Đặc điểm tự nhiên
Thân cây dừa nước là thân ngầm mọc dưới mặt đất, bên dưới là hệ thống rễ chằng chịt, chỉ có lá và cuống hoa mọc ngược lên trên mặt đất.
Lá dừa nước to, khá giống lá dừa với chiều dài từ 5 – 8 m và có lá chét nhỏ, thuôn dài.
Cuống lá to, tròn, cứng chắc với bẹ lá phình to.
Cây dừa nước từ 10 năm tuổi trở lên mới bắt đầu ra hoa và kết quả.
Hoa dừa nước là cụm hoa cái có hình cầu ở đầu ngọn và các các cành phía dưới mang các hoa đực có màu đỏ hoặc vàng, cụm hoa dài khoảng 60 – 90cm.
Mỗi buồng dừa lớn chứa từ 40 – 60 quả nhỏ mọc ép vào nhau. Quả hạch hóa gỗ mọc sát nhau thành một cụm hình cầu màu mận sậm, mọc trên một cuống duy nhất với đường kính có thể đến 25 cm. Bên trong quả chứa phôi nhũ, lúc còn non có màu trong suốt, sau đó chuyển thành màu trắng, mềm, bên trong chứa nhân cứng, vị rất thanh mát. Cây sinh sôi nhờ hạt khô rụng đi và trôi theo dòng nước, phân tán đi nơi khác.
Hoa dừa nước thường nở vào tháng 6 – 7. Có thể thấy trái dừa nước mọc quanh năm nhưng tập trung phát triển nhiều nhất là vào tháng 8 – 10 và tháng 2.
Dừa nước mọc ở những vùng nước lợ và thường mọc thành từng dãy ở ven sông, kênh rạch hoặc ở các vùng đầm lầy ven sông, ven biển. Dừa nước mọc nhiều ở ven các bờ biển và sông chảy vào từ Ấn Độ Dương đến các đảo Thái Bình Dương. Tại Việt Nam, cây phân bố chủ yếu ở các tỉnh miền Tây Nam Bộ.
Bộ phận dùng, thu hái, chế biến
Bộ phận dùng: Phôi nhũ trong quả được sử dụng để bào chế thuốc.
Thu hái: Trái dừa nước mọc quanh năm nhưng tập trung nhiều nhất vào tháng 8 – 10 hoặc tháng 2. Nhân dân thường thu hái khi thấy cuống dừa cúi xuống.
Chế biến: Khi thu hái về, đem tách riêng từng quả, sau đó chẻ đôi rồi sử dụng thìa nạo phần cơm bên trong. Cùi dừa nước thường được dùng ăn để giải khát và thanh nhiệt.
Thành phần hóa học
Dừa nước chứa nhiều thành phần dinh dưỡng hơn dừa thông thường, bao gồm chất béo, protein, đường, vitamin C, khoáng chất,…
Tác dụng
+Hỗ trợ điều trị tiểu đường type 2: Hàm lượng axit amino và chất xơ trong dừa nước làm tăng độ nhạy cảm với insulin và ngăn chặn quá trình hấp thu đường, từ đó giúp hạ đường huyết và ngăn ngừa các biến chứng ở bệnh nhân tiểu đường.
+Tác dụng hạ áp: Với hàm lượng kali và acid lauric dồi dào, dừa lá còn có thể tác dụng giãn mạch và điều hòa huyết áp.
+Tác dụng ngăn ngừa táo bón: Dừa lá chứa nhiều chất lỏng, vitamin, chất xơ và khoáng chất. Những thành phần này có tác dụng tăng cường nhu động ruột, duy trì lượng chất lỏng trong ruột kết và giảm nguy cơ táo bón.
+Tác dụng điều hòa kinh nguyệt: Với tác dụng làm mát, bổ sung dừa lá thường xuyên có thể điều hòa kinh nguyệt và trị các vấn đề liên quan như bế kinh, thống kinh, máu kinh ra ít,…
+Tác dụng phòng ngừa rối loạn tiêu hóa: Axit lauric trong dừa lá sau khi được dung nạp sẽ chuyển thành monolaurin – thành phần có tác dụng ức chế ký sinh trùng và vi khuẩn gây hại ở đường ruột, từ đó làm giảm nguy cơ rối loạn tiêu hóa.
+Tác dụng nuôi dưỡng làn da: Ăn dừa lá thường xuyên có thể duy trì độ ẩm cho da và ngăn ngừa lão hóa.
Liều dùng
Người ta thường dùng dừa nước trực tiếp hoặc chế biến thành các món ăn giải khát, thanh nhiệt. Dừa nước không có tính độc nên có thể sử dụng lượng từ 100 – 300g/ngày.
Lưu ý khi sử dụng
+Không nên dùng dừa nước cho người có tạng âm (da xanh tái, ăn uống chậm tiêu, hay bị tiêu chảy, ít khát nước, bắp thịt mềm, chậm chạp).
+Dùng quá nhiều dừa nước có thể gây ớn lạnh, đầy bụng, khó chịu và buồn nôn.
+Tránh ăn dừa lá trước khi chơi thể thao nhằm hạn chế tình trạng chân tay yếu và thiếu độ dẻo dai.