TUYẾN THƯỢNG THẬN

Tổng quan

Tuyến thượng thận là gì?

Tuyến thượng thận là những tuyến nhỏ, hình tam giác nằm trên đầu mỗi quả thận. Chúng là một phần của hệ thống nội tiết và sản xuất một số hormone giúp điều chỉnh một số chức năng quan trọng của cơ thể, bao gồm:

• Trao đổi chất (cách cơ thể chuyển hóa và quản lý năng lượng từ thực phẩm)

• Hệ thống miễn dịch

• Huyết áp

• Ứng phó với căng thẳng

• Phát triển các đặc điểm sinh dục

Tuyến thượng thận bao gồm hai phần: cortex (vùng bên ngoài) và medulla (phần bên trong). Mỗi bộ phận chịu trách nhiệm sản xuất các hormone khác nhau.

Chức năng của tuyến thượng thận

Các tuyến thượng thận của bạn chịu trách nhiệm sản xuất và giải phóng các hormone thiết yếu như:

• Cortisol: Cortisol là một hormone glucocorticoid đóng một số vai trò quan trọng giúp kiểm soát việc sử dụng chất béo, protein và carbohydrate của cơ thể. Nó cũng ngăn chặn tình trạng viêm, điều hòa huyết áp, tăng lượng đường trong máu và giúp kiểm soát chu kỳ ngủ - thức của cơ thể. Tuyến thượng thận tiết ra cortisol trong thời gian căng thẳng để giúp cơ thể tăng cường năng lượng và xử lý tốt hơn các tình huống khẩn cấp.

• Aldosterone: Aldosterone là một hormone mineralocorticoid đóng vai trò trung tâm trong việc điều chỉnh huyết áp và mức natri và kali (chất điện giải) trong máu. Điều này có nghĩa là aldosterone giúp điều chỉnh độ pH trong máu bằng cách kiểm soát mức độ điện giải trong máu.

• DHEA và steroid androgen: Những hormone này là những hormone nam yếu, có nghĩa là chúng không có nhiều tác động sinh học. Chúng được chuyển đổi thành nội tiết tố nữ (estrogen) trong buồng trứng và thành nội tiết tố nam (androgen) trong tinh hoàn. Nội tiết tố androgen thường được coi là nội tiết tố nam, nhưng cơ thể phụ nữ cũng tự nhiên sản sinh ra một số lượng nhỏ nội tiết tố androgen.

• Adrenaline (epinephrine) và noradrenaline (norepinephrine): Những hormone này được gọi là hormone “chiến đấu hoặc phản ứng” và được gọi là catecholamine. Adrenaline và noradrenaline có khả năng làm tăng nhịp tim và lực co bóp của tim, tăng lưu lượng máu đến cơ, não và hỗ trợ quá trình chuyển hóa glucose. Chúng cũng kiểm soát sự co bóp của các mạch máu (co mạch), giúp duy trì huyết áp. Các tuyến thượng thận thường tiết ra các hormone này, giống như các hormone tuyến thượng thận khác, khi bạn ở trong tình huống căng thẳng về thể chất và cảm xúc.

Những cơ quan và tuyến nào khác tương tác với tuyến thượng thận?

Nhiều bộ phận khác của cơ thể tương tác với tuyến thượng thận, bao gồm:

• Vùng dưới đồi

• Tuyến yên

• Thận

• Hệ thần kinh giao cảm 

Các tuyến thượng thận được kiểm soát một phần bởi vùng dưới đồi và tuyến yên. Vùng dưới đồi, một khu vực nhỏ của não liên quan đến điều hòa nội tiết tố, sản xuất hormone giải phóng corticotropin (CRH) và hormone chống bài niệu (ADH, hoặc vasopressin). ADH và CRH kích hoạt tuyến yên tiết ra corticotropin (hormone vỏ thượng thận hoặc ACTH), kích thích tuyến thượng thận sản xuất corticosteroid, chẳng hạn như cortisol và aldosterone.

