SUY BUỒNG TRỨNG NGUYÊN PHÁT

Tổng quát

Suy buồng trứng nguyên phát xảy ra khi buồng trứng ngừng hoạt động như bình thường trước tuổi 40. Khi điều này xảy ra, buồng trứng của bạn không sản xuất đủ lượng hormone estrogen cần thiết hoặc không giải phóng trứng thường xuyên. Tình trạng này còn được gọi là suy buồng trứng sớm và thường dẫn đến vô sinh. 

Suy buồng trứng nguyên phát đôi khi bị nhầm lẫn với mãn kinh sớm, nhưng những tình trạng này không giống nhau. Phụ nữ bị suy buồng trứng nguyên phát có thể có kinh nguyệt không đều hoặc không thường xuyên trong nhiều năm và thậm chí có thể mang thai. Nhưng phụ nữ mãn kinh sớm sẽ ngừng kinh nguyệt và không thể mang thai. 

Phục hồi mức estrogen ở phụ nữ bị suy buồng trứng nguyên phát giúp ngăn ngừa một số biến chứng xảy ra do estrogen thấp, chẳng hạn như loãng xương.

Triệu chứng 

Các dấu hiệu và triệu chứng của suy buồng trứng nguyên phát tương tự như ở giai đoạn mãn kinh hoặc thiếu hụt estrogen. Chúng bao gồm: 

• Kinh nguyệt không đều, có thể phát triển sau khi mang thai hoặc sau khi ngừng thuốc tránh thai và có thể kéo dài trong nhiều năm

• Khó mang thai 

• Nóng ran 

• Đổ mồ hôi đêm 

• Khô âm đạo 

• Khô mắt 

• Khó chịu hoặc khó tập trung 

• Giảm ham muốn tình dục

Khi nào cần đến gặp bác sĩ? 

Nếu bạn đã trễ kinh từ ba tháng trở lên, hãy đến gặp bác sĩ để xác định nguyên nhân. Bạn có thể trễ kinh vì một số lý do - bao gồm mang thai, căng thẳng hoặc thay đổi chế độ ăn uống hoặc thói quen tập thể dục - nhưng tốt nhất bạn nên gặp bác sĩ bất cứ khi nào chu kỳ kinh nguyệt của bạn thay đổi. 

Ngay cả khi bạn không bận tâm về việc không có kinh nguyệt, bạn nên đến gặp bác sĩ để tìm hiểu nguyên nhân gây ra sự thay đổi. Mức độ estrogen thấp có thể dẫn đến tình trạng loãng xương và tăng nguy cơ mắc bệnh tim.

Nguyên nhân 

Suy buồng trứng nguyên phát có thể do: 

• Thay đổi nhiễm sắc thể. Một số rối loạn di truyền có liên quan đến suy buồng trứng nguyên phát. Chúng bao gồm các tình trạng: 

• Một nhiễm sắc thể X bình thường và một nhiễm sắc thể X bị thay đổi (hội chứng Turner) 

• Các nhiễm sắc thể X dễ vỡ và gãy (hội chứng nhiễm sắc thể X dễ gãy). 

• Độc tố. Hóa trị và xạ trị là những nguyên nhân phổ biến gây suy buồng trứng do độc tố. Những liệu pháp này có thể làm hỏng vật liệu di truyền trong tế bào. Các chất độc khác như khói thuốc lá, hóa chất, thuốc trừ sâu và vi rút có thể đẩy nhanh quá trình suy buồng trứng. 

• Một phản ứng của hệ thống miễn dịch với mô buồng trứng (bệnh tự miễn dịch). Ở dạng hiếm gặp này, hệ thống miễn dịch của bạn tạo ra kháng thể chống lại mô buồng trứng, gây hại cho các nang trứng và làm hỏng trứng. Điều chính xác ra phản ứng miễn dịch là không rõ ràng, nhưng việc tiếp xúc với vi rút là một khả năng. 

• Các yếu tố không xác định. Nguyên nhân của suy buồng trứng nguyên phát thường không rõ (vô căn). Nhà cung cấp dịch vụ chăm sóc sức khỏe của bạn có thể đề nghị xét nghiệm thêm để tìm nguyên nhân, nhưng trong nhiều trường hợp, nguyên nhân vẫn chưa rõ ràng.

Yếu tố nguy cơ

Các yếu tố làm tăng nguy cơ phát triển suy buồng trứng nguyên phát bao gồm: 

• Tuổi. Nguy cơ tăng lên ở độ tuổi từ 35 đến 40. Mặc dù hiếm gặp trước 30 tuổi, nhưng suy buồng trứng nguyên phát vẫn có thể xảy ra ở phụ nữ trẻ hơn và thậm chí ở thanh thiếu niên. 

• Lịch sử gia đình. Có tiền sử gia đình bị suy buồng trứng nguyên phát làm tăng nguy cơ mắc chứng rối loạn này. 

• Phẫu thuật buồng trứng. Các cuộc phẫu thuật liên quan đến buồng trứng làm tăng nguy cơ suy buồng trứng nguyên phát.

Các biến chứng 

Các biến chứng của suy buồng trứng nguyên phát bao gồm: 

• Vô sinh. Không có khả năng mang thai có thể là một biến chứng của suy buồng trứng nguyên phát. Trong trường hợp hiếm hoi, một số người vẫn có thể mang thai. 

