THÙY SAU TUYẾN YÊN

TỔNG QUÁT

Thuỳ sau tuyến yên là gì?

Thùy sau tuyến yên là thùy sau của tuyến yên, là một tuyến nhỏ, có kích thước bằng hạt đậu nằm ở đáy não bên dưới vùng dưới đồi của chúng ta.

Tuyến yên của bạn được tạo thành từ hai thùy: thùy trước và thùy sau. Tuyến yên là một phần của hệ thống nội tiết. Thùy sau tuyến yên lưu trữ và giải phóng chỉ hai trong số nhiều hormone mà tuyến yên của bạn chịu trách nhiệm: oxytocin và hormone chống bài niệu (ADH, hoặc vasopressin).

Tuyến yên là gì?

Tuyến yên là một tuyến nhỏ nằm ở đáy não bên dưới vùng dưới đồi của bạn. Nó là một phần của hệ thống nội tiết và chịu trách nhiệm tạo ra nhiều loại hormone quan trọng khác nhau trong cơ thể. Tuyến yên của bạn cũng ra lệnh cho các tuyến khác của hệ thống nội tiết giải phóng các hormone.

Tuyến yên của bạn được kết nối với vùng dưới đồi thông qua một cuống mạch máu và dây thần kinh. Đây được gọi là cuống tuyến yên. Thông qua cuống này, vùng dưới đồi của bạn liên lạc với tuyến yên và yêu cầu nó giải phóng một số hormone nhất định. Vùng dưới đồi là phần não kiểm soát các chức năng như huyết áp, nhịp tim, nhiệt độ cơ thể và tiêu hóa.

Tuyến yên tạo ra các hormone sau:

• Hormon vỏ thượng thận (ACTH hoặc corticotropin).

• Hormone chống bài niệu (ADH hoặc vasopressin).

• Hormone kích thích nang trứng (FSH).

• Hormone tăng trưởng (GH).

• Hormone tạo hoàng thể (LH).

• Oxytocin.

• Prolactin.

• Hormone kích thích tuyến giáp (TSH).

Hệ thống nội tiết là gì?

Hệ thống nội tiết của bạn là một mạng lưới gồm nhiều tuyến tạo ra và tiết ra (giải phóng) hormone.

Tuyến là một cơ quan tạo ra một hoặc nhiều chất, chẳng hạn như hormone, dịch tiêu hóa, mồ hôi hoặc nước mắt. Các tuyến nội tiết giải phóng hormone trực tiếp vào máu.

Hormone là các chất hóa học điều phối các chức năng khác nhau trong cơ thể của bạn bằng cách truyền thông điệp qua máu đến các cơ quan, da, cơ và các mô. Những tín hiệu này cho cơ thể bạn biết phải làm gì và làm khi nào.

Các cơ quan và tuyến sau đây tạo nên hệ thống nội tiết của bạn:

• Vùng dưới đồi.

• Tuyến yên.

• Tuyến giáp.

• Tuyến cận giáp.

• Tuyến thượng thận.

• Tuyến tùng.

• Tuyến tụy.

• Buồng trứng.

• Tinh hoàn.

Thuỳ sau tuyến yên tiết ra những hormone nào?

Thùy sau của tuyến yên chỉ lưu trữ và giải phóng (tiết ra) hai loại hormone:

• Hormone chống bài niệu (ADH, hoặc vasopressin): ADH giúp điều chỉnh sự cân bằng nước trong cơ thể bạn bằng cách kiểm soát lượng nước mà thận của bạn tái hấp thu trong khi lọc chất thải ra khỏi máu của chúng ta.

• Oxytocin: Ở những người nữ giới (AFAB), oxytocin giúp quá trình chuyển dạ tiến triển bằng cách co bóp tử cung, làm cho sữa mẹ chảy ra và ảnh hưởng đến sự gắn kết giữa mẹ và con. Ở những người nam giới (AMAB), oxytocin cũng có thể ảnh hưởng đến quá trình sinh sản, đóng một vai trò trong quá trình xuất tinh - oxytocin co bóp ống dẫn tinh để đẩy tinh trùng và tinh dịch về phía trước để phóng ra ngoài.

Vùng dưới đồi của bạn thực sự sản xuất các hormone này, nhưng thùy sau tuyến yên của bạn sẽ lưu trữ và giải phóng chúng.

CHỨC NĂNG

Thùy sau tuyến yên có chức năng gì?

