SIÊU ÂM ĐỘNG MẠCH CẢNH

Tổng quan

Siêu âm động mạch cảnh là một thủ thuật an toàn, không đau, sử dụng sóng âm thanh để kiểm tra lưu lượng máu lưu thông qua các động mạch cảnh.

Hai động mạch cảnh nằm ở mỗi bên cổ. Chúng cung cấp máu từ tim đến não của bạn.

Siêu âm động mạch cảnh giúp kiểm tra các động mạch cảnh bị tắc hoặc hẹp (có thể làm tăng nguy cơ đột quỵ). Kết quả của xét nghiệm có thể giúp bác sĩ xác định phương pháp điều trị nhằm giảm nguy cơ đột quỵ.

Tại sao cần thực hiện

Siêu âm động mạch cảnh được thực hiện để kiểm tra các động mạch cảnh bị thu hẹp, làm tăng nguy cơ đột quỵ.

Các động mạch cảnh thường bị thu hẹp do sự tích tụ của các mảng bám - được tạo thành từ chất béo, cholesterol, canxi và các chất khác lưu thông trong máu. Chẩn đoán và điều trị sớm động mạch cảnh bị hẹp có thể làm giảm nguy cơ đột quỵ.

Bác sĩ sẽ đề nghị siêu âm động mạch cảnh nếu bạn có cơn thiếu máu cục bộ thoáng qua (TIA) hoặc một số loại đột quỵ. Bên cạnh đó, bác sĩ có thể đề nghị siêu âm động mạch cảnh nếu bạn có các tình trạng bệnh lý làm tăng nguy cơ đột quỵ, bao gồm:

• Huyết áp cao

• Bệnh tiểu đường

• Cholesterol cao

• Tiền sử gia đình bị đột quỵ hoặc bệnh tim

• Cơn thiếu máu cục bộ thoáng qua gần đây (TIA) hoặc đột quỵ

• Âm thanh bất thường trong động mạch cảnh (bruit), được bác sĩ phát hiện bằng ống nghe

• Bệnh động mạch vành

Để tầm soát các mạch máu bị thu hẹp hoặc tắc nghẽn ở các khu vực khác của cơ thể, bạn có thể cần các xét nghiệm bổ sung, bao gồm:

• Siêu âm ổ bụng. Bạn có thể được siêu âm bụng để kiểm tra các tình trạng ảnh hưởng đến mạch máu hoặc các cơ quan trong ổ bụng của bạn.

• Kiểm tra chỉ số mắt cá chân-cánh tay. Xét nghiệm này đo và so sánh huyết áp giữa mắt cá chân và cánh tay của bạn. Xét nghiệm cho thấy lưu lượng máu đến chân của bạn bị giảm hoặc các mạch máu bị tắc nghẽn.

• Nghiệm pháp gắng sức (cardiac stress test). Xét nghiệm này cho biết tim của bạn hoạt động tốt như thế nào khi gắng sức, chẳng hạn như khi tập thể dục. Kết quả có thể cho thấy lưu lượng máu lưu thông đến tim kém.

Bác sĩ cũng có thể yêu cầu các xét nghiệm hình ảnh để phát hiện bệnh động mạch vành.

Các ứng dụng khác của siêu âm động mạch cảnh

Bác sĩ có thể yêu cầu siêu âm động mạch cảnh để:

• Đánh giá lưu lượng máu qua động mạch sau khi phẫu thuật loại bỏ các mảng xơ vữa (cắt nội mạc động mạch cảnh)

• Đánh giá vị trí và hiệu quả của stent, một ống lưới được đặt trong động mạch cảnh để cải thiện lưu lượng máu 

• Xác định vị trí của các cục máu đông (tụ máu) có thể ngăn máu lưu thông

• Phát hiện các bất thường khác của động mạch cảnh có thể làm gián đoạn quá trình máu lưu thông

Bạn cần chuẩn bị như thế nào?

Bạn có thể thực hiện các bước sau để chuẩn bị cho quá trình siêu âm động mạch cảnh của mình:

• Hãy gọi điện trước ngày xét nghiệm để xác nhận thời gian và địa điểm.

• Mặc một chiếc áo sơ mi thoải mái không có cổ hoặc hở cổ.

• Không đeo vòng cổ hoặc hoa tai lủng lẳng.

Trừ khi bác sĩ của bạn hoặc phòng xét nghiệm X quang đưa ra những hướng dẫn đặc biệt, bạn không cần phải chuẩn bị bất kỳ điều gì khác.

