XƯƠNG QUAY

Xương quay là gì?

Xương quay nằm ở chi trên, là một trong 2 xương chính của cẳng tay được kết nối với xương trụ bởi lớp dây chằng chéo và màng liên kết.

Chiều dài và kích thước của xương quay nhỏ hơn so với xương trụ (khoảng 2.5cm). Xương quay có dạng hình lăng trụ, hơi cong theo chiều dài, khớp với rãnh xương quay, chỏm con của xương cánh tay và đầu xương trụ. Khi để tay buông thõng bình thường, lòng bàn tay hướng về phía trước thì xương này nằm ở phía ngoài và song song với xương trụ cẳng tay.

Đầu xa của xương kết nối với cổ tay ngay trước ngón tay, đầu gần của xương quay tạo nên cạnh bên ngoài của khớp khuỷu tay. Chuyển động của xương giúp cổ tay và tay chuyển động, tạo ra sự ổn định cho khớp ở khuỷu tay. 

Trong một số trường hợp, xương quay có thể kém phát triển, ngắn, hoặc thậm chí là không có. Tình trạng này hiếm khi xảy ra sau chấn thương, mà có thể hình thành do bẩm sinh.

Cấu tạo xương quay

Ở người trưởng thành có chiều dài xương quay khoảng từ 22 – 26.7cm, ở phụ nữ thường là khoảng 22.35cm và ở nam giới là khoảng 24.13cm. 

Xương quay có cấu tạo bao gồm thân xương và đầu xương trên, dưới. 

Thân xương

Thân xương có hình lăng trụ với kết cấu bởi 3 mặt và 3 bờ. 3 mặt gồm mặt trước, mặt ngoài và mặt sau. 3 bờ gồm bờ trước, bờ sau và bờ gian cốt. Cụ thể:

• Mặt trước: Là phần lồi củ quay có lỗ nuôi xương ở khoảng giữa và hình dáng rộng dần phía dưới. Ở dưới có phần cơ sấp vuông bám và ở trên có cơ dài gấp của ngón cái bám, ở giữa có lỗ dưỡng cốt.

• Mặt sau: Có kết cấu hơi lõm, tròn, ở dưới lõm thành rãnh, có cơ dạng dài và cơ duỗi ngắn ngón cái bám.

• Mặt ngoài: Tròn, với phần giữa gồ ghề để cơ sấp tròn, ở trên mặt ngoài có cơ ngửa ngắn bám.

Đầu trên xương

Phần đầu trên của xương bao gồm cổ xương, chỏm xương và lồi củ. Trong đó:

• Chỏm xương: Có chức năng xoay quanh xương trụ để hỗ trợ quá trình sấp ngửa của cẳng tay. Chỏm xương dạng hình trụ, mặt lõm và có chiều hơi hướng lên phía trên.

• Lồi củ quay: Đây là vị trí bám của phần cơ nhị đầu, nhìn từ vị trí bên ngoài sẽ thấy xương quay có phần cong.

• Cổ xương quay: Có dạng hình ống với chiều dài trung bình từ 10 – 12mm.

Đầu dưới xương

Phần đầu dưới xương quay to hơn đầu trên, có 5 mặt, bè ra 2 bên và dẹt từ trước ra sau. Mặt trên dính vào thân xương, mặt dưới tiếp khớp với xương thuyền và xương nguyệt ở cổ tay. Đặc điểm như sau:

• Mặt trong: Mặt trong hơi lõm, có hình tam khác, được tạo thành từ bờ gian cốt chia đôi, có diện khớp nhỏ ở dưới được gọi là phần khuyết trụ của xương quay.

• Mặt ngoài: Có hình dáng mở rộng ở phía dưới phần mỏm trâm quay, xuống thấp hơn mỏm trâm trụ 1 cột.

• Mặt sau: Có kết cấu dạng lồi, có nhiều rãnh giúp cho gân cơ duỗi dễ dàng hơn.

• Mặt trước: Có kết cấu bề mặt trơn láng, có gờ rõ rệt, có cơ sấp vuông bám.

• Mặt dưới: Có hình tam giác, có mấu nhỏ nhô xuống dưới gọi là mỏm trâm, ở ngay bên dưới phần da cổ tay.

3 bộ phận này giúp tạo thành xương quay dài, cứng và hỗ trợ các hoạt động của cánh tay. Tuy nhiên, các phần của đầu xương quay thường có kết cấu xốp và cứng dần theo sự lão hóa của cơ thể.

Chức năng của xương quay

Xương quay có vai trò rất quan trọng trong hoạt động của cánh tay, đảm bảo khớp với các xương xung quanh để thực hiện hoạt động cần thiết.

Chức năng hỗ trợ hoạt động sấp ngửa của cánh tay

• Tạo nên các hoạt động như duỗi tay, gấp cánh tay, quay, nghiêng tay và cổ tay.

