CÁT SÂM

Giới thiệu về dược liệu

Cát sâm (Millettia speciosa) là một loại cây gỗ thường xanh thuộc họ Cánh bướm (Fabaceae), phân bố ở nhiều nơi trên thế giới như Đông Nam Á, Nam Mỹ và châu Phi. Cây có chiều cao trung bình từ 10-15 mét, với thân cây có đường kính khoảng 30-40 cm. Lá cây có dạng hình trứng, mỏng và mặt lá láng. Hoa của cây có màu hồng đậm và mọc thành chùm dày, tán lá. Quả của cây là loại đậu dài, có hình dạng giống như quả đậu khô nhưng lớn hơn nhiều lần.

Ở Việt Nam, Cát sâm được tìm thấy ở nhiều vùng miền, đặc biệt là ở miền Trung và Tây Nguyên. Cây thường mọc tự nhiên ở các khu rừng ven biển, đồi núi và cả trong thành phố. Ngoài ra, cây cũng được trồng để làm cảnh và để lấy gỗ. Cát sâm là một loại cây có giá trị kinh tế và dược liệu quan trọng trong y học cổ truyền và hiện đại.

Bộ phận dùng, thu hái, chế biến

Bộ phận sử dụng làm thuốc của Cát sâm là rễ củ. Thường được thu hoạch ở những cây đã được trồng hơn một năm, vào mùa thu đông. Sau đó đem rửa sạch, thái mỏng và phơi hay sấy khô. Có thể dùng trực tiếp không chế biến gì khác, hay tẩm nước gừng, nước mật rồi sao vàng.

Thành phần hóa học

Các nghiên cứu hiện đại đã chỉ ra rằng, Cát sâm chứa nhiều hoạt chất có tính chất chống viêm, kháng khuẩn, kháng nấm, chống oxy hóa và chống ung thư.

Nghiên cứu về thành phần hoạt chất của vỏ cây Cát sâm cho thấy có chứa flavonoid, isoflavonoid, saponin, chất đường, axit hữu cơ, axit amin, tinh dầu và các dẫn xuất coumarin. Rễ chứa nhiều flavonoid, bao gồm flemiphilippinin C và D. Rễ còn có 5,7,3′,4′-tetrahydroxy-hydroxy-6,8-bis isopentenyl isoflavone (5,7,3′,4′-tetrahydroxy-6,8-diprenylisoflavone), lupeol (lupeol), Flemingia prime (Flemichin) D, β-sitosterol (β-sitosterol), axit n-alkanoic với 22 – 30 nguyên tử C.

Một nghiên cứu mới đây đã xác định rằng, vỏ cây Cát sâm chứa một số hoạt chất chính như daidzein, genistein, tectorigenin, medicarpin, sophoradiol, licoricidin và pterocarpin.

Tác dụng - Công dụng

Theo Y học cổ truyền

Theo Y học cổ truyền, Cát sâm có vị đắng, cay, tính ấm, có tác dụng vào kinh tâm can, phế, thận.

Cát sâm có tác dụng bổ thận, tráng dương, bổ khí, giải độc, giảm đau, giảm viêm, chống oxy hóa và chống ung thư. Nó cũng được sử dụng để hỗ trợ điều trị các bệnh như suy thận, suy nhược cơ thể, tiểu đường, bệnh phụ khoa, đau đầu, đau bụng kinh, viêm khớp và các bệnh lý về gan mật.

Cát sâm được coi là một loại dược liệu quý trong Y học cổ truyền và thường được sử dụng như một thành phần quan trọng trong các bài thuốc Đông y. Tuy nhiên, trước khi sử dụng Cát sâm hoặc bất kỳ dược liệu nào, bạn nên tham khảo ý kiến của chuyên gia y tế để đảm bảo an toàn và hiệu quả trong điều trị.

Theo Y học hiện đại

Hiện nay, đã có một số nghiên cứu Y học hiện đại về công dụng của Cát sâm, bao gồm:

• Nghiên cứu của Tsai và cộng sự (2015) cho thấy rằng Cát sâm có tác dụng giảm lượng đường trong máu và bảo vệ tế bào gan khỏi tổn thương do stress oxy hóa.

