TAI CHUỘT

Giới thiệu về dược liệu Tai chuột

- Tai chuột là một loại dược liệu được sử dụng khá nhiều trong dân gian, phổ biến hơn đối với đồng bào miền núi. Trong Y học cổ truyền, Tai chuột là một vị thuốc có các tác dụng điều trị các bệnh liên quan đến tiết niệu, sinh dục như trị viêm đường niệu, tiểu gắt, tiểu buốt, tiểu đục, khí hư,… Sau đây là những thông tin về dược liệu Tai chuột.

- Tên khoa học: Dischidia acuminata Cost.

- Họ khoa học: Asclepiadaceae (họ Thiên lý).

- Tên dược liệu: Herbal Dischidiae Acuminatae

- Tên gọi khác: Mộc tiền, Dây hạt bí, Qua tử kim, Co muối tẩu, Nhẩm Nghin Mía, Muối qua,…

Đặc điểm thực vật và phân bố dược liệu Tai chuột

- Đặc điểm thực vật:

• Tai chuột thuộc loại thực vật dây leo, thường sống phụ sinh và bám vào các vách đá, vách núi hoặc đôi khi là cành của những cây khác. Phần thân cây Tai chuột sẽ bám trên các cành cây và buông thõng xuống. Cả cây Tai chuột đều sẽ chứa phần nhựa mủ có màu trắng đục.

• Lá thuộc loại lá mầm, phần mặt trên bóng. Các lá thường mọc đối xứng và có hình dạng giống tai con chuột hoặc giống hạt bí. Lá Tai chuột có màu lục nhạt, chiều rộng lá khoảng 8 – 10 mm và chiều dài từ 1 – 2 cm. Phần gốc lá tròn, đầu tù và các gân lá ngoài gân chính thì không nổi rõ. Cuống là khá ngắn và có các lông nhỏ. 

• Hoa Tai chuột mọc ở kẽ lá, có kích thước nhỏ và mang màu trắng. Đài có các răng nhỏ. Tràng hoa phình to phía dưới, có 5 thùy thẳng và có lông, tràng phụ thì có các chân ngắn. Nhị và nhụy nhỏ, có trục hình nón.

• Quả Tai chuột gồm có 2 quả đại thẳng, bên trong có các hạt có phủ lông mịn. Hạt có thể phát tán đi xa nhờ gió.

• Tai chuột thường ra hoa vào tháng 4 đến tháng 6 mỗi năm.

- Phân bố dược liệu: 

• Ở nước ta hiện nay có 9 loài thuộc chi Dischidia R.Br. Tất cả chúng đều là loại thực vật thân leo. Tai chuột ở nước ta phân bố ở nhiều tỉnh thành, từ vùng núi đến trung du hoặc đồng bằng.

• Trên thế giới, Tai chuột có thể được thấy ở các nước Lào, Ấn Độ, Trung Quốc và 1 vài nước khác thuộc khu vực châu Á.

Bộ phận dùng, thu hái, chế biến và bảo quản

- Bộ phận dùng: có thể sử dụng cả cây để làm thuốc. 

- Thu hái: có thể thu hái quanh năm.

- Chế biến: sau khi thu hái về thì đem đi thái nhỏ, sau đó sao vàng và sử dụng tươi. Bên cạnh đó cũng có thể đem đi phơi khô để sử dụng dần.

- Bảo quản: ở nơi khô ráo, thoáng mát, tránh ánh nắng trực tiếp và tránh ẩm ướt.

Thành phần hóa học của dược liệu Tai chuột

Hiện nay, những thông tin về thành phần hoạt chất của dược liệu Tai chuột chưa có nhiều thông tin.

Công dụng – Tác dụng của dược liệu Tai chuột theo Y học hiện đại

Hiện nay vẫn chưa có nhiều thông tin cũng như các nghiên cứu cụ thể về tác dụng dược lý của dược liệu Tai chuột. Do đó chưa có tác dụng nào của Tai chuột được chứng minh với bằng chứng khoa học. Tuy nhiên dược liệu này đã cho thấy các tác dụng trên thực tế như sát trùng, lợi tiểu và tiêu viêm.

Vị thuốc Tai chuột trong Y học cổ truyền

- Tính vị: vị hơi chua, tính mát.

- Quy kinh: chưa có thông tin.

- Công năng – chủ trị: chữa thối tai, chữa bỏng, tình trạng viêm khóe hay chín mé, tiểu vàng sậm, sưng tấy, khí hư, chữa bệnh lậu, lợi sữa,…

Cách dùng – Liều dùng của Tai chuột

- Cách dùng: có thể sử dụng dưới dạng thuốc sắc hoặc dùng ngoài (giã đắp hoặc nấu nước để rửa).

- Liều dùng: đối với dạng sử dụng uống, liều sử dụng là từ 20 – 30 g mỗi ngày.

Một số bài thuốc có vị thuốc Tai chuột

- Bài thuốc trị tình trạng hôi thối tai:

• Chuẩn bị: lá Tai chuột và lá Hà thủ ô trắng mỗi loại 1 ít.

• Tiến hành: 2 vị thuốc trên đem đi giã nát, tiếp đến vắt lấy nước để nhỏ vào tai.

- Bài thuốc chữa chứng bạch đới ở phụ nữ, chứng viêm tiết niệu, thận nhiệt, nước tiểu có màu đỏ hoặc màu vàng, chứng tiểu buốt và tiểu đục:

• Chuẩn bị: 40 g Tai chuột, Rễ cỏ tranh và lá bạc thau 30 g mỗi vị.

• Tiến hành: tất cả các nguyên liệu trên đem đi sắc lấy nước uống.

- Bài thuốc trị phù thũng

• Chuẩn bị: lá Tai chuột, Thài lài tía, rễ Cỏ xước và hoa Mã đề với lượng mỗi thứ 1 nắm.

• Tiến hành: tất cả các nguyên liệu trên đem đi sao qua rồi sắc thuốc uống. Mỗi ngày sử dụng 1 thang cho đến khi các triệu chứng bệnh khỏi hẳn.

- Bài thuốc trị chín mé, áp xe và viêm tấy:

• Chuẩn bị: 1 ít Tai chuột tươi.

• Tiến hành: Tai chuột đem đi rửa sạch, sau đó giã nát rồi đắp lên vị trí bị đau nhức.

- Bài thuốc giúp giảm ho và giúp long đờm:

• Chuẩn bị: 30 g Tai chuột và 40 g lá Táo chua.

• Tiến hành: 2 vị thuốc trên đem đi nấu nước uống.

Lưu ý khi sử dụng Tai chuột

- Những đối tượng như phụ nữ mang thai, trẻ em và những người có tình trạng sức khỏe đặc biệt thì không được sử dụng dược liệu này một các tùy tiện.

- Những người đang sử dụng các loại thuốc điều trị các bệnh khác thì nên lưu ý do hoạt tính của Tai chuột có thể ảnh hưởng, tương tác với các loại thuốc đó.

- Cũng như các loại dược liệu khác, đặc biệt Tai chuột vẫn chưa có nhiều minh chứng khoa học nên phải tham khảo thật kỹ ý kiến bác sĩ trước khi sử dụng.