Giúp nâng và chuyển động cơ thể

Hỗ trợ điều khiển các hoạt động của xương

• Phần xương cổ tay và ngón tay, giúp vận động khớp khuỷu thông qua khớp cánh tay quay. Vì vậy nếu xương quay bị tổn thương thì có thể khiến phần cổ tay và cẳng tay cũng gặp vấn đề.

Thực hiện hỗ trợ các hoạt động sinh hoạt

• Cầm nắm, vận động, chịu áp lực khi bê vác, khiêng và vận chuyển đồ bằng tay

Chống sự vẹo ngoài của khuỷu

• Chỏm xương quay có vai trò như một yếu tố giữ vững thứ phát, giúp chống lại sự vẹo ngoài của khuỷu tay, đồng thời chống bán trật ra sau khi khuỷu gấp.

Chịu lực

Phần chỏm quay có tác dụng chịu 60% lực qua khớp khuỷu, khi khuỷu duỗi và gấp thì lực này gia tăng nhiều hơn. Trong một số trường hợp, chỏm quay có thể phải chịu lực lên đến 90% trọng lượng cơ thể.

Một số vấn đề và bệnh lý xương quay thường gặp

Gãy xương thường xảy ra do chấn thương, dùng tay đỡ cơ thể khi bị ngã, tai nạn lao động, tai nạn giao thông hoặc tai nạn khi tập luyện thể thao… Tuy gãy xương quay không gây nguy hiểm đến tính mạng nhưng sẽ khiến người bệnh bị hạn chế vận động phần tay. 

Đây là vấn đề thường gặp nhất ở xương quay, có thể xảy ra ở mọi độ tuổi và giới tính, tình trạng gãy xương này thường xảy ra ở trẻ em và người lớn từ 40 tuổi trở lên.

Khi gãy xương, người bệnh sẽ mất cảm giác tay, các vùng xung quanh tay cũng bị bầm tím, tụ máu. Ở một số trường hợp khác có thể bị biến dạng tay, nhạy cảm, lạo xạo xương, sưng, mất cơ năng hoặc cảm giác,…

Gãy đầu dưới của xương quay là loại phổ biến nhất trong các tình trạng gãy xương quay, thường gặp khi bệnh nhân ngã chống tay cổ tay duỗi. 

người bệnh cũng không thể tự xử lý dù mức độ gãy xương nặng hay nhẹ mà cần được điều trị y tế càng sớm càng tốt, để tránh những biến chứng nguy hiểm sau này. Cách điều trị gãy xương thông thường nhất là bó nẹp phục hồi chức năng kết hợp vật lý trị liệu để tăng cường khả năng phục hồi cho người bệnh. 

Tuy nhiên, tùy vào mức độ gãy xương và cơ địa, sức khỏe của người bệnh mà bác sĩ chuyên khoa sẽ tư vấn phương pháp điều trị phù hợp.

Ở một số trường hợp gãy xương nặng, người bệnh có thể phải phẫu thuật để khắc phục tổn thương. Sau khi phẫu thuật cần phải thực hiện tập phục hồi chức năng, thông thường sau khi phẫu thuật sẽ cần khoảng 2-3 tháng để xương tay có thể khôi phục và hoạt động như bình thường.

Cách chăm sóc và bảo vệ xương luôn khỏe mạnh

Việc gãy xương quay thường xảy ra do các chấn thương hay tai nạn không mong muốn xảy ra, ở một số trường hợp chúng ta không thể ngăn chặn tình trạng gãy xương nhưng có thể chăm sóc và giữ cho xương được khỏe mạnh. Để giúp xương có khả năng chống chịu và ít gặp tổn thương nhất, bạn có thể thực hiện những biện pháp như sau:

• Luyện tập thể dục thường xuyên: vận động hằng ngày, luyện tập thể dục thể thao là cách rèn luyện xương hiệu quả nhất. Các bài tập thể dục hữu ích cho việc duy trì độ bền xương nhất là đi bộ, đi bộ đường dài, chạy, khiêu vũ,…

• Chú ý trong các hoạt động sinh hoạt: Cần chú ý để phòng tránh té ngã và các tai nạn khác, từ đó hạn chế tối đa nguy cơ gãy xương quay.

• Xây dựng chế độ dinh dưỡng hợp lý: Thực hiện bổ sung đầy đủ chất dinh dưỡng và tăng cường các loại thực phẩm giàu vitamin D – chất dẫn truyền giúp cơ thể hấp thu canxi hiệu quả. Cần lưu ý chỉ bổ sung lượng canxi vừa đủ vì quá nhiều canxi vì có thể dẫn đến tích tụ lắng cặn có hại cho tim, nếu bạn không có nguy cơ bị loãng xương thì việc bổ sung nhiều canxi cũng không quá cần thiết.

• Nên tiếp xúc với ánh nắng buổi sáng: Điều này giúp cơ thể tổng hợp vitamin D hiệu quả (có thể tổng hợp 90% nhu cầu vitamin D cần thiết cho cơ thể).