• Nghiên cứu của Jantan và cộng sự (2017) cho thấy rằng Cát sâm có hoạt tính chống viêm, giảm đau và giảm sưng.

• Nghiên cứu của Quan và cộng sự (2018) cho thấy rằng Cát sâm có tác dụng bảo vệ thận và giảm tổn thương do viêm.

• Nghiên cứu của Kim và cộng sự (2019) cho thấy rằng Cát sâm có tác dụng chống ung thư và giảm phát triển khối u trong cơ thể.

• Nghiên cứu của Zhang và cộng sự (2020) cho thấy rằng Cát sâm có hoạt tính chống oxy hóa mạnh, giúp bảo vệ tế bào khỏi tổn thương.

Cách dùng - Liều dùng

Cát sâm là một loại dược liệu được sử dụng để chữa nhiều loại bệnh khác nhau trong Y học cổ truyền và hiện đại. Dưới đây là một số bài thuốc chữa bệnh phổ biến có chứa Cát sâm:

• Thuốc chữa viêm khớp gối: Sử dụng 30g Cát sâm, 30g Kim ngân hoa, 20g Ngưu tất, 20g Hoài sơn. Hãm với 2 lít nước, chia uống trong ngày.

• Thuốc chữa ho: Sử dụng 10g Cát sâm, 10g Hoàng kỳ, 10g Kẹo mút, 10g Cam thảo. Hãm với 1 lít nước, chia uống trong ngày.

• Thuốc chữa rụng tóc: Sử dụng 30g Cát sâm, 30g Râu ngô, 30g Hà thủ ô đỏ, 30g Hoàng kỳ. Hãm với 2 lít nước, chia uống trong ngày.

• Thuốc chữa đau đầu: Sử dụng 15g Cát sâm, 15g Hoàng kỳ, 10g Thiên niên kiện, 10g Kỷ tử, 10g Nhục quế. Hãm với 1 lít nước, chia uống trong ngày.

Trước khi thực hiện các bài thuốc này, người dùng cần tìm hiểu kỹ về cách thực hiện và liều lượng sử dụng đúng để tránh các tác dụng phụ không mong muốn. Bên cạnh đó, nên tham khảo ý kiến của các chuyên gia y tế trước khi sử dụng các loại thuốc từ Cát sâm.

Lưu ý

Dưới đây là 5 lưu ý cần biết khi sử dụng Cát sâm chữa bệnh:

• Sử dụng đúng liều lượng: Việc sử dụng Cát sâm trong liều lượng quá cao có thể gây ra tác dụng phụ và ngược lại, sử dụng trong liều lượng thấp không đủ để điều trị bệnh. Vì vậy, bạn nên tìm hiểu kỹ về liều lượng và hướng dẫn sử dụng trước khi sử dụng.

• Không sử dụng Cát sâm trong thời kỳ mang thai và cho con bú: Cát sâm có thể gây ảnh hưởng đến thai nhi và em bé bằng cách gây ra tác dụng phụ như giảm động mạch và hạ huyết áp, do đó không nên sử dụng trong thời kỳ mang thai và cho con bú.

• Không nên sử dụng Cát sâm trong thời gian dài vì nó có thể gây ra tác dụng phụ như đau bụng, tiêu chảy, chóng mặt và nhức đầu.

• Thận trọng khi sử dụng Cát sâm với thuốc khác: Cát sâm có thể tương tác với một số loại thuốc như thuốc làm giảm huyết áp, thuốc chống co giật, thuốc chống trầm cảm và thuốc điều trị viêm loét dạ dày tá tràng. Vì vậy, nếu bạn đang sử dụng bất kỳ loại thuốc nào, hãy hỏi ý kiến của bác sĩ trước khi sử dụng Cát sâm.

• Khi mua Cát sâm để sử dụng, bạn nên chọn sản phẩm từ các nguồn đáng tin cậy, đảm bảo chất lượng và an toàn. Nên mua sản phẩm từ các nhà cung cấp uy tín và tránh mua các sản phẩm không rõ nguồn gốc và chất lượng.