Quá trình thực hiện

Cơ chế hoạt động

Một kỹ thuật viên (bác sĩ siêu âm) tiến hành xét nghiệm bằng một thiết bị cầm tay nhỏ được gọi là đầu dò. Đầu dò phát ra sóng âm thanh và ghi lại tiếng vang khi sóng dội ra khỏi các mô, cơ quan và tế bào máu.

Máy tính chuyển các sóng âm thanh vọng lại thành hình ảnh trực tiếp trên màn hình. Bác sĩ X quang có thể sử dụng siêu âm Doppler, cho phép quan sát máu chảy qua các động mạch. Trong siêu âm Doppler, tốc độ dòng máu được chuyển thành đồ thị.

Siêu âm động mạch cảnh thường mất khoảng 30 phút.

Trong quá trình

Bạn có thể sẽ được nằm ngửa khi siêu âm. Kỹ thuật viên siêu âm (bác sĩ siêu âm) có thể thay đổi tư thế đầu của bạn để có thể tiếp cận bên cổ của bạn tốt hơn.

Bác sĩ siêu âm sẽ thoa một lớp gel ấm lên da phía trên vị trí của mỗi động mạch cảnh. Gel giúp truyền sóng siêu âm qua lại. Sau đó, bác sĩ siêu âm nhẹ nhàng đưa đầu dò vào bên cạnh cổ của bạn.

Bạn sẽ không cảm thấy bất kỳ cảm giác khó chịu nào trong quá trình này. Nếu bạn có cảm giác khó chịu, hãy nói với bác sĩ siêu âm.

Kết quả

Một bác sĩ chuyên về xét nghiệm hình ảnh (bác sĩ X quang) sẽ xem xét kết quả xét nghiệm của bạn, sau đó chuẩn bị báo cáo cho bác sĩ đã chỉ định xét nghiệm.

Bác sĩ X quang cũng có thể thảo luận về kết quả xét nghiệm với bạn ngay sau khi làm thủ thuật. Bác sĩ chỉ định xét nghiệm sẽ giải thích cho bạn siêu âm động mạch cảnh cho thấy điều gì và nó có ý nghĩa gì đối với bạn.

Nếu xét nghiệm cho thấy bạn có nguy cơ bị đột quỵ, bác sĩ có thể đề nghị các biện pháp sau, tùy thuộc vào mức độ tắc nghẽn trong động mạch của bạn:

• Có một chế độ ăn uống lành mạnh, bao gồm trái cây, rau và bánh mì và ngũ cốc nguyên hạt và hạn chế chất béo bão hòa.

• Tập thể dục thường xuyên.

• Giữ cân nặng hợp lý.

• Không hút thuốc và tránh tiếp xúc khói thuốc.

• Dùng thuốc để giảm cholesterol trong máu và huyết áp.

• Dùng thuốc để ngăn ngừa cục máu đông.

• Thực hiện thủ thuật phẫu thuật để loại bỏ các mảng bám (mảng xơ vữa) động mạch cảnh (phẫu thuật cắt bỏ nội mạc động mạch cảnh).

• Thực hiện thủ thuật phẫu thuật nong và đặt stent động mạch cảnh.

Nếu bác sĩ yêu cầu siêu âm động mạch cảnh để theo dõi quy trình phẫu thuật, bác sĩ có thể giải thích liệu phương pháp điều trị có hiệu quả hay không và liệu bạn có cần điều trị bổ sung hoặc các xét nghiệm tiếp theo hay không.

Các xét nghiệm bổ sung

Nếu kết quả của bạn không rõ ràng, bác sĩ có thể yêu cầu các xét nghiệm hình ảnh bổ sung, bao gồm:

• Chụp cắt lớp vi tính mạch (CTA). Chụp CTA sử dụng một loạt tia X để tạo ra hình ảnh chi tiết của các mạch máu trong cơ thể bạn. Bác sĩ có thể tiêm thuốc cản quang vào tĩnh mạch để làm nổi bật các động mạch cảnh của bạn.

• Chụp cộng hưởng từ (MRI). MRI sử dụng từ trường và sóng vô tuyến để tạo ra hình ảnh chi tiết của các mô mềm trong cơ thể bạn. Chụp mạch cộng hưởng từ (MRA) cũng có thể được thực hiện để quan sát rõ hơn các mạch máu.