinh ba ảnh hưởng đến phụ nữ thường xuyên hơn nam giới và nó có nhiều khả năng xảy ra ở những người trên 50 tuổi.

Do có nhiều lựa chọn điều trị khác nhau, nên việc bị đau dây thần kinh sinh ba không nhất thiết có nghĩa là bạn phải chịu đựng một cuộc đời đau đớn. Các bác sĩ thường có thể kiểm soát chứng đau dây thần kinh sinh ba bằng thuốc, tiêm hoặc phẫu thuật.

Triệu chứng

Các triệu chứng đau dây thần kinh sinh ba có thể bao gồm một hoặc nhiều dạng sau:

• Các đợt đau dữ dội, nhói, có thể cảm thấy như bị điện giật

• Các cơn đau tự phát được kích hoạt bởi những việc như chạm vào mặt, nhai, nói hoặc đánh răng

• Các cơn đau kéo dài từ vài giây đến vài phút

• Các cơn đau kéo dài nhiều ngày, vài tuần, vài tháng hoặc lâu hơn

• Đau nhức liên tục, cảm giác nóng rát có thể xảy ra trước khi nó phát triển thành cơn đau giống như co thắt của đau dây thần kinh sinh ba

• Đau ở các khu vực được cung cấp bởi dây thần kinh sinh ba, bao gồm má, hàm, răng, lợi, môi, hoặc ít thường xuyên hơn ở mắt và trán

• Đau thường ảnh hưởng đến một bên của khuôn mặt, mặc dù có thể ảnh hưởng đến cả hai bên của khuôn mặt

• Đau tập trung tại một chỗ hoặc lan rộng ra

• Các cơn đau trở nên thường xuyên và dữ dội hơn theo thời gian

Khi nào đến gặp bác sĩ

Nếu bạn bị đau mặt, đặc biệt là cơn đau kéo dài, tái phát hoặc cơn đau không thuyên giảm do thuốc giảm đau không kê đơn, hãy đến gặp bác sĩ.

Đau dây thần kinh sinh ba thường gây ra các triệu chứng đau trên khuôn mặt

Nguyên nhân

Trong chứng đau dây thần kinh sinh ba, chức năng của dây thần kinh sinh ba bị gián đoạn. Thông thường, vấn đề là sự tiếp xúc giữa mạch máu bình thường - trong trường hợp này là động mạch hoặc tĩnh mạch - và dây thần kinh sinh ba ở đáy não. Sự tiếp xúc này gây áp lực lên dây thần kinh và khiến nó hoạt động sai.

Đau dây thần kinh sinh ba có thể xảy ra do lão hóa hoặc có thể liên quan đến bệnh đa xơ cứng hoặc một chứng rối loạn tương tự làm tổn thương lớp vỏ myelin bảo vệ một số dây thần kinh nhất định. Đau dây thần kinh sinh ba cũng có thể do khối u chèn ép dây thần kinh sinh ba.

Một số người có thể bị đau dây thần kinh sinh ba do tổn thương não hoặc các bất thường khác. Trong các trường hợp khác, chấn thương phẫu thuật, đột quỵ hoặc chấn thương mặt có thể là nguyên nhân gây ra chứng đau dây thần kinh sinh ba.

Nhiều tác nhân có thể gây ra cơn đau do đau dây thần kinh sinh ba, bao gồm:

• Cạo râu

• Chạm vào khuôn mặt của bạn

• Ăn

• Uống rượu

• Đánh răng

• Đang nói

• Trang điểm

• Gặp phải một cơn gió nhẹ

• Mỉm cười

• Rửa mặt

Chẩn đoán

Bác sĩ sẽ chẩn đoán đau dây thần kinh sinh ba chủ yếu dựa trên mô tả của bạn về cơn đau, bao gồm:

• Loại. Đau liên quan đến đau dây thần kinh sinh ba là đột ngột, giống như sốc và ngắn.

• Vị trí đau. Các bộ phận trên khuôn mặt của bạn bị ảnh hưởng bởi cơn đau sẽ cho bác sĩ biết nếu dây thần kinh sinh ba có liên quan.

• Tình trạng. Đau liên quan đến đau dây thần kinh sinh ba thường do kích thích nhẹ của má bạn, chẳng hạn như do ăn uống, nói chuyện hoặc thậm chí gặp phải một cơn gió mát.

Bác sĩ có thể tiến hành nhiều xét nghiệm để chẩn đoán đau dây thần kinh sinh ba và xác định nguyên nhân cơ bản gây ra tình trạng của bạn, bao gồm:

• Khám thần kinh. Sờ và kiểm tra các bộ phận trên khuôn mặt của bạn có thể giúp bác sĩ xác định chính xác vị trí cơn đau đang xảy ra. Các bài kiểm tra phản xạ cũng có thể giúp bác sĩ xác định xem các triệu chứng của bạn là do dây thần kinh bị chèn ép hay một tình trạng khác.

• Chụp cộng hưởng từ (MRI). Bác sĩ có thể yêu cầu chụp MRI đầu của bạn để xác định xem bệnh đa xơ cứng hoặc khối u đang gây ra chứng đau dây thần kinh sinh ba. Trong một số trường hợp, bác sĩ có thể tiêm thuốc nhuộm vào mạch máu để xem các động mạch và tĩnh mạch và làm nổi bật dòng chảy của máu (chụp mạch cộng hưởng từ).

