CÂY BẤC ĐÈN

Đặc điểm tự nhiên

Bấc đèn là cây cỏ sống nhiều năm, thường mọc thành từng cụm dày. Than nhỏ, tròn, cứng và cao khoảng 35-100cm. Thân có màu xanh nhạt, đường kính khoảng 1-2mm và có vạch dọc ở mặt ngoài.

Lá tiêu giảm nhiều, chỉ còn lại một số bẹ ở gốc thân.

Cụm hoa mọc ở giữa thân, phân nhánh xếp thành hình cầu gồm rất nhiều hoa đều, lưỡng tính, màu lục nhạt. Bao hoa khô xác, không phân hóa. Nhị 3, bao phấn hình sợi, bầu có vòi ngắn.

Quả nang, bên trong chứa nhiều hạt nhỏ.

Mùa hoa quả: Tháng 3-7.

Cây có khả năng mọc vươn theo mức nước bị ngập. Bấc phân bố ở hầu hết các tỉnh, từ vùng ven biển đến trung du và cả vùng núi. Những địa phương thường khai thác thu được nhiều loại dược liệu này là Hà Nam, Nam Định, Ninh Bình và Thanh Hóa…Bấc sinh sản dưỡng sinh mạnh bằng cách đẻ nhánh con từ gốc. Hạt giống rơi xuống bám được vào bùn, đất mới có khả năng nảy mầm tốt.

Bộ phận dùng, thu hái, chế biến.

Bộ phận dùng: Lõi thân hay ruột của cây bấc đèn được sử dụng để bào chế thuốc. Lõi bấc đèn sau khi phơi khô được gọi là đăng tâm thảo.

Thu hái: Thường cả cây được thu hái vào mùa thu, khoảng tháng 9-10.

Chế biến: Cắt cây về, rạch dọc thân để lấy lõi riêng ra, bó thành từng bó rồi phơi hay sấy khô đem đi mà dùng.  Dược liệu sau khi phơi khô có màu trắng/ vàng nhạt, dài 90cm, đường kính 0.1 – 0.3cm và không có mùi vị.

Có thể dùng nguyên sợi bấc hoặc làm thành bọt bằng cách tẩm Bấc với nước cơm phơi khô mới dễ tán, sau đó cho vào nước, vớt bọt bấc nổi phía trên mà dùng.

Bảo quản ở nơi khô ráo và thoáng mát.

Thành phần hóa học

Thành phần hóa học chính của cây bấc đèn gồm các chất: Araban, Xylan, Methyl pentosan, Phlobaphen.

Tác dụng

+Tác dụng lợi tiểu trường, giáng tâm hỏa, thanh phế nhiệt, lợi tiểu thông tâm.

+Chủ trị mất ngủ, thủy thũng, đau họng, nhiệt lâm, trẻ em bị khóc đêm, mụn nhọt, viêm họng, ho, sốt cao,..

+Tác dụng chống sỏi thận, lợi tiểu và giải độc.

Công dụng

Bấc đèn có vị ngọt, tính hàn sẽ có các công dụng sau đây:

+Điều trị chứng phù thũng, tiểu tiện ít và ăn ngủ kém.

+Điều trị miệng khát và tâm phiền.

+Hỗ trợ cầm máu với những trường hợp bị thương nhẹ.

+Điều trị tiểu gắt và tiểu đỏ.

+Điều trị chứng lậu gây tiểu ra máu, tiểu đục, tiểu buốt.

+Điều trị chứng khó ngủ.

+Điều trị chảy máu cam.

+Điều trị các chứng rối loạn tiểu tiện.

+Điều trị chứng phù do tim.

+Điều trị trẻ nhỏ bị hôn mê, nói sảng do sốt cao.

+Điều trị chứng cao lâm(tiểu ra dưỡng chất).

+Điều trị người bồn chồn, phát nóng, chân tay vật vã.

+Điều trị bệnh viêm amidan và viêm học mãn tính.

+Điều trị tiêu chảy.

+Điều trị sỏi tiết niệu và tiểu ra máu.

+Điều trị chứng lạnh bụng, chướng hơi, mệt mỏi, do nhiễm nấm đường ruột mãn tính.

Liều dùng

Đăng tâm thảo được sử dụng ở dạng tán bột hoặc dạng sắc uống, liều dùng tham khảo 1-2g/ngày.

Lưu ý khi sử dụng

Tránh dùng trong thời gian dài.

Không dùng cho người trúng hàn, thể trạng hư và tiểu tiện không kiềm được.

Các bài thuốc từ cỏ bấc đèn có độ an toàn cao nên có thể áp dụng cho cả trẻ nhỏ, người cao tuổi và phụ nữ mang thai. Tuy nhiên dược liệu có tính hàn nên cần sử dụng với liều lượng và tần suất thích hợp.