BỒ HOÀNG

Đặc điểm tự nhiên

Bồ hoàng là cây thân cỏ, cao từ 1,5-3m. Thân và lá của cây dài, mảnh. Hoa mọc thành cụm có màu đỏ, có hình dáng như nến nên được gọi là cỏ nến. Quả hình thoi có kích thước nhỏ.

Ngoài ra ở nước ta còn có cây bồ hoàng nam có chiều cao 1,3-2,2m. Loài thực vật này không chỉ dùng để làm thuốc mà nhân dân còn sử dụng nhị hoa và mầm cây non để làm thức ăn.

Cây Bồ hoàng mọc phổ biến ở Trung Quốc. Tại nước ta, cây Bồ hoàng thường mọc hoang ở những đồng lầy miền Bắc, ở ruộng, ven sông rạch nước ngọt, có khi tạo thành đám ruộng, còn gặp trên bùn có nước lợ, thường gặp ở các vùng lạnh như Sapa (Lào Cai), nóng như Gia Lâm (Hà Nội).

Bộ phận dùng, thu hái, chế biến

Bộ phận dùng: Nhị đực của hoa (phấn hoa) được sử dụng để bào chế dược liệu.

Thu hái: Thu hái nhị hoa vào tháng 4, nên chọn những ngày ít gió để dễ dàng hơn trong việc thu hái.

Chế biến: Sau khi hái về, đem cắt hoa phơi khô trong râm rồi loại bỏ tạp chất, lông, cuối cùng đem hạt nhỏ phơi khô để dùng dần. Sau khi sơ chế, dược liệu bồ hoàng có chất bột mịn và có màu vàng tươi hoặc nâu nhạt.

Bồ hoàng là thuốc bột nên dễ hút ẩm và biến chất khi gặp nhiệt độ cao. Vì vậy cần bảo quản dược liệu ở nơi khô thoáng và đựng trong lọ kín để tránh thất thoát.

Thành phần hóa học

Dược liệu chứa glucosid, dầu béo, sitoserin, alpha typhasterol, pentacosane, palmatic acid,...

Tác dụng

+Tác dụng đối với hệ tim mạch: Trên thực nghiệm nhận thấy dược liệu có tác dụng làm chậm nhịp tim, tăng co bóp tim, giãn mạch và tăng lưu lượng máu ở động mạch vành. Cồn chiết xuất từ bồ hoàng có tác dụng cải thiện tuần hoàn máu, bảo vệ cơ tim và tăng co bóp tim.

+Tác dụng phòng ngừa xơ vữa động mạch: Dược liệu có tác dụng ức chế hấp thu cholesterol và hạ nồng độ cholesterol trong máu rõ rệt. Ngoài ra, bồ hoàng còn có tác dụng tăng chuyển hóa, tăng lượng máu ở động mạch vành và phòng ngừa chứng xơ vữa động mạch.

+Tác dụng đối với quá trình đông máu: Nước sắc bồ hoàng có tác dụng tăng tốc độ đông máu.

+Tác dụng hạ huyết áp: Cồn chiết xuất và nước sắc từ bồ hoàng đều có tác dụng hạ huyết áp và làm chậm nhịp tim trên động vật thực nghiệm.

+Tác dụng kháng viêm: Chích nước sắc bồ hoàng vào bụng chuột trắng được gây viêm bằng protein huyết thanh nhận thấy thuốc có tác dụng giảm viêm và tiêu phù bằng cách giảm tính thẩm thấu của mao mạch và cải thiện tuần hoàn cục bộ.

+Tác dụng chống lao: Nước sắc từ bồ hoàng có tác dụng ức chế trực khuẩn lao trên chuột thực nghiệm.

+Tác dụng với tử cung: Bồ hoàng có tác dụng tăng trương lực và gây co bóp tử cung – tác dụng rõ rệt đối với tử cung không mang thai.

Công dụng

Bồ hoàng có vị ngọt, tính bình sẽ có các công dụng sau đây: 

+Điều trị chứng thổ huyết.

+Điều trị ứ máu và cầm máu do chấn thương.

+Điều trị chứng ho ra máu.

+Điều trị chứng chảy máu cam.

+Điều trị đau bụng kinh, rong huyết không dứt và kinh nguyệt không đều.

+Điều trị cao huyết áp.

+Điều trị ghẻ ngứa.

+Điều trị chứng thổ huyết.

+Điều trị bệnh trĩ mạn tính, sa trực tràng.

+Điều trị đau nhức xương khớp.

+Điều trị mủ trong tai hoặc chảy ra khỏi tai và xuất huyết lỗ tai.

+Điều trị hành kinh đau bụng, kinh nguyệt không đều.

+Điều trị xuất huyết tử cung.

+Điều trị thống kinh và phụ nữ sau sinh ứ sản dịch không xuống.

+Điều trị chứng tiểu ra máu.

+Điều trị ói mửa ra máu ở cà người lớn và trẻ con.

Liều dùng

Vị thuốc bồ hoàng được sử dụng ở dạng thuốc sắc uống và đắp ngoài. Nếu dùng uống chỉ nên dùng 3-20g/ngày.

Lưu ý khi sử dụng

Không dùng cho phụ nữ mang thai vì có thể gây sảy thai hoặc sinh non (trừ trường hợp dùng để thúc đẻ).