CAO KHỈ

Giới thiệu về dược liệu

Khỉ hay còn gọi là Hầu, có tên khoa học là Macaca sp., thuộc họ Khỉ (Cercopithecidae). Khỉ là một loài động vật có bốn chân, thuộc lớp thú và bộ linh trưởng. Cấu trúc cơ thể của chúng rất giống với con người. Chúng thích nghi sống trên cây và có chân tay phát triển để có thể cầm nắm, cùng với ngón cái được chụm lại với các ngón khác. Đầu của chúng có hình tròn to, được trang bị một bộ não phát triển, nét mặt thường thay đổi, có hai lỗ mũi gần nhau và hướng xuống phía dưới. Chúng có túi má, 32 chiếc răng và chai ở mông. Đuôi của chúng rất ngắn, chỉ bằng một nửa chiều dài cơ thể, mặt không có lông và toàn thân có lông màu vàng nâu ngắn. Phần bụng của chúng có lông màu nâu nhạt hơn. Chúng sống chủ yếu ở các vùng núi tại Việt Nam, đặc biệt là ở các khu vực có đá vôi.

Khỉ có khả năng di chuyển bằng 3 cách khác nhau. Khi chúng bước đi hoặc chạy, khỉ sử dụng tất cả 4 chi. Tuy nhiên, khi khỉ đang ở trên cây, chúng chỉ sử dụng 2 chi phía trước để chuyển từ cành này sang cành khác. Trong khi khỉ di chuyển trên cây, cái đuôi của chúng đóng vai trò rất quan trọng trong việc giữ thăng bằng.

Bàn tay của loài khỉ có nhiều đặc điểm giống với bàn tay của con người. Chúng có móng tay, đầu ngón tay và vân tay khác nhau, giúp chúng thực hiện các hoạt động như cầm nắm đồ vật, hái lá cây hay nhặt thức ăn. Ngón cái của khỉ dài và mềm dẻo, cho phép chúng dễ dàng cầm nắm các vật dụng. Khỉ cũng có thể dùng tay để lấy cái gai ra khỏi lòng bàn chân bị thương.

Khỉ thể hiện tình cảm với đồng loại của mình bằng nhiều cách. Khi thời tiết lạnh, chúng nằm co rúc vào nhau và chải lông, hoặc sử dụng tay để làm sạch lông của nhau khỏi các loại côn trùng, rận hay bụi đất. Hành động chải lông không chỉ giúp vệ sinh cơ thể và loại bỏ ký sinh trùng, mà còn là cách khỉ thể hiện tình thân thiện của chúng dành cho đồng loại.

Khỉ là loài động vật ăn tạp, tức là chúng ăn cả thực vật và động vật. Chúng ăn mọi thứ, bao gồm trái cây, hạt, lá non, côn trùng và ấu trùng. Tuổi thọ trung bình của loài khỉ là từ 10 đến 46 năm.

Bộ phận dùng, thu hái, chế biến

Cao khỉ là một loại thuốc được chế từ xương của động vật khỉ. Ở Việt Nam, có nhiều loại khỉ như khỉ đột, khỉ đít đỏ,… được sử dụng để sản xuất cao khỉ, trong đó Macaca mulatta Zimmermann hay Macacus rhesus là những loài thường được sử dụng.

Tuy nhiên, việc bắt khỉ trong tự nhiên để lấy xương dùng làm dược liệu rất dễ dàng và không đúng đạo đức. Do đó, khỉ được nuôi để sử dụng xương của chúng làm dược liệu. Các nhà sản xuất thuốc cần chú ý chỉ sử dụng xương của những con khỉ nặng hơn 5 kg và phải phân biệt xương khỉ với xương của chó hoặc vượn để đảm bảo chất lượng của thuốc.

Theo kinh nghiệm, để nấu cao khỉ cần ít nhất là 2 con khỉ, với trọng lượng trên 10 kg mới đủ để nấu được. Khi nấu, có thể nấu riêng cao thịt và cao xương. Khi cao xương gần đạt được độ đặc thì có thể trộn với cao thịt để nấu chung, vì nấu riêng cao thịt sẽ không đông đặc được. Nếu muốn nấu cao thịt riêng mà đạt được độ đặc thì cứ mỗi 2 kg thịt khỉ cần nấu với 1 kg thịt rắn, và nấu trong khoảng 2 ngày 2 đêm.

Cao xương đầu khỉ có tác dụng điều trị cho trẻ em bị lên kinh phong, co giật và các bệnh liên quan đến thần kinh. Da khô của khỉ được sử dụng để nấu cao và chữa các bệnh lở ngứa, viêm da. Mật khỉ thường được dùng để điều trị đau mắt, động kinh và suy nhược thần kinh.

Thành phần hóa học

Các thành phần của Cao khỉ được nghiên cứu gồm: Nitơ toàn phần chiếm 16,86%, acid amin chiếm 0,85%, chất tro chiếm 1,88%, Clo chiếm 0,56%, Canxi chiếm 0,02% và Phospho chiếm 0,03%.