• Bệnh loãng xương. Hormone estrogen giúp duy trì xương chắc khỏe. Phụ nữ có nồng độ estrogen thấp có nguy cơ phát triển xương yếu và giòn (loãng xương), dễ gãy hơn xương khỏe mạnh. 

• Trầm cảm hoặc lo lắng. Nguy cơ vô sinh và các biến chứng khác phát sinh do lượng estrogen thấp khiến một số phụ nữ trở nên trầm cảm hoặc lo lắng. 

• Bệnh tim. Mất estrogen sớm có thể làm tăng nguy cơ mắc bệnh.

Chẩn đoán 

Hầu hết phụ nữ có ít dấu hiệu của suy buồng trứng nguyên phát, nhưng bác sĩ của bạn có thể nghi ngờ tình trạng này nếu bạn có kinh nguyệt không đều hoặc khó thụ thai. Chẩn đoán thường bao gồm khám sức khỏe, khám vùng chậu. Bác sĩ có thể hỏi về chu kỳ kinh nguyệt của bạn, khả năng tiếp xúc với chất độc, chẳng hạn như hóa trị hoặc xạ trị và phẫu thuật buồng trứng trước đó. 

Họ có thể đề xuất một hoặc nhiều thử nghiệm để kiểm tra: 

• Thai kỳ. Que thử thai để kiểm tra việc mang thai ngoài ý muốn nếu bạn đang trong độ tuổi sinh đẻ và bị trễ kinh. 

• Mức độ hormone. Bác sĩ của bạn có thể kiểm tra mức độ của một số loại hormone trong máu của bạn, bao gồm hormone FSH, một loại estrogen được gọi là estradiol và hormone kích thích sản xuất sữa mẹ (prolactin). 

• Thay đổi nhiễm sắc thể hoặc một số gen nhất định. Bạn có thể làm xét nghiệm máu được gọi là phân tích karyotype để tìm kiếm những thay đổi bất thường trong nhiễm sắc thể của bạn. Bác sĩ cũng có thể kiểm tra xem bạn có gen liên quan đến hội chứng nhiễm sắc thể X dễ gãy được gọi là gen FMR1 hay không.

Điều trị

Điều trị suy buồng trứng nguyên phát thường tập trung vào các vấn đề phát sinh do thiếu hụt estrogen. Các phương pháp có thể được dùng để điều trị bao gồm: 

• Liệu pháp estrogen. Liệu pháp estrogen có thể giúp ngăn ngừa loãng xương cũng như làm giảm các cơn nóng bừng và các triệu chứng khác của sự thiếu hụt estrogen. Bác sĩ có thể kê toa estrogen cùng với hormone progesterone. Bổ sung progesterone giúp bảo vệ niêm mạc tử cung của bạn (nội mạc tử cung) khỏi nguy cơ tiền ung thư có thể gây ra do dùng estrogen đơn trị. 

Sự kết hợp của các hormone có thể làm cho kinh nguyệt của bạn trở lại, nhưng nó sẽ không phục hồi chức năng buồng trứng. Tùy thuộc vào sức khỏe và sở thích của bạn, bạn có thể thực hiện liệu pháp hormone cho đến khoảng 50 hoặc 51 tuổi - độ tuổi mãn kinh tự nhiên trung bình. 

Ở phụ nữ lớn tuổi, liệu pháp estrogen cộng với progestin trong thời gian dài có liên quan đến việc tăng nguy cơ mắc bệnh tim và mạch máu và ung thư vú. Tuy nhiên, ở những phụ nữ trẻ bị suy buồng trứng nguyên phát, lợi ích của liệu pháp hormone cao hơn những nguy cơ tiềm ẩn. 

• Bổ sung canxi và vitamin D. Cả hai chất dinh dưỡng đều quan trọng để ngăn ngừa loãng xương và bạn có thể không nhận đủ trong chế độ ăn uống hoặc do ít tiếp xúc với ánh sáng mặt trời. Các bác sĩ có thể đề nghị kiểm tra mật độ xương trước khi bắt đầu bổ sung. 

Đối với phụ nữ từ 19 đến 50 tuổi, các chuyên gia thường khuyến nghị 1.000 miligam (mg) canxi mỗi ngày thông qua thực phẩm hoặc chất bổ sung, tăng lên 1.200 mg một ngày đối với phụ nữ từ 51 tuổi trở lên. 

Liều lượng vitamin D tối ưu hàng ngày vẫn chưa rõ ràng. Điểm khởi đầu tốt cho người lớn là 600 đến 800 đơn vị quốc tế (IU) mỗi ngày, thông qua thực phẩm hoặc chất bổ sung. Nếu nồng độ vitamin D trong máu của bạn thấp, bác sĩ có thể đề xuất liều cao hơn.

Giải quyết vấn đề vô sinh 

Không có phương pháp điều trị nào được chứng minh là có thể phục hồi khả năng sinh sản. Một số gia đình muốn có em bé thường dùng phương pháp thụ tinh trong ống nghiệm bằng cách sử dụng trứng của người hiến tặng. Quy trình này bao gồm việc thu thập trứng từ một người hiến tặng và cho chúng thụ tinh với tinh trùng. Sau đó, một trứng đã thụ tinh (phôi thai) sẽ được đặt vào tử cung của bạn.