Đau mặt của bạn có thể do nhiều bệnh lý khác nhau gây ra, vì vậy việc chẩn đoán chính xác là rất quan trọng. Bác sĩ có thể yêu cầu các xét nghiệm bổ sung để loại trừ các tình trạng khác.

Điều trị

Điều trị đau dây thần kinh sinh ba thường bắt đầu bằng thuốc. Tuy nhiên, theo thời gian, một số người mắc phải tình trạng này có thể ngừng đáp ứng với thuốc hoặc họ có thể gặp các tác dụng phụ khó chịu. Đối với những người này, tiêm hoặc phẫu thuật là các lựa chọn điều trị đau dây thần kinh sinh ba khác có thể được tiến hành.

Nếu tình trạng là do một nguyên nhân khác, chẳng hạn như bệnh đa xơ cứng, bác sĩ sẽ điều trị tình trạng cơ bản trước.

Thuốc 

Để điều trị đau dây thần kinh sinh ba, bác sĩ thường sẽ kê đơn thuốc để giảm bớt hoặc chặn các tín hiệu đau được gửi đến não của bạn.

• Thuốc chống co giật. Các bác sĩ thường kê toa carbamazepine (Tegretol, Carbatrol, những loại khác) cho chứng đau dây thần kinh sinh ba và nó đã được chứng minh là có hiệu quả trong việc điều trị tình trạng này. Các loại thuốc chống co giật khác có thể được sử dụng để điều trị đau dây thần kinh sinh ba bao gồm oxcarbazepine (Trileptal), lamotrigine (Lamictal) và phenytoin (Dilantin, Phenytek). Các loại thuốc khác, bao gồm clonazepam (Klonopin) và gabapentin (Neurontin, Gralise, những loại khác), cũng có thể được sử dụng.

Nếu thuốc chống co giật bạn đang sử dụng bắt đầu mất tác dụng, bác sĩ có thể tăng liều hoặc chuyển sang loại khác. Tác dụng phụ của thuốc chống co giật có thể bao gồm chóng mặt, lú lẫn, buồn ngủ và buồn nôn.

• Thuốc chống co thắt. Thuốc làm giãn cơ như baclofen (Gablofen, Lioresal) có thể được sử dụng một mình hoặc kết hợp với carbamazepine. Các tác dụng phụ có thể bao gồm lú lẫn, buồn nôn và buồn ngủ.

• Tiêm botox. Các nghiên cứu nhỏ đã chỉ ra rằng tiêm onabotulinumtoxinA (Botox) có thể làm giảm cơn đau do đau dây thần kinh sinh ba ở những người không dùng thuốc.

Phẫu thuật

Các lựa chọn phẫu thuật cho chứng đau dây thần kinh sinh ba bao gồm:

• Vi phẫu giải ép mạch máu. Thủ thuật này bao gồm việc di dời hoặc cắt bỏ các mạch máu tiếp xúc với rễ sinh ba để ngăn dây thần kinh bị trục trặc. Trong quá trình giải ép vi mạch, bác sĩ sẽ rạch một đường sau tai ở phía bạn bị đau. Sau đó, thông qua một lỗ nhỏ trên hộp sọ của bạn, bác sĩ phẫu thuật của bạn sẽ di chuyển bất kỳ động mạch nào tiếp xúc với dây thần kinh sinh ba ra khỏi dây thần kinh và đặt một tấm đệm mềm giữa dây thần kinh và động mạch.

  Nếu một tĩnh mạch đang chèn ép dây thần kinh, bác sĩ phẫu thuật có thể loại bỏ nó. Các bác sĩ cũng có thể cắt một phần dây thần kinh sinh ba (cắt dây thần kinh) trong quá trình này nếu động mạch không đè lên dây thần kinh.

  Giải ép vi mạch có thể loại bỏ hoặc giảm đau thành công, nhưng cơn đau có thể tái phát ở một số người. Giải ép vi mạch có một số rủi ro, bao gồm giảm thính lực, yếu mặt, tê mặt, đột quỵ hoặc các biến chứng khác. 

• Xạ phẫu lập thể não (dao Gamma). Trong quy trình này, bác sĩ phẫu thuật sẽ hướng một liều bức xạ tập trung vào gốc của dây thần kinh sinh ba. Thủ thuật này sử dụng bức xạ để làm tổn thương dây thần kinh sinh ba và làm giảm hoặc loại bỏ cơn đau. Tình trạng thuyên giảm xảy ra dần dần và có thể mất đến một tháng.

  Phương pháp xạ phẫu lập thể não thành công trong việc loại bỏ cơn đau cho đa số mọi người. Nếu cơn đau tái phát, quy trình có thể được lặp lại. Tê mặt có thể là một tác dụng phụ của quá trình điều trị này.

Ngoài ra, các thủ thuật khác có thể được sử dụng để điều trị chứng đau dây thần kinh sinh ba, chẳng hạn như cắt rễ thần kinh.