Vai trò chính của thùy sau tuyến yên là lưu trữ và giải phóng hai hormone: oxytocin và hormone chống bài niệu (ADH, hoặc vasopressin).

Cả hai thùy của tuyến yên đều được kết nối với vùng dưới đồi (một phần của não) thông qua một cuống chứa các mạch máu và tế bào thần kinh. Vùng dưới đồi của bạn tạo ra oxytocin và ADH và sau đó thông báo cho thùy sau của bạn biết khi nào cần lưu trữ và giải phóng chúng bằng cách gửi các tín hiệu thần kinh qua cuống tuyến yên.

Thuỳ sau tương tác với các cơ quan và tuyến khác như thế nào?

Thùy sau của bạn tương tác trực tiếp với vùng dưới đồi vì vùng dưới đồi của bạn tạo ra oxytocin và hormone chống bài niệu (ADH, hoặc vasopressin) và gửi tín hiệu đến thùy sau về thời điểm lưu trữ và giải phóng hormone.

Oxytocin tương tác và ảnh hưởng đến tử cung, tuyến vú và ống dẫn tinh. ADH tương tác và ảnh hưởng đến thận của bạn

GIẢI PHẪU HỌC

Thuỳ sau tuyến yên nằm ở đâu?

Tuyến yên nằm ở đáy não, sau sống mũi và ngay dưới vùng dưới đồi của bạn. Nó nằm ở một vết lõm trong xương hình cầu được gọi là hoành tuyến yên.

Tuyến yên của bạn được tạo bởi hai thùy tiếp xúc với nhau. Thùy sau tuyến yên là đồng nghĩa là nó hướng ra phía sau đầu của bạn, trong khi thùy trước tuyến yên ở phía trước và hướng ra phía trước đầu của bạn.

Thuỳ sau tuyến yên có kích thước bao nhiêu?

Tổng tuyến yên của bạn chỉ có đường kính khoảng 1/3 inch - kích thước bằng hạt đậu. Thuỳ sau có kích thước nhỏ hơn thuỳ trước. Thùy trước tuyến yên chiếm khoảng 80% tổng trọng lượng của tuyến yên.

TÌNH TRẠNG VÀ RỐI LOẠN

Những tình trạng và rối loạn phổ biến ảnh hưởng đến thùy sau tuyến yên là gì?

Các vấn đề chính liên quan đến thùy sau tuyến yên là tăng tiết (quá nhiều) oxytocin hoặc hormone chống bài niệu (ADH, hoặc vasopressin) và giảm bài tiết (quá ít) oxytocin hoặc ADH.

Hầu hết những tình trạng này là hiếm. Các khối u cũng có thể ảnh hưởng đến tuyến yên sau của bạn, nhưng chúng cũng rất hiếm. Các khối u tuyến yên thường ảnh hưởng đến thùy trước của tuyến yên.

Giảm tiết hormone chống bài niệu (ADH, hoặc vasopressin)

Giảm tiết hormone chống bài niệu (ADH, hoặc vasopressin) xảy ra khi có sự giảm sản xuất ADH trong vùng dưới đồi hoặc giải phóng ADH từ tuyến yên của bạn. Nguyên nhân thường do tổn thương vùng dưới đồi hoặc thùy sau tuyến yên và trong một số trường hợp hiếm gặp là do đột biến gen. Trong một số trường hợp, nguyên nhân là không rõ ràng.

Có một lượng ADH thấp hơn bình thường ngăn cản thận của chúng ta tái hấp thu nước, do đó nó được thải ra trong nước tiểu của bạn. Điều này làm cho nước tiểu của bạn rất loãng và máu của bạn rất đặc.

Thiếu ADH có thể gây ra một chứng rối loạn chuyển hóa nước hiếm gặp được gọi là đái tháo nhạt trung ương (CDI). Nó không được nhầm lẫn với - và không liên quan đến - bệnh đái tháo đường, xảy ra khi cơ thể bạn không sản xuất hoặc sử dụng insulin đúng cách. CDI có thể đe dọa tính mạng nếu không được điều trị.

Các triệu chứng và tác dụng phụ của bệnh đái tháo nhạt bao gồm:

• Đi tiểu thường xuyên (đa niệu).

• Cảm giác khát cực kỳ (polydipsia).

• Mệt mỏi (do phải thức dậy nhiều lần vào ban đêm để đi tiểu).

• Mất nước.

Tăng tiết hormone chống bài niệu (ADH, hoặc vasopressin)

Tăng tiết hormone chống bài niệu (ADH, hoặc vasopressin) xảy ra khi có sự gia tăng sản xuất ADH trong vùng dưới đồi hoặc giải phóng ADH từ thùy sau tuyến yên của bạn. Khi điều này xảy ra, nó được gọi là hội chứng tiết hormone chống bài niệu không thích hợp (SIADH). Có lượng ADH dư thừa khiến cơ thể bạn giữ lại quá nhiều nước. Điều này làm cho nước tiểu của bạn rất đặc và máu của rất loãng.

Có một số nguyên nhân gây ra SIADH và mức ADH dư thừa. Một số nguyên nhân phổ biến hơn bao gồm:

• Một số loại thuốc, chẳng hạn như một số loại thuốc tiểu đường type 2 và thuốc chống co giật.

• Phẫu thuật có gây mê toàn thân.

• Các tình trạng về não, chẳng hạn như chấn thương, nhiễm trùng và đột quỵ.

• Phẫu thuật não ở vùng dưới đồi của bạn.

Các triệu chứng của dư thừa ADH thường là do lượng natri trong máu của bạn thấp. Các triệu chứng khi có nồng độ natri trong máu thấp bao gồm:

• Buồn nôn và nôn mửa.

• Đau đầu.

• Các vấn đề về thăng bằng có thể dẫn đến té ngã

• Những thay đổi về tinh thần, chẳng hạn như sự nhầm lẫn và các vấn đề về trí nhớ.

Giảm tiết oxytocin

Giảm tiết (bài tiết quá ít) oxytocin là rất hiếm. Có nồng độ oxytocin thấp hơn bình thường sẽ ngăn chặn các cơn co thắt tử cung và tiết sữa trong quá trình sinh nở. Mặc dù hiếm gặp, nhưng nguyên nhân phổ biến nhất của nồng độ oxytocin thấp hơn bình thường là một tình trạng gọi là suy tuyến yên, một tình trạng mà tất cả các mức hormone tuyến yên đều dưới mức bình thường.

Tăng tiết oxytocin

Tăng tiết (tiết quá nhiều) oxytocin là rất hiếm và được gọi là ngộ độc oxytocin. Nồng độ oxytocin cao hơn bình thường dẫn đến tử cung hoạt động quá mức, gây ra sự gia tăng khối lượng cơ tử cung (phì đại), hạn chế mang thai do không có đủ không gian trong tử cung để giữ thai nhi.

Có xét nghiệm nào có thể kiểm tra sức khỏe của thùy sau tuyến yên không?

Nếu bạn đang gặp các triệu chứng liên quan đến các vấn đề về thùy sau tuyến yên, bác sĩ của bạn có thể yêu cầu xét nghiệm để kiểm tra nồng độ hormone chống bài niệu (ADH, hoặc vasopressin) và/hoặc oxytocin.

Xét nghiệm máu kiểm tra hormone chống bài niệu (ADH) có thể giúp phát hiện, chẩn đoán và xác định nguyên nhân gây ra tình trạng thiếu và dư thừa ADH.

Mức độ oxytocin của bạn có thể được kiểm tra với một số loại dịch cơ thể khác nhau, bao gồm nước bọt, máu, huyết tương, nước tiểu và dịch não tủy.

Nếu kết quả xét nghiệm trở lại bất thường, bác sĩ của bạn có thể đề nghị thực hiện một xét nghiệm hình ảnh chẳng hạn như MRI (chụp cộng hưởng từ) để quan sát tuyến yên của bạn.

CHĂM SÓC

Khi nào tôi nên đến gặp bác sĩ?

Nếu bạn đang gặp bất kỳ triệu chứng nào của bệnh đái tháo nhạt trung ương (CDI) hoặc hội chứng tiết hormone chống bài niệu không phù hợp (SIADH), hãy liên hệ với bác sĩ của bạn.

LƯU Ý

Hầu hết các vấn đề sức khỏe liên quan đến rối loạn thùy sau tuyến yên là rất hiếm. Nếu bạn gặp phải các triệu chứng mới hoặc đáng lo ngại, điều quan trọng là phải nói chuyện với bác sĩ của bạn. Họ thường có thể thực hiện một số xét nghiệm đơn giản để đánh giá sức khỏe của bạn.