Thận đóng một vai trò trong việc khiến tuyến thượng thận sản xuất nhiều hơn hoặc ít hơn aldosterone và hệ thống thần kinh giao cảm điều chỉnh việc giải phóng adrenaline và noradrenaline từ tuyến thượng thận này.

Tuyến thượng thận là một bộ phận quan trọng trong quá trình sản xuất các loại hormone không thể thiếu của cơ thể

Một người có thể sống mà không có tuyến thượng thận không?

Các tuyến thượng thận sản xuất các hormone không thể thiếu cho cơ thể, bao gồm hormone giới tính và cortisol. Mặc dù hiếm gặp, nhưng bạn có thể phẫu thuật cắt bỏ cả hai tuyến thượng thận để điều trị một số tình trạng tuyến thượng thận nhất định. Những người phẫu thuật này cần phải dùng một số loại thuốc suốt đời để thay thế các hormone tuyến thượng thận.

Những tình trạng và rối loạn phổ biến nào ảnh hưởng đến tuyến thượng thận?

Có một số rối loạn tuyến thượng thận xảy ra khi tuyến thượng thận của bạn tạo ra quá nhiều hoặc không đủ một hoặc nhiều hormone. Một số tình trạng tuyến thượng thận là tạm thời, trong khi những tình trạng khác là mãn tính (suốt đời).

Nguyên nhân của rối loạn tuyến thượng thận bao gồm:

• Đột biến gen

• Các bệnh tự miễn dịch 

• Các khối u, chẳng hạn như pheochromocytomas.

• Tổn thương tuyến thượng thận do chấn thương, nhiễm trùng hoặc mất máu.

• Một vấn đề với vùng dưới đồi hoặc tuyến yên, cả hai đều tác động đến tuyến thượng thận.

• Tác dụng phụ của một số loại thuốc steroid, chẳng hạn như prednisone và dexamethasone.

Các tình trạng sức khỏe có liên quan tuyến thượng thận bao gồm:

• Bệnh Addison (suy tuyến thượng thận nguyên phát): Đây là một bệnh tự miễn dịch hiếm gặp khiến tuyến thượng thận sản xuất mức cortisol và aldosterone thấp hơn mức bình thường.

• Hội chứng Cushing: Tình trạng này xảy ra khi tuyến thượng thận sản xuất quá nhiều cortisol. Nó thường do một khối u hoặc một số loại thuốc gây ra.

• Tăng sản thượng thận bẩm sinh: Đây là tình trạng bạn sinh ra với cơ thể thiếu một loại enzym mà tuyến thượng thận cần để tạo ra hormone.

• Mọc lông quá mức (rậm lông): Tình trạng này xảy ra khi phụ nữ và những người được chỉ định là phụ nữ khi sinh (AFAB) mọc lông quá mức bởi lượng androgen cao do tuyến thượng thận tạo ra.

• Chứng tăng aldosteron nguyên phát (hội chứng Conn): Tình trạng này xảy ra khi tuyến thượng thận sản xuất quá nhiều aldosterone.

• Xuất huyết tuyến thượng thận hai bên ồ ạt (hội chứng Waterhouse-Friderichsen): Đây là tình trạng cấp tính dẫn đến suy tuyến thượng thận do chảy máu vào tuyến. Nó thường liên quan đến một bệnh nhiễm trùng nặng được gọi là nhiễm trùng huyết.

Khi nào tôi nên đi khám bác sĩ về tuyến thượng thận của mình?

Nếu bạn có các triệu chứng liên quan như huyết áp cao hoặc thấp và giảm cân hoặc tăng cân không có lí do, hãy liên hệ với bác sĩ. 

Trong khi nhiều tình trạng có thể gây ra những triệu chứng này, nó có thể là vấn đề với tuyến thượng thận của cơ thể.