BẠCH CẬP

Bạch cập có tên khoa học là Beletia hyacinthina R. Br, thuộc họ Lan (Orchidaceae).

Đặc điểm tự nhiên

Đây là một loại cây thảo sống lâu năm, mọc hoang, độ cao 0,9m và được trồng ở những vùng đất ẩm, mát có thân rễ và có vảy. Lá mọc từ rễ lên khoảng 3 đến 5 lá hình mác dài từ 18-40 cm và rộng khoảng 2,5-5 cm, trên có nhiều nếp nhăn dọc. Quả nang, hình thoi, hoa màu hồng tím mọc thành chùm. Vào đầu mùa hè, ở đầu cành hoa nở có màu đỏ tía rất đẹp và quả hình thoi 6 cạnh.

Bạch cập là một cây cận nhiệt đới và ôn đới ấm, được phân bố tự nhiên cũng như trữ lượng của nó rất hạn chế. Tại Việt Nam mới gặp rải rác tại những vùng có khí hậu á nhiệt đới núi cao, ví dụ như Cao Bằng, Lào Cai, Lạng Sơn, Hà Giang và Yên Bái,... Bạch cập là một cây thuốc quý ở Việt Nam, loài cây này được đưa vào danh lục đỏ của cây thuốc Việt Nam để chú ý bảo vệ và nghiên cứu, nhân giống trồng thêm.

Bộ phận dùng, thu hái, chế biến

Bộ phận dùng: Bộ phận được dùng để làm thuốc là thân rễ (củ).

Thu hái: Có thể thu hái quanh năm tuy nhiên thời điểm để thu hái tốt nhất để dược liệu phát huy dược tính tốt nhất là vào mùa đông

Chế biến: Đem thân rễ đã đào được đem đi bỏ phần thân đã tàn lụi và rễ nhỏ, rửa sạch, nhúng vào nước sôi 3 – 5 phút cho đến khi không còn ruột trắng. Lấy ra phơi cho đến khi một nửa đã khô, một nửa chưa khô, bóc vỏ ngoài rồi tiếp tục phơi cho đến khô. Để nơi khô ráo, tránh ẩm thấp, nên thường xuyên phơi nắng vào mùa hè.

Thành phần hóa học

Theo Trung dược học, trong rễ tươi của bạch cập có: 30% tinh bột, 1,5% Glucose, 15% tinh dầu, chất nhầy, nước.

Theo những cây thuốc và vị thuốc Việt Nam, bạch cập có: 50% chất nhầy, một ít tinh dầu, Glycogen.

Tác dụng

+Tác dụng bổ phổi, hóa đàm

+Cầm máu

+Sinh cơ

+Làm tan máu ứ

+Hàn vết thương

+Làm thu se các mụn nhọt, tiêu sưng

+Trị ho máu do lao, thổ huyết, chảy máu cam, đau mắt đỏ

+Chữa bỏng, da nứt nẻ, nhọc độc viêm tấy

Công dụng

Theo y học cổ truyền, bạch cập có vị đắng ngọt, hơi dính, tính lạnh, không độc. Theo y học cổ truyền, Bạch cập có vị đắng, tính bình, quy vào Phế kinh. Dược liệu có tác dụng bổ phế, hóa ứ (tan máu đông), cầm máu, lành vết thương.

Hiện nay, Bạch cập chủ yếu được dùng theo kinh nghiệm cổ của nhân dân, làm thuốc cầm máu, trong những trường hợp nôn ra máu, chảy máu cam, lỵ ra máu, đau mắt đỏ, dùng ngoài đắp lên những mụn nhọt sưng tấy, bỏng lửa.

Liều dùng

Ngày dùng từ 4g đến 12g dưới dạng thuốc bột hay thuốc sắc.

Lưu ý: Không dùng bạch cập cho các trường hợp:

+Ung nhọt đã vỡ

+Không dùng với các thuốc có vị đắng, tính hàn

+Không dùng bạch cập với ô đầu, phụ tử