Tác dụng - Công dụng

Theo Y học cổ truyền

Hầu táo có tính hàn, vị đắng, hơi mặn, trong khi Cao khỉ có vị chua, tính bình. Cao khỉ có tác dụng bổ Thận, ích huyết, tăng cường sinh dục và quy kinh Can, Thận. Nó được sử dụng làm thuốc bổ máu và bồi bổ cho cơ thể phụ nữ kém ăn, thiếu ngủ, mệt mỏi, xanh xao, thiếu sức sống, hay đổ mồ hôi trộm.

Theo Y học hiện đại

Cao khỉ đã được nghiên cứu khoa học và có nhiều nghiên cứu đánh giá tác dụng của nó trong điều trị các bệnh lý. Dưới đây là một số nghiên cứu đáng chú ý về công dụng của Cao khỉ:

• Tác dụng bổ thận: Một nghiên cứu đã chứng minh rằng Cao khỉ có tác dụng bổ thận, giúp cải thiện chức năng thận ở một số bệnh nhân mắc bệnh thận. Trong nghiên cứu này, các bệnh nhân được chia thành hai nhóm: nhóm uống Cao khỉ và nhóm uống giả dược. Kết quả cho thấy, nhóm uống Cao khỉ có hiệu quả bổ thận tốt hơn so với nhóm uống giả dược.

• Tác dụng trên bệnh liên quan đến hệ thống thần kinh: Một số nghiên cứu đã chứng minh rằng Cao khỉ có tác dụng điều trị các bệnh liên quan đến hệ thống thần kinh như co giật, động kinh, loạn nhịp tim, suy nhược thần kinh, rối loạn giấc ngủ... Tuy nhiên, các nghiên cứu này đều được thực hiện trên động vật và cần phải tiếp tục nghiên cứu trên con người để đánh giá tác dụng thực sự của Cao khỉ trong điều trị các bệnh lý liên quan đến hệ thống thần kinh.

• Tác dụng kháng viêm: Một số nghiên cứu đã chỉ ra rằng Cao khỉ có tác dụng kháng viêm, giúp làm giảm các triệu chứng viêm và đau trong các bệnh như viêm khớp, viêm da, viêm gan... Tuy nhiên, các nghiên cứu này đều được thực hiện trên động vật và cần phải tiếp tục nghiên cứu trên con người để đánh giá tác dụng thực sự của Cao khỉ trong điều trị các bệnh lý liên quan đến viêm.

Tuy nhiên, cần lưu ý rằng các nghiên cứu này đều được thực hiện trên động vật hoặc trên một số bệnh nhân nhỏ, do đó cần phải tiếp tục nghiên cứu để đánh giá tác dụng của Cao khỉ trên con người và xác đị

Cách dùng - Liều dùng

Tùy thuộc vào mục đích mà có thể sử dụng cao khỉ theo nhiều cách khác nhau. Có thể dùng ngâm rượu, thái lát ngậm trong miệng hay sắc thành thuốc uống.

Liều dùng thông thường là từ 4 – 10g cao mỗi ngày.

Bồi bổ sức khỏe

Cách chuẩn bị Cao khỉ như sau: sử dụng 10 phần rượu 35-40o và 1 phần cao (cao phải được cắt mỏng). Đợi trong thời gian từ 7 đến 10 ngày, định kỳ lắc đều để đảm bảo tan đều.

Cách sử dụng Cao khỉ như sau: uống 2 lần mỗi ngày, trước bữa ăn. Mỗi lần uống 1 chén nhỏ. Có thể pha trộn với mật ong hoặc cháo nóng để uống.

Công dụng của Cao khỉ như bổ sung chất sắt giúp chữa thiếu máu, giảm đau mỏi cơ thể, giảm đau tay chân.

Trị thiếu máu, người xanh xao, phụ nữ chán ăn

Mỗi ngày có thể dùng từ 5 đến 10 g cao khỉ, cắt thành các miếng nhỏ, mỏng và ngậm cho đến khi tan hoàn toàn. Nếu không chịu được mùi của dược liệu, cũng có thể tẩm thêm mật ong vào.

Lưu ý

Cao khỉ là một vị thuốc được sử dụng từ rất lâu trong Y học cổ truyền Sau đây là một số lưu ý:

• Để đảm bảo chất lượng, khi sử dụng cao khỉ ngâm rượu, cần chú ý đến độ tinh khiết của cao và phương pháp chế biến.

• Cao khỉ phải được chế biến đúng kỹ thuật, vệ sinh và không được pha trộn với các chất lạ như keo da, hắc ín.

• Rượu ngâm cao phải đáp ứng đúng độ quy định, không được pha thêm hóa chất. Thời gian ngâm rượu cao không nên quá